Nizoviiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

3 Psixologiya fanida uchta katta guruhga ajratilgan sezgilar (ekstroretseptiv, proprioretseptiv, introretseptiv)ga kiradigan sezgi turlarining tartib raqamini ko‘rsating.
1. Ko'rish sezgilari;

2. 
   Eshitish sezgilari,
   
3. 
   Hid bilish sezgilari;
   

4. 
   Ta'm bilish sezgilari;
   
5. 
   Teri sezgilari;
   

6 Muskul - harakat (kinestetik),

7. 
   Statik sezgilar;
   

8 Organik sezgilar;

3. 
   Xroinatik va axromatik ranglarni ko'rsating.
   

4. 
   Miyaning qaysi qisini qaysi analizator ta’sirini qabul qiladi?
   

№	anahzator
1
2
3
4
5

6i

5. 
   Tilning qaysi bo'lagi qanday tamni bilishga xizniat qiladi?
   

Tilntfij tarn fan th t aka!an

3	4
№		tamlar
1
2
3
4

6. 
   statik sezgilar hamda Organik sezgilarni ajratib yozing.
   

№	statik sezgilar	Organik sezgilar
1
2
3

A Og'irhk

В Og'riq
C. chanqoq
D Qarshilik
E. organlai harakati
F noxush tuyg'ular

7. 
   Sezgi qonuniyatlarini unga mos la'rif bilan birlashtiring.
   

№	Sezgi qonuniyatlari		M azmuni
1	salbiy moslashish	A	Boshqa analizator faoliyati ta sirida analizator sezuvchanligining o'zgarishi
2	sezgilarning o’zaro ta'siri	В	qo^Lzg‘alish ta’sirida boshqa anaiizatorlarga xos bo'lgan bir xil sezgi analizatorining hosil bo'lishi
3	ijobiy moslashish	C	seskantiruvchining davomh ta’sirida sezgining to'hq g'oyib bo’lishi
4	sensibilizatsiya	D	kuchsiz seskantiruvchi ta’sirida sezuvchanlikning oshishi
5	sinesteziya	E	Analizatorlarning o’zaro ta’sirlashishi, hamda, muntazam rnashqlar natijasida sezuvchanlikning oshishi k H- I^5-
Javoblar: | 1- [ 2-

8. 
   Quyida berilgan oliy nerv markazlari inson bosh miyasining qayerida joylashgan:
   

1) yozuv (o ng qo 'I.) 2) mo Ijal olish: 3) yeometrik shakllanii aniqlash: -I) yapirish, 5) mo Ijal olishfo zi turgan joyni aniqlash ): 6) ко 'nsh, 7) eshitish, Л) hisohlash: 9) siypalash (chap qo 7)

Bosh miya	javob raqamlar
Chap yarim shar
O‘ng varim shar

9. 
   Quyida berilgan somatik va vegatativ nerv tizimlarining inson nerv tizimida qanday vazifa bajarishini aniqlang:
   

1) nafas ohsh tizimi ) 2) silhq tolali muskuUarfaoliyati 3) sklet muskullari faoliyati: -I) yurak muskullari faoliyati: 5) ко rish lizimi): 6) eshitish tizimi. ovqat hazm qilish lizimi K)hid hihsh lizimi: ⁽J) ayirish tizimi

Nerv tizimi	javob raqamlar
Somatik nerv tizimi
Vegatativ nerv tizimi

SEZGImavzusi yuzasidan anagramma

s	S	E	Z	G	I	A	N	A	L	I
E	E	К	S	T	S	R	О	T	A	Z
N	0	R	P	R	О	R	E	T	s	E
S	P	R	I	0	R	E	V	I	T	P
I	I	T	P	E	S	T	E	S	E	Z
В	V	Z	К	I	L	N	A	CH	V	u
I	[	N	T	R	О	0	R	E	T	s
L	V	I	в	R	G	V	I	T	P	E
1	[	S	T	A	E	SH	I	T	I	SH
Z	Y	К	O’	R	I	SH	I	0	R	G
A	A	к	I	T	A	X	К	I	N	A
T	A	X	R	О	M	R	0	M	A	T
S	A	D	A	P	T	A	T	s	К	I
I	К	I	N	E	s	T	E	I	Y	A
Y	E	F	F	A	к	]	T	T	U	SH
A	R	E	N	T	A	T	s	1	Y	A

I Sezgi

2. 
   Analizator
   
3. 
   Ekstroretsiptiv
   
4. 
   Proprioretseptiv
   
5. 
   Sezuvchanlik
   
6. 
   Interoretseptiv
   
7. 
   Vibratsiya
   
8. 
   Eshitish
   

2. 
   Ko’rish
   
3. 
   Orgamk
   
4. 
   Axromatik
   
5. 
   Xromatik
   
6. 
   Adoptatsiya
   
7. 
   Sensibilizatsiya
   
8. 
   Aft'erentatsiya
   
9. 
   Tush
   

MAVZU BO’YICHA TEST TOPSHIRIQLARI

1. 
   Sezgi - bu
   

1. 
   moddiy dunyo jismlari va hodisalarining alohida xossalanni aks ettirishdan iborat bo’lgan miya ta’sirlamshi;
   
2. 
   sodda tuzilgan psixik jarayon bo’lib u moddiy dunyo jismlari va hodisalarining alohida xossalanni aks ettinshdan, shuningdek. seskantiruvchilaming mos bo’lgan retseptorlarga bevosita ta’sin ostidagi organizmning ichki holatlandan iborat,
   

v) moddiy dunyo psmlan va hodisalarining bosh miya po’stlog’ida aks etish jarayoni.
g) atrof-olamga bo'lgan munosabatmngsub'ektiv кechinmasi jarayoni

2. 
   Retseptorda hosil bo'lgan qo’zg’alishlaming asab tizimining yuqon darajalariga o’tkazilish yo'llari deb ataladi;
   

1. 
   afferent;
   
2. 
   efferent;
   

v) samarali,
g) affektiv

3. 
   Seskantiruvchming ikkda jadalligi o'rtasidagi eng kichik o'lchami ta’sinda paydo bo'ladigan dastlabki his etish deb ataladi
   

1. 
   absolyut quyi bo’sag’a,
   
2. 
   farqlash bo'sag'asi,
   

v) sezgdaming vaqtinchahk bo’sag’asi,
g) jadalhkka nisbatan sezuvchanlik ko'lami

4. 
   Organizmning ichki muhitidagi ta sirlarm aks ettiradigan retseptorlar deb ataladi
   

1. 
   eksteroretseptorlar,
   
2. 
   interoretseptorlar;
   

v) propnoretseptorlar,
g) ichki retseptorlar
IDROK
Idrok-deb sezgi a’zolariga bevosita ta’sir etib turgan narsa-hodisalar obrazlanni kishi ongida bir butun holda aks ettinhshiga aytiladi.
Kuzatuvchanlik -Kishining rejali, tizimli va davomli txtiyoriy idrok qdish qobiliyalini kuzatuvchanlik deyiladi.
Appertseptsiya - idrok jarayomni shaxsning oldingi bilimlan, shaxsiy va ijtimoiy tajnbalari, qiziqishlan, motivatsiyasi, ehtiyojlari vaodatlari, umuman ruhiv hayotining barcha mazmuni bilan belgilanishidir.
Idrok qilinadigan narsani o'rab turgan boshqa narsa, jism yoki hodisalarga nisbatan ob'ekt hisoblanib, ob’ektning atrofdagilari esa fon deyiladi
Muayyan sharoitda shaxs tomonidan idrok qilinadigan narsa yoki jism idrokning ob’ekti deb ataladi.
Idrokning konstantligi deganda biz idrok qilishdan ongimizda hosil bo’lgan obrazning real voqelikdagi bizga ta’sir etib turgan narsaning tabiiy holatiga har jihatdan mos bo'lishmi tushunamiz.
Illyuziya - bizga ta’sir qilayotgan narsalami yanglish idrok qilish demakdir Odatda ikki xil illyuziya farqlanadi:

1. 
   ob’ektiv illyuziya;
   
2. 
   sub’ektiv illyuziya.
   

Ob’ektiv illyuziya - hamma odamlar uchun umumiy xarakterga ega bo'hb, uni geometnk illyuziya deb ham yuritiladi Ob’ektiv illyuziya biz idrok qilayotgan narsalaming o'zaro bir-biriga ta’siri tufayli yuz beradi. Illyuziyaning bu turi har xil geometnk shakllarni idrok qihshdajuda yaqqol ko’nnadi.
Sub’ektiv iilyuziyalar odamning ayni chog'dagi hissiy holati bilan bog'liq bo’ladi. Boshqacha qtlib aytganda, odamning hissiy holatida ro’y beradigan o'zganshlar idrok jarayoniga ta’sir qiladi
Voqelikdagi narsa va hodisalaming tana a’zolanni qabul qilish analizatorlarga bevosita ta sir etmasdan inson ongida turli obrazlaming (ovozlaming eshitilishi, sharpalaming sezihshi) xayolan, fikran paydo bolishidan iborat idrokning psixopatalogik (ruhiy xastahk) hodisasiga gallyutsinatsiya deyiladi
Idrokni tasnif qilishda matenyaning yashash shakllari - fazo, vaqt. harakat asos qilib olinadi, unga ko'ra idrok quyidagi turlarga ajratiladi

• 
  Fazoni idrok qilish
  

r Vaqtni idrok qilish

• 
  Harakatm idrok qihsh
  

Ko'z gavharlanning va umuman ko'znmg narsalami eng yaxshi ko'rish uchun moslashnvini akkoinadatsiya deyiladi
Konvergentsiya - biror narsaga qaraganda ikkala ko‘z soqqasining qanshar tomon bab-barobar burilishidir.
IZOHLI LUG'AT
APPERTSEPTSIYA - shaxs idrok qihshming awalgi bibm va tajnbalarga hamda uning umumiy qiziqish-havaslariga bog'hqligi
AUDIOVIZUAL IDROK - bir vaqtning o'zida ham eshitib. ham ko'rib idrok qilish
IDROK - sezgi a’zolariga ta’sir etib turgan naisa va hodisalarning bevosita yaxlitligicha aks ettirilishi jarayoni.
TANLOVCHANLIK (IDROKDA) - idrokning sifati bo'lib, bu shaxsning yo'nahshi yoki uning tajnbasi belgilab beradi
ILLYUZIYA - barqaror xarakterga ega bo'lgan borliq haqiqatni noto'g'ri idrok qilish