Noorganik moddalar

9 .1 3 . AZOT M O N O O K S I D IN I O K SID L A SH
JARA YO NINING NAZARIY ASOSLARI
S i n te t i k a m m i a k n i a t m o s f e r a havosi dagi k is l o ro d bilan oksidlash 
n a t i j as i da t a r k i b i d a a z o t m o n o o k s i d i , e l e m e n t a r a z ot , kislorod va 
suv b u g ‘l ar i da n iborat b o ‘lgan ni tr oza gazlari hosil b o ‘ladi. Bu nitroza 
g a z l a r i d a n a z o t kislotasi ishlab c h i q a r i s h u c h u n a z o t m o n o o k s i d i n i
azot d ioks idiga cha oksidlash kerak. U j a r a y on quyidagi reaksiya orqali 
a m a l g a oshiriladi:
2 N O
+ 0
7
<=^ 2 N O
+ 124 kJ
(g) 
2(g) 
2(g)
Bu reaksiya g o m o g e n , e k z o t e r m i k b o ‘lib, h a j m torayishi (3 h a j m -
d a n 2 h a j m g a ) b il an b o r a d i va a m a l i y qa y ta r di r. S h u n d a y qilib, Le- 
S h a te l y e p r i n s i p i g a m u v o f i q , j a r a y o n b o r a d i g a n t e m p e r a t u r a n i n g
pasaytirilishi va b o s i m n i n g ort tiri li shi (9. 6) re aksi ya m u v o z a n a t i n i
o ‘ng t o m o n g a b u r i s h g a , y a ’ni a z o t di ok s i d i ni hosil b o ‘lish t o m o n g a
b u ri s hg a o li b keladi.
Azot m on o o k s i d i n i a z ot dioksidiga oksidlani sh (9.6) reaksiyasining 
m u v o z a n a t d o i m i y s i n i q u y i d a g i c h a if o d al ash m u m k i n :
K m.d. = P p i O i / ( P
n o
' P
f
y
)
(9.16)
263

---

bu yer da:
P
N(>1, 
P
N0, 
—
m o s r a vi s h d a az ot d io ks idi, a z o t m o n o ­
oksi di , k is l o r o d n in g m u v o z a n a t d a g i ulushl i b o s i ml a r i , Pa 
Kmd —
r e aksi ya m u v o z a n a t d o i m i y s i , P a 1.
M u v o z a n a t doi miysi ni h a r xil t e m p e r a t u r al a r d ag i mi qdor l ar i q u y i ­
dagi j a d v a l d a keltirilgandir.
9.5-jadval
A Z O T M O N O O K S I D I N I A Z O T D I O K S I D I G A C H A
O K S I D L A N I S H M U V O Z A N A T D O I M I Y S I N I N G
T E M P E R A T U R A G A B O G ‘ L I Q L I G I