Noorganik moddalar

S O z oksidlanish tezligi. 
J a r a y o n n i n g m u h i m k o ‘rsa tk ic h i b o ‘lib 
oxirgi m a h s u l o t n i n g hosil b o ‘lish tezligi h is o b la n a d i. S 0
2
b ila n 0
2 
o ra sid a g i re a k s iy a k a t a l i z a to r sirtid a o ‘tadi. S 0
2
ni S 0 3 k a ta litik o k ­
sid la n is h j a r a y o n i quyid ag i b o s q i c h l a r d a n ta r k ib to p g a n b o ‘ladi:
1
) g a z m a s s a s i d a n t a ’s ir la s h u v c h i m o l e k u l a l a r n i n g k a t a l i z a to r
y u z a s in in g s irtig a kirishi;
2
) b u m o l e k u l a l a r n i n g k a ta liz a to r g ‘o v a k la rig a diffuziyasi;
3) ic h k i g ‘o v a k y u z a la rid a g i reaksiya;
4) re a k siy a g a k irishib b o ‘lgan m o le k u l a l a r n i n g k a ta liz a to r tash q i 
y u z a s in in g sirtig a tesk ari diffuziyasi;
5) t a ’s irla s h u v c h i m o le k u la la r n i g a z o q im ig a o ‘tkazish.
Reaksiya o ‘tishi u c h u n S 0
2
va 0
2
m olek u lalari g a z o q im id a n oldin
k a ta liz a to r y u z a s in in g sirtiga, s o ‘n gra k a ta liz a to r la r ichki g ‘ovaklariga 
kirish i k e ra k . H o sil boMgan S 0
3
k a t a l i z a to r l a r y u z in in g sirtid a g i 
g ‘o v a k la r id a n q a y ta y o ‘lni b o sib o ‘tib , y a n a g a z o q im ig a kelib q o ‘- 
shiladi.
J a r a y o n n i n g u m u m i y tezligi e n g sust b o s q ic h tezligi b ila n a n i q ­
lanadi. S 0
2
katalitik oksidlash ja r a y o n id a b o s h q a r u v c h i b o sq ich b o ‘lib 
m o le k u la la r k a ta liz a to r g ‘o v aklariga d iffu z iy a la n a d i. K a ta liz a to r g ‘o -
31

---

vaklari d iffu z iy a g a q arsh ilik k o ‘rsa ta d i, y a ’ni u k a ta l i z a to r s t r u k t u -
rasiga ( o ‘lc h a m va g ‘ov ak h a jm i, sirti) b o g ‘liq b o ‘ladi.
K a ta litik j a r a y o n tezligi tezlik k o n s ta n ta s i /-b ila n x a r a k te r la n a d i. 
T e z lik k o n s ta n ta s i 
r
t e m p e r a t u r a va k a t a l i z a to r faolligiga b o g ‘liq. 
A g a r m u v o z a n a t k o n s ta n ta s i reaksiyasini h is o b la s h m u m k i n b o ‘lsa, 
u h o ld a u sh b u k a ta liz a to r u c h u n k o n s ta n ta tezligi faqat e k s p e rim e n ta l 
y o ‘l b ila n a n iq la n a d i. H a r b ir k a ta liz a to r m a ’lu m k o n s t a n t a tezligi 
bilan x a ra k te rla n a d i. K a ta liz a to r sin te z q ilin a d ig a n d astlab k i k o m p o -
n e n tla r g a , u n i ta y y o rla sh usuliga, o 'l c h a m v a z a r r a la r n i n g shakliga 
b o g ‘liq b o ‘ladi.