Noorganik moddalar

4 —
 
turbulentli 
saturator; 
5 —
 
separator; 
6 —
 
skrubbcr; 7 —
nasos.
2 —3 M P a b o si m d ag i t abii y g az gazli isitgich ( 7 ) d a 673 К g a c h a 
q i zd i r i l ad i. K i sl or od t u r b o k o m p r e s s o r d a ( 4 . 4 - r a s m d a k o ‘rsa ti lgan 
e m a s ) 2 — 3 M P a d a n b ir o z y u q o r i r o q b o s i m g a c h a siqiladi. S o ‘ng 
bu ikki o q i m yu q or i t e m p c r a t u r a l i k o n v e r t o r ( J ) ni ng yu q or i s h t u t -
seriga o ‘r n a t i l g an y o n d i r g i c h ( 2 ) ga y u b or i l a d i . M e t a n va kisl or odni
nisbati (4.13) reaksiyaga mu vo fi q 1:0,5 ga tengdir. A m m o , issiqlikning 
y o ' q ol i s h i va j a r a y o n n i a v t o t e r m i k ketishini t a ’m i n l a s h u c h u n tabiiy 
ga z h a m d a kisl or odni yctarli d a r a j a d a qizdi ri lganl igi tufayi o d a t d a ,
k i s l o r o d n i m e t a n g a n i s b a t i n i b i r o z k o ‘p r o q u s h l a n a d i . B u n d a y
h o l a t d a g i n a t abiiy gaz ni 1623 К — 1673 К t e m p e r a t u r a d a a ma l i y 
j i h a t d a n q o r a - q u r u m deyarli hosil q i l m a y t o ‘liq konv e r si ya la sh ga
e r ishi sh m u m k i n . Ki sl orod va t abi iy gaz o q i m l a r i y o n d i r g i c h ( 2 )
d a n o ‘tib, m e t a n k o nv er t o r i ( 2 ) ga keladi, u n i n g yuqori gi q i s m i d a
u l a r n i n g a r a l as hu vi t ugaydi va k on v er s i ya j a r a y o n i b o s h l a n a d i .
M e t a n k o n ve r to r i
( 3)
verti kal s il indr ik a p p a r a t b o ‘lib, i ch i da n
o ‘tga c h i d a m l i mat er ial bilan futer ovka qi linga ndi r . Bu a p p a r a t tashqi 
k o ‘yl akka e g a b o ‘lib, u n i n g orasiga o z i q l a n t i r u v c h i suv ber iladi va 
r e aks ion issiqlik hi sobi ga 2 —3 M P a b o s i m d a g i t o ‘y in ga n suv b u g ‘i 
olinadi. K o n v e r t o r ( J ) ning pastki qismi ko n st ru kt i v j i h a t d a n Ve nt ur i
152

---

tu ri da g i t u r b u l e n t l i s a t u r a t o r
{4)
bilan b i rl as ht ir i lgan b o ‘lib, u n g a
k o n v c r t i r l a n g a n g az ni 573 К g a c h a s o vi t ad ig an va n a m l a t a d i g a n suv 
k o n d e n s a t i ber il adi. S o ‘n g ra k o n v cr t i r l a n g a n g a z s e p a r a t o r ( 5 ) ga 
o ‘tib, u y e r da qol di q k o n d e n s a t d a n ajratilib, s kr ubbe r ( 6 ) d a su g‘orish 
u c h u n t e p a d a n ber il ayotga n k o n de n s a t bilan 478 К g a c h a q o ‘s h i m c h a
sovitiladi. B u n d a y j a r a y o n nat ij asi da k o n v c r t i r l a n g a n g az suv b u g ‘i 
bilan suv b u g ‘i : konvcr ti rl angan gaz = 1,1:1 n isbat gac ha t o ‘yintiriladi. 
Bu esa ug le r o d m o n o o k s i d i n i konversiyasi u c h u n yetarlidir. M et a n n i
y u q o r i t e r m p e r a t u r a l i k o n ve r s i y a s i n a t i j a s i d a q u r u q g az ga hi sob 
q i l inga nda h a j mi y % d a quyidagi tarkibdagi konvcr ti rl angan gaz ishlab 
c hi qa r i la di : v o d o r o d — 6 0 —61; ugl er od m o n o o k s i d i — 3 4 —34,8; 
u g l er o d d i o ks idi — 2 — 2, 4; m e t a n — 1,5—2, 0; a z ot va a r g o n —
1,4 - 1 Л
M e t a n konver siyasi j a r a y o n i shar oitlar i bu zi l ga n t a q d i r d a k on ve r -
t i r l a n g a n ga z t a r k i b i da q o r a q u r u m n i , y a ’ni o z o d u g le r od n i q u y i d a ­
gi e n d o t e r m i k reaksiya b o ‘y i c h a hosil bo 'l i sh i kuzatiladi:
C H 4 = С + 2 H 2 - Q 7 
(4. 21)
Bu hosil b o ‘la d ig an u g l e r o d s a t u r a t o r ( 4 ) va s e p a r a t o r ( 5 ) da 
suv b il an yuvilib, k o n d e n s a t b il an c h i q a z i b t a s h l a n a d i . K o n d e n s a t n i
a p p a r at l ar or a sida aylanib yurishini t a ’mi nl a sh u c h u n nasos ( 7 ) o ‘r na - 
t ilga ndi r . I f l o sl an g an suv q o r a q u r u m d a n t oz a l a n i sh i u c h u n quri l- 
m a d a n c h i q a z i b yu b or i l ad i . Hosil q il inga n k o n v c r t i r l a n g a n ga z esa, 
y u q o r i d a b a y o n e t i l ga ni de k, u g l e r o d m o n o o k s i d i n i konver siya la sh 
u c h u n y ubor i ladi .