Noorganik moddalar

6 .1 . ETANOLAMINLAR ERITMALARI BILAN
KONVERTIRLANGAN GAZLARNI UG LEROD
D I O K S ID ID A N TOZALASH
E t a n o l a m i n l a r u c h xil k o ‘r i n i s h da b o ‘lishi m u m k i n : m o n o e t a n o -
l ami n C H 3C H 2O N H 2, d i e t a n o l a m i n ( C H 3C H 20 ) 2N H h a m d a u c h eta-
183

---

n o l a m i n ( C H , C H 20 ) 3N va ular q i s q a c h a M E A , D E A va U E A (r us- 
chasiga Т Э А ) d e b bcl gilanadilar. O d d iy s ha r o i t l a r d a ul ar n in g u c h a la -
si ni ng h a m suvdagi er it mal ar i ishqoriy m u h i t g a ega b o ‘lib, kislotali 
m u h i t g a ega b o ' l g a n ugl erod dioksidi bilan reaksiyaga kirishib, et a- 
n o l a m i n l a r n i k a r b o n at yoki bikarbona t li bi ri kmal ar i ni hosil qiladi. 
Bular i ch i d a n a ma l i yo td a, asosan, m o n o e t a n o l a m i n n i n g suvdagi erit- 
masi ishlatiladi, c h u n k i m o n o e t a n o l a m i n er i t ma s in i uglerod dioksi- 
di ni absor bsi ya la sh qobiliyati di- yoki u c h e t a n o l a m i n l a r n i n g suvdagi 
er it ma l ar iga ni s b a t an kat ta va oksi dl ani shga a n c h a c hi da ml idi r.
M o n o e t a n o l a m i n n i suvdagi er itmasi uglerod dioksidi bilan q u y i d a ­
gi r e aks iyaga kirishadi:
2 R N H 2(c) + H 20 (c) + C 0 2(g)^ ( R N H 3) 2C 0 3(c) + Q, 
(6.1)
( R N H 3)2C 0 3(c) + H 20 (c) + C 0 2^ 2 R N H 3H C 0 3 (c) + Q 2 (6.2)
bu yer da: R — C H 3C H , 0 radikali;
( R N H 3) 2C 0 3 M E A k a r b o n a t i ;
R N H 3H C 0 3 M E A b i k a r b o n a t i .
Y u q o r i d a g i ikkala reaksiya h a m g e t e r o g e n , e k z o t e r m i k va a m a l i y
q a y t a r h a m d a h a j m torayishi b i lan ket adi .. L e - S h a t e l y e p r i ns ipi ga 
m u v o f i q b u r e aksi yal arni m u v o z a n a t i n i o ‘ng t o m o n g a b u r i s h g a er i- 
s hi s h u c h u n g a z a r a l a s h ma s i d ag i ug l e r o d di oksi di b i lan m o n o e t a n o ­
l a m i n e r i t m a s i n i u c h r a s h i s h yuza sini va g az a r a l a s h m a s i b o s i m i n i
os hi ri b, t e m p e r a t u r a n i pas ayt i ri sh kerak.
U g l e r o d d i ok s i d i n i m o n o e t a n o l a m i n n i n g s uvdagi e r i t m a l a r i d a
e r uv c ha nl i gi 1 m 3 e r i t m a d a er ig an u g le r o d d i o k s i d i n i n g m 3 lardagi 
haj mi b i l a n o ' l c h a n a d i va u e r i t m a n i n g k on se n t r a t s i ya s i , abs or bsi ya 
j a r a y o n i t e m p e r a t u r a s i va a n c h a g i n a k a m d a r a j a d a — u g l e r o d
di oks idini ng ulushli bosi miga b o g i i q d i r . Quyidagi 6. 1- jadva l da 298 К 
va ug le r o d d i o k s i d i n i ng ulushli bo s i mi 340 g P a ga t e n g b o ' l g a n d a g i
s h a r o i t d a u gl e r o d d i o ks i di ni ng e r u v c h an l i g i ni M E A k o n s e n t r a t s i y a -
siga bog' liqligi k o' r sa til ga n.
6. l-jadva\