Noorganik moddalar

( 12)
d a sovitilib, nasos 
( 14)
orqali absor ber
( / ) ni ng pastki qismini sug' or i sh u c h u n beriladi. E r i t m a n i n g qolgan 
20% r e ge n e r a t or ( 5 ) ning pastki qi smida gazli 
( 6)
va bug'li ( 7 ) q ayna t-
gichlarda q o ' s h i m c h a regeneratsiyalanadi. Potash eritmasi gazli qaynat-
1 3 -
193

---

gi ch 
( 6)
d a ugl erod m o n o o k s i d i d a n s o ‘ng c h i q a y o t g a n q a y n o q b u g ‘- 
gaz aralashmasi, bu g‘li qaynatgich (7) d a esa — suv b u g ‘i bilan isitiladi. 
R e g e n e r a t o r ( 5 ) ning tag qi s mi da bo si m 0 , 17 M P a , c h u q u r r e g en e ­
ratsi yal angan e r i t m a n i n g r e g e n e r a t o r ( 5 ) d a n keyingi t e mp er a t ur as i
392 K, bir m 3 er i t ma d a gi C O , ni ng mi qd or i 14 m 3 ni tashkil etadi.
C h u q u r r e g e n e r a t s i y a l a n g a n e r i t m a o z i q l a n t i r u v c h i suv isitgichi 
( £ ) da , s o ‘ng esa havoli sovitgich ( / / ) d a 338 К — 343 К g a c h a
sovitiladi. E r i t m a n i iflosliklardan t o za l a s h u c h u n e r i t m a n i b i r qi smi,
t a x m i n a n 15% cha si na s os ( 9 ) or qa li filtr 
( W )
ga beril adi.
U g l e r o d di oksi di bilan suv b u g ‘i a r a l a s h m a s i r e g e n e r a t o r ( 5 ) d a n
375 К d a n yuqor i b o ' l m a g a n t e m p e r a t u r a d a c h i q i b , havol i sovitgich
( 4 ) d a sovit iladi — b u y e r d a suv b u g ‘lari k o n d e n s a t l a n a d i , s o ‘ng 
t o m c h i ushl agi ch 
( J )
orqali o ‘tib, keyi ncha l ik a m a l i y j i h a t d a n deyarli 
t o z a u g l e r o d d i o k s i d i k a r b a m i d i s h l a b c h i q a r i s h i d a va b o s h q a
s o h a l a r d a i shlat il ishi m u m k i n . Suv b u g ‘i n i n g k o n d e n s a t i t o m c h i
aj ra t gic h ( J ) n i n g yuqor i qi smi tar e l kal ar i ni s u g ‘or i sh u c h u n beriladi 
va e r i t m a n i k on s en t r a ts i ya si ni d o i m i y u s hl as h u c h u n foyda la ni l a di .
6.5. POTASH ERITMASI BILAN TOZALASH 
QURILMASINING ASOSIY APPARATLARI
Quri lmani ng asosiy apparatlari absorber va r e gener at or hisoblanadi. 
Absorber —
ikki korpusli apparat bo'lib, uning yuqori va pastki korpuslari 
o'txonali panjaralar ustiga o' mat ilgan uch qatlamdan iborat keramik egar­
si mon Intaloks jinslarga egadir. Jinslar qatlamlari orasiga absorber ko' nda- 
lang qirqimi bo'ylab, eritmani tekis tarqalishini va konvertirlangan gazni 
pastdan yuqoriga o'tishini t a ’minlovchi j i hoz o 'ma t i l g an . Absorberning 
pastki korpusi ichki diametri 3,4 m va balandligi 30,78 m ni, yuqori 
korpus esa — ichki diametri 2,2 m ni va balandligi — 20,42 m ni tashkil 
etadi. Absorber uglerodli p o 'l at da n yasaladi.
Regenerat or h a m ikki korpusdan iborat. Yuqori k or pus da uch qat- 
lam, pastki korpusda esa bir qatl am keramik egarsimon Intaloks jinslar 
joylashtirilgan. Pastki korpus di ametri 3,7 m, balandligi 18,75 m; yuqori 
korpusning diametri esa 4,5 m, balandligi 34,15 m ga tengdir. Regenerator 
uglerodli p o' l a t d a n yasalgan. Regenerat or yuqori korpusi bir qismi va 
tubi ichki qismlari zanglamaydigan p o' l at bilan qoplangan.
6.6. UGLEROD DIOKSIDIDAN KONVERTIRLANGAN GAZNI 
POTASHLI USUL BILAN TOZALASH JARAYONINI 
NAZORAT QILISH VA AVTOMATLASHTIRISH
T o z a l a s h j a r a y o n i n i n g n az o r a t i va a v t o m a t l a s h t i r i s h ( 6 . 4 - r a s m g a
q a r a n g ) b o s h q a r i s h m ar k a z i y pulti ( M P B ) d a n m as of a v i y a m a l g a
194

---

oshiril adi. R, , R 2 va R x regulat orl ari a b sor ber ga ber il a y o tg an k o n v e r ­
t i r l a n g an g a z n i va c h u q u r h a m d a d a g ‘al r e g e n e r a t s i y a l a n g a n e r i t m a
sar flarini b e r i l g a n m i q d o r d a a v t o m a t i k us hl ab t ur a d i.
A b s o r b e r d a g i e r i t m a n i n g yuzasi b al andl igi R 6 va R 7 regulat orl ari
y o r d a m i d a d o i m i y t a r z d a u s h l ab t ur i ladi . Ava r i ya nat ij asi da e r i t m a
yuzasi ni ng bu balandligi t o ‘s a t da n pasayib ketsa ajratgich O, t urbinani 
u n g a g a z o ‘t ib k e t i s h i d a n s aq l ab q o la d i . R e g e n e r a t o r d a g i b o s i m
r e g u l a t o r R, y o r d a m i d a b a r q a r o r qilib t uriladi. R e g e n e r a t o r t ubidagi 
t e m p e r a t u r a R. r e g u la t o r i or qa li q i zd i ru v c h i b u g ‘- g a z a r al a s h m a s i -
ni ng bir q i s m i n i gazli q a y n a t g i c h ( 6 ) d a n t a s h q a r i berilishi n a t i j a ­
sida ushlab turiladi. Er i t m a l a r va amal iy j i h a t d a n t o z a uglerod dioksidi 
t e m p e r a t u r a l a r i havoli sovitgichlar 
{4)
dagi ishlab t ur ga n vent ilatorlar 
s on i n i va u l ar da gi p a r r a k l a r qiyalik b u r c h a k l a r i n i o ‘zgartirish orqali 
t ar t i bg a solib t ur i ladi . R 4 r e gula t or i na s os
( 9)
ni ng u n u m d o r l i g i n i
o ‘zgartirish y o ‘li b il an t o m c h i aj ra t g i ch ( J ) dagi suy u ql i k b a l a n d l i -
gi ni s aql ab t ur a d i.
Q u y i d a k o n v e r t i r l a n g a n gaz ni C O , d a n p o t a s h n i n g q a y n o q e r i t ­
masi b i lan t o z a l a s h b o s qi c h i 1 t a m m i a k u c h u n sar fl ani sh koeffi-
tsi ent lari keltirilgan:
P o t a s h , k g ..................................................................... 0, 13
D i e t a n o l a m i n ( 1 0 0 % ) , k g ..................................... 0, 02
V a n a d i y ok s i d i , k g ...............................................0 , 00 3 5
E l ek t r en er g i y a s i, k W - s o a t ......................................47
Issiqlik, M j .................................................................. 3185
Bu usul b i l a n t o z a l a s h d a abs or bsi ya va r e g en e r a t s iy a j a r a y o n l a r i
intensivligi a n c h a g i n a y u q o r i d i r va s h u n i n g u c h u n b u usul bilan 
t o z a l a s h n i b i r l a m c h i quvvat i k a t t a b o ‘lgan q u r i l m a l a r d a q o ‘llashga 
i m k o n b e r ad i . Bu j a r a y o n d a issiqlikni nisbiy sarfi s t a n d a r t r e g e n e ­
ra to rl ar q o ‘llab e t a n o l a m i n l i t o za l a s hg a q a r a g a n d a past. A m m o k o n ­
ve r t i r l a n ga n g az ni C 0 2 d a n t o za l a s h darajasi e t a n o l a m i n l i tozal ashga 
q a r a g a n d a sezilarli d a r a j a d a past dir.
6.7. KONVERTIRLANGAN GAZNI UGLEROD 
MONOOKSIDIDAN TOZALASH
U g l e r o d d i o k s i d i d a n t o z a l a n g a n k o n v e r t i r l a n g a n ga z u g l e r o d
m o n o o k s i d i d a n t o z a l a s h u c h u n y ubor i ladi . T a b i i y gaz ni va ug le r o d
m o n o o k s i d i n i k o n ve r s i ya la sh usuli ga q a r ab k o n v e r t i r l a n g a n g az t a r ­
kibi m o s r a vi s h d a o ‘zgaradi . 6 . 4 - j a d v a l d a u g le r o d m o n o o k s i d i d a n
195

---

t o z a l a n a d i g an ko nv er ti r l a n g an gaz ni ng tarkibi va uni s a n o a t d a q o ‘lla- 
ni l ad ig an usullari keltirilgan.