Noorganik moddalar

40
30
20
10
0
C O
n in g bosimi,
10'' 
Pa
6 .5 - r a s m .
4 , 9 M P a b o s i m d a m i s -
ammiakli eritm a n in g yutish q obiliy a­
tiga uglerod m ono o k s id in in g ulushli
bo sim i va t e m p e r a t u r a n i n g t a ’s iri.
/ - 273 К da; 2 - 293 К da;
J - 313 К da.
197

---

R egeneratsiya
g a zla ri
C O
dan tozalangan
konvertirlangan
gaz
Ish gor
eritm asi
r \
T ozalan a­
digan k o n ­
vertirlangan
gaz
10
'
Regeneratsiyalangan eritm a
Ishlatilgan
 
,
ish д о г eritm asi
6 .6 -r a sm .
K onvertir langan gazn i uglerod m on o o k s id id a n m is-a m m ia k li usuli
bilan to z a la sh va eritman i r e g e n e r a ts iy a l a s h te x n o l o g i k tasviri:
1
— m i s - a m m i a k l i eritm a skrubberi; 
2
— ishqorli skrubber; 
3 —
rckuperatsiya
m ashin asi; 
4 —
desorbcr; 
5 —
regenerator; 
6
— suvli sovitgic h ; 7 — am m ia kli
s ovitg ic h; 
8
— tripleks nasos; 
9 —
markazdan q o c h m a nasos; 
10
— issiqlik
alm ashtirgic h; 
11 —
bug'li is itgich.
A m m i a k l i s ovuq sarfini kama y t i ri s h u c h u n 293 К g a c h a sovitilgan 
e r i t m a bil an absorbsi yalash tavsiya etiladi. B u n d a y h ol lar da t o z a l a s h ­
d a n s o ‘ng hosil boMgan a z o t - v o d o r o d a r a l a s h m a s i n i n g t al ab d ar aj a-
sidagi tozaligiga, y a ’ni t o z a l a n ga n gaz tarkibidagi uglerod m on o ok si di
mi qd or i n i 20 s m 3/ m 3 d a n yuqori b o ‘l m ag a n mi q do r i g a erishish u c h u n
t ozal as h j a r a y o n i n i yu qo ri b o s i m — 12 M P a d a eski q u r i l m a l a r d a
va 32 M P a b o s i m d a y a n g i r o q q u r i l m a l a r d a o l ib bori ladi .
6 . 6 - r a s m d a k o n v er t i r l a n g a n gaz ni ug l e r o d m o n o o k s i d i d a n mi s -
a mmi ak l i usul bilan t ozalash soddal asht iri lgan t exnol ogi k tasviri k o ‘r- 
satilgan. Dastlabki konver ti rl angan gaz 32 M P a bo si m metall hal qal ar
bilan t o ‘ldi rilgan s k r u b b e r
{6)
ni ng pastki q i s m i g a kiradi. S k r ub b e r
( / ) t e m p e r a t u r a s i 283 К b o ‘l gan r e g e n e r a t s i y a l a n g a n m i s - a m m i a k l i
e r i t m a b i l a n s u g ‘oriladi. Bu y e r d a a z o t - v o d o r o d a r a l a s h m a s i as os an,
u g l er o d m o n o o k s i d i d a n va ug le r o d di ok si di ni k at t a q i s m i d a n t o z a ­
lanadi. S o ‘ngra a z o t - v o d o r o d aral ashmasi o ‘yuvchi natriy yoki a m m i -
a k n i n g 5 % li e r it m a s i b i lan s u g ‘o r i l ad i ga n i shqorli s k r u b b e r ( 2 ) ga 
yuboriladi . Bu a p p a r a t d a a z o t - v o d o r o d a r al as hm a s i ugl erod di oksidi-
198

---

ning qolgan q i s mi da n tozalanadi va uglerod monooksi di 10—20 s m 3/ m 3 
d a n y u q or i b o ‘l m a g a n h a m d a ug l er o d di oksi di 5 s m 3/ m 3 d a n ka t t a 
b o ' l m a g a n m i q d o r l a r d a a m m i a k s int ez i ga yu bo ri l ad i .
I s h l a t i l g a n m i s - a m m i a k l i e r i t m a s k r u b b e r ( / ) d a n c h i q q a c h
r ckuper a tsi ya ma s hi na s i
( J )
ga yuboriladi. U a p p a r a t d a m i s- ammi ak l i
e r i t m a n i n g b o s i m i 0, 5 M P a g a c h a , y a ’ni d e s o r b e r
( 4)
dagi b o s i m -
g a c h a pasaytiriladi. R ekupe r at si ya l anga n energiya regener atsiyalangan 
m i s - a m m a k l i e r i t m a n i n g b os imi ni ortt irish u c h u n ishlatiladi. S o ‘ngra 
bu e r i t m a r e g e n e r a t s i y a qilish u c h u n d e s o r b e r
( 4)
va r e g e n e r a t o r
( 5 ) n i n g y u q o r i q i s m i g a y ubor i ladi . U y e r d a n c h i q q a n 0,1 M P a b o -
si md ag i m i s - a m m i a k l i e r i t m a r e g e n e r a t o r ( 5 ) n i n g pastki q i s m i d a
j o y l a s h g a n issiqlik a l m a s h g i c h
( J O )
ga, s o ‘n gr a b u g ‘li isitgich ( / / )
ga y u b o r i l ad i va 353 К g a c h a qizdiriladi. Bu j a r a y o n n a t ij as ida mis- 
a m m i a k l i e r i t m a y a n a d a t o ‘l iq r o q r e g en e r a t s iy al an a d i va hosil b o ‘la- 
y o t g a n q o ‘s h i m c h a r e g e n e r a t s iy a gazlari r e g e n e r a t o r ( 5 ) ga y u b o r i ­
ladi; kuc h l i r e g e n e r a t s i y a l a n g a n m i s - a m m i a k l i e r i t m a esa issiqlik a l ­
mas ht i rg i ch
( J O )
ni ng q uvur l ar ar o oralig'iga, s o ‘ng esa suvli sovitgich
( 6)
va a m m i a k l i sovit gich ( 7 ) ga y ubor i li b, b u a p p a r a t l a r d a e r i t ­
m a 283 К g a c h a sovitiladi. A m mi a k l i sovitgich ( 7 ) d a n c h i q a y o t g a n
m i s - a m m i a k l i e r i t m a n i n g asosiy q is mi, y a ’ni e r i t m a u m u m i y m i q -
d o r i n i n g 7 5 — 80% m a r k a z d a n q o c h m a nasos 
( 9)
or qa li rckuper a tsi ya 
ma s h i n a s i ( J ) ga yu bo ri l ad i . Bu a p p a r a t r e g e n e r a t s i y a l a n g a n mi s -
a m m i a k l i e r i t m a b o s i m i n i 34 M P a g a c h a or t ti ri b b er ad i va u y e r d a n 
c h i q q a n e r i t m a s k r u b b e r ( / ) ga y ubor i ladi . M i s - a m m i a k l i e r i t m a ­
n i n g q o l g a n q i s m i t r i p l e k s - n a s o s
( 9)
d a 34 M P a g a c h a siqilib,
r e k u p e r a t s i o n m a s h i n a ( J ) d a n kel ayot ga n o q i m b i lan q o ‘shilib, mis- 
a m m i a k l i e r i t m a s k ru b be r i ( / ) ga beriladi.
R e g e n e r a t s i y a gazlari d e s o r b e r
( 4)
va r e g e n e r a t o r ( 5 ) d a n c h i q ­
q a c h , a b s o r b e r d a ( c h i z m a d a k o ‘r s a t i l m a ga n ) a m m i a k b u g ‘l ar i da n 
yuvilib, u g l e r o d m o n o o k s i d i konv er si ya si ga y u b o r i l a d i , bu g az la r
o ' r t a c h a 60 ( h ) % C O , 2 7 - 2 8 (h) % C 0 2 va 1 2 - 1 3 (h) % H 2 + N 2 
g a z l a r i d a n t a r k i b t o p g a n .
S k r u b b e r
( 2)
d a n c h i q a y o t g a n i shlatilgan e r i t m a r e ge n e r a t s i ya -
l a n m a y d i va b o g ' l a n g a n a z ot b i r i k ma l a r i ishlab c h i q a r i s h k o r x o n a -
s i ni n g b o s h q a s exl ar ida ishlatiladi.
Q u y i d a 1 t a m m i a k i shlab c h i q a r i s h n i n g k o n v e r t i r l a n g a n gaz ni
m i s - a m m i a k l i t o z a l a s h b o s q i c h i n i n g s ar fl ani sh koef fitsi entlar i k el ­
tirilgan:
1. O ' y u v c h i n a t r i y
( 1 0 0 % ) , k g ........................................ 2,00
2. A m m i a k , k g .......................................................................... 1,80
3. Mi s, k g ....................................................................................... 0, 10
199

---

4. Sirka kislotasi ( C H 3C O O H ) , k g .....................................0, 15
5. E l e k t r ene rg i y a , k W / s o a t .......................................................35
6. Suv, m 3............................................................................................ 15
7. Bug6, k g ........................................................................................300
8. A m m i a k l i sovuqlik, M j ........................................................ 340
T o z a l a s h n i n g bu usuli o ‘zi ni ng yu qo ri b o ‘l m a g a n intensi vligi va 
n or ma l t exnol ogi k shar oit ni ushlab turi shni mu r a kka bl igi bilan ajralib 
tur adi . S h u n i n g u c h u n h a m hozirgi v a q t da a m a l i y o t d a u n c h a l i k k o ‘p 
q o ‘l l an m ay di .
6.9. K O N V ER T I R L AN G A N G AZ N I U G L E R O D
M O N O O K S I D I D A N S U Y U Q A Z O T D A
Y U V I S H BI LAN T O Z A L A S H
T o z a l a s h n i n g bu u su l i da tozaligi 9 9 , 9 9 8 % b o ' l g a n s u y u q az ot bu 
j a r a y o n d a o ' z i d a ug le r o d m o n o o k s i d i n i , m e t a n va a r g o n n i eritib 
a bsor bsi ya la ydi , n at i j a d a katali tik z a h a r l a r d a n va m e t a n , a r g o n kabi 
iner t lar dan p u x t a toz a l an ga n a z o t - v o d o r o d ar al as hm a s i hosil qilinadi. 
B u n d a y g a z a r a l a s h m a s i d a ug l e r o d m o n o o k s i d i n i n g m i q d o r i 0 —20 
s m 3/ m 3 ni tashkil etadi.
S u y u q a z o t d a ug le r o d m o n o o k s i d i , m e t a n va a r g o n n i erish j a r a ­
yo ni 0,1 M P a b o s i m d a n yu q or i b o s i m d a va p a s t t e m p e r a t u r a l a r d a
olib b o ri ladi . 6 . 7 - r a s m d a bu j a r a y o n n i n g q i s qa r t i ri l ga n t ex no lo gi k