Noorganik moddalar

2-BOB
ODDIY SUPERFOSFAT ISHLAB CHIQARISHNING
NAZARIY AS OS LARI VA TEXNOLOGIYASI,
APPARATLARI
2 .1. O D D IY S U P E R F O S F A T
O d diy superfosfat deb fosforitlarning sulfat kislota bilan p arc h a la sh
n a tija s id a o lin g a n m a h s u lo tg a ay tiladi.
C a
3
( P 0
4)2
+ 2 H
2
C 0
4
= C a ( H
2
P 0
4)2
+ 2 C a S 0
4 
2 C a . ( P 0 4) 3F + 7 H
2
S 0
4
+ 3 H 20 = 3 C a ( H
2
P 0
4)2
• H 20 +
+ 7 C a S 0
4
+ 2 H F
Bu k o ‘rsa tilg an k im y o v iy t e n g l a m a l a r y ig ‘ind i t e n g l a m a b o ‘lib, 
r e ak siy an i h a q iq iy ketish j a r a y o n i ikki b o s q i c h d a n ib o ra t e k a n lig in i 
k o ‘rsatadi. B irinchi b o sq ic h d a fosforitning b ir qism i za rra ch alari erkin 
h o la td a g i fo sfo r kislotasiga q a d a r p a r c h a l a n a d i .
C a
3
( P 0
4)2
+ 3 H
2
S 0
4
= 2 H
3
P 0
4
+ 3 C a S 0
4 
C a
5
( P 0 4)3F + 5 H
2
S 0
4
+ 2 , 5 H 20 =
= 3 H
3
P 0
4
+ 5 C a S 0
4
• 0 , 5 H 2O + H F
B irin c h i b o s q ic h tez, y a ’ni 2 0 —40 m i n u t d a v o m i d a s u p erfo sfat 
k a m e r a s id a k etad i. R eaksiya e k z o te r m ik b o ‘lgani u c h u n t e m p e r a t u r a
110— 120°C q a d a r k o ‘ta rila d i. S u y u q f a z a d a e sa P
2
0 . n i n g k o n s e n -
tratsiy asi 4 2 —46% y etad i. Bu s h a r o it d a kalsiy sulfati a n g id ritg a ay- 
la n a d i (
2
.
1
-r a s m ).
R e a k siy a n i b ir in c h i b o s q ic h i b o 'y i c h a su lfat kislo ta t o ‘liq s a r f
b o ‘lg a n d a n s o ‘ng ik k in c h i b o sq ic h b o s h la n a d i.
C a
3
( P 0
4)2
+ 4 H
2
P 0
4
= 3 C a ( H
2
P 0
4
)
2
C a
5
( P 0 4) 2F +
+ 7 H
3
P 0
4
+ 5 H 20 = 5 C a ( H
2
P 0
4)2
• H 20 + H F
Hosil b o ‘lgan m onokalsiyfosfat a w a l e r itm a d a paydo b o ‘lib, s o ‘ng- 
ra e r it m a t o ‘y in g a n sari c h o ‘k m a g a kristall h o l a t d a t u s h a b o sh la y d i.
328

---

B irin c h i v a ik k in c h i b o s q ic h te n g la m a la r i y i g i n d i s i n i o lsak q u yi- 
dagi y ig ‘ind i t e n g l a m a l a r c h iq a d i.
C a
3
( P 0
4)2
+ 2 H
2
S 0
4
- » C a ( H
2
P 0
4)2
+ 2 C a S 0
4 
2 C a
5
( P 0 4) 3F + 7 H
2
S 0
4
+ 3 H
2
0 ^ 3 C a ( H
2
P 0
4)2
• H 20 +
+ 7 C a S 0
4
+ H F
Y u q o rid a k o ‘rsatilgan te n g la m a la r b o ‘yicha b irin c h i b o sq ich d a 70% 
ga y akin fosforit, ik k in ch i b o s q ic h d a esa qolg an 30% p a r c h a la n a d i.
F o s f o r i t l a r m u r a k k a b ta rk ib g a ega b o ‘lgani sab a b li, b ir v aq td a
ta rk ib id a g i a r a l a s h m a l a r h a m reaksiyaga k irish a d i. M a sa la n :
C a , M g ( C 0
3)2
+ 2 H
2
S 0
4
+ (n - 2 ) H 20 = C a S 0
4
• n H 20 +
+ M g S 0
4
+ 2 C O , K
2
0 N a
2
0 - A l
2
0 3 - 2 S i 0
2
+ 5 H
2
S 0
4
=
= N a
2
S 0
4
+ K
2
S 0
4
+ A 1
2
( S 0
4)3
+ 2 S i 0
2
+ 5 H 20
C a F
2
+ H
2
S 0
4
-> 2 H F + C a S 0
4
H o s il b o ‘lg an H F q u m bilan re ak siy ag a k irishadi.
4 H F + S i 0
2
= S iF
4
+ 2 H 20
S iF
4
g a z in in g b ir qism i g a z fa zasid a H F b ila n reaksiyaga kirishib 
k r e m n e f t o r i t k islo ta sin i hosil qiladi.
S i F
4
+ 2 H F = H
2
S iF b