Noorganik moddalar

107
100
10 
20
30 
40
50
P
2
O
5
, % 
2
. 
l-ra sm .
329

---

T e m i r b irik m a la ri ik k in c h i b o s q ic h d a y o m o n e r u v c h a n t e m i r fos- 
foritiga F e R 0 4 • 2 H 20 a y la n ish i m u m k in . S h u n d a y qilib t e m i r b i r i k ­
m alari e r u v c h a n fosforni y o m o n e r u v c h a n h o la tg a keltirishi m u m k in . 
Bu h o d i s a n i , y a ’ni e r u v c h a n fo sfo r n i, qiyin e r u v c h a n h o la tg a o ‘tishi 
retrogradatsiya
d e b a ta la d i. S h u n in g u c h u n t a r k ib id a t e m i r b irik m asi 
k o ‘p b o ‘lgan fosforit, q a y ta kislo ta b ila n ish la s h g a n o lo y iq h i s o b l a ­
n a d i. F o s f o r itn in g ta rk ib id a g i k a r b o n a t l a r su lfa t k islo ta s in in g k o ‘p 
m i q d o r d a s a r fla n ish ig a olib keladi.
F o s fo rit su lfat kislotasi b ila n p a r c h a l a n i s h j a r a y o n i d a , m o n o k a l -
siy hosil b o ‘lishi sulfat k is lo ta s in in g m i q d o r i g a b o g £liq. O r ta fo s fo r 
kislotasi kalsiy ioni b ilan u c h xil b irik m a : C a 3( P 0 4)2-u c h k a lsiy f o sfa t, 
C a H P 0 4-ik k ik alsiy fo sfa t (d ik alsiy fosfat) va C a ( H 2P 0 4) 2 m o n o k a l -
siy fosfat hosil qilishi m u m k in . F o s fo ritn i, y a ’ni u c h k a ls iy fo sfa tn in g
sulfat kislo ta si b ila n r e a k s iy a g a k iris h is h n a t i j a s i d a hosil b o 'l g a n
b i r i k m a s u y u q fa z a d a g i C a O . P 20 5n in g n is b a t i g a b o g ‘liq. Q aysi 
b ir ik m a q a n d a y s h a r o it d a hosil b o ‘lishini C a O — P 20 5— H 20 tiz im i-
n in g e r u v c h a n lik i z o te r m a s id a (80°C ) k o 'r is h m u m k i n ( 2 .2 - r a s m ) .
R a s m d a n h a r b ir k o m p o n e n t n i n g hosil b o ‘lish m a y d o n la r i yaq q o l 
k o ‘rinib turibdi. S uperfosfat ishlab c h iq a r ish j a r a y o n i d a sulfat k islo ta ­
s in in g m i q d o r i — N 2S 0 4 : P 20 5 n is b a ti 1,61 d e b q a b u l q ilin a d i. 
M a s a la n , a p a tit u c h u n sulfat k is lo ta n in g s te x io m e trik n o rm a si aga rda 
a p a ti t d a P 20 5 3 9 ,4 % g a t e n g b o ‘lsa, 3 9 , 4 x 1 ,6 1 6 3 ,4 q ism 100 qism
a p a titg a te n g b o ‘ladi.
Ishlab c h iq a r is h d a p a r c h a la n is h j a r a y o n in i te z la sh tirish m a q s a d id a
n o r m a n i o r t i q r o q , y a ’ni 6 8 —72 q ism g a t e n g d e b q a b u l q ilin a d i. 
S uperfosfatni fosforitlardan olish u c h u n sulfat kislotasining n o rm a sin i
2.2-rasm.
C a O — P 20 5— H 20 t i zi m i d a e r u v c h a n l i k i z o t e r m a s i / = 8 0 ° C .
330
CafH
2
P
0 4)2
• H20 C a(H ,P 0
4)2
• H .O +C aH P 0
4 
6 0 r 1са(Н
2
Р 0
4
)
2
- н Л > ‘