Normurodova m. A

Bolalarda buyraklar faoliyatining fiziologik xususiyatlari.

Siydik ayirish a’zolariga o’ng va chap buyraklar, siydik yo’llari, siydik pufagi kabi organlar kiradi. Buyrak juft a’zo bo’lib, qorin bo’shlig’ining bel qismida ya’ni birinchi va ikkinchi bel umurtqasining yon tomonida joylashgan. Buyraklar loviyasimon shaklda bo’lib, ustki po’stloq va ichki mag’iz qavatlaridan iborat bo’ladi. O’z navbatida har bir buyraklarning ustida buyrak usti bezi ham joylashgan bo’ladi. Voyaga etgan bolalarda har bir buyrakning og’irligi 150 gramdan keladi.
Katta yoshli odamlarda buyrak bo’ylamasiga kesib qaralsa, uning to’qimasi ikki qavatdan: tashqi qoramtir po’st qavat va ichki oqimtir mag’iz qavatdan iboratligini ko’rish mumkin. Buyraklar mikroskopik tuzilishga ega bo’lgan, siydik ajratishda asosiy vazifani bajaradigan nefronlardan- (tanachalardan) tashkil topgan. Har qaysi buyrakda voyaga etgan bolalarda 1million atrofida nefronlar bo’ladi. Nefronlarning ichki tuzilishi juda murakkab bo’lib, egri- bugri kalavasimon kanalchalardan tashkil topgan. Buyrakning tashqi qavatidan Shumlyanskiy kapsulasi boshlanib, ichki qavatda ikkinchi tartib kalavasimon kanalchalarni hosil qiladi. So’ngra yuqoriga ko’tarilib buriladi. Bu burilish joyi Genli halqasi deb ataladi. Siydik har bir nefronning kanalchalarida haraktlanib, zaharli moddalardan tozalanib
qonga qayta so’riladi. Qoldiq moddalarga boy bo’lgan siydik ikkilamchi siydik deb ataladi va tashqariga chiqarib turiladi. Buyraklarda hosil bo’lgan siydik, har biri 30 sm dan keladigan siydik yo’li orqali siydik pufagiga kelib to’planadi. Bu pufakda 500-700 ml. gacha siydik to’planishi mumkin. So’ngra bosh miya yarim sharlarining po’stloq qismidan keladigan signallar (impulslar) orqali ixtiyoriy siydik chiqarish refleksi yuzaga keladi.
Chaqaloqning buyragi esa, yumaloq shaklda bo’lib, yuzasi g’adir-budir, uzunligi 4,2 sm, og’irligi 12 gr. atrofida bo’ladi. Emadigan davrning yarmiga borib, 5-6 oylik bolalarda buyrakning og’irligi 24 gr. ga etadi. Bir yoshdan so’ng 36-37 gr. ga ortadi. 15 yoshli bolalarda 115-120 gr.ni tashkil etadi. Demak, bolalikning turli davrlarida buyrakning og’irligi va xususiyatlari ham turlicha bo’ladi.

3.