Çirkab sularının t
ԥmizlԥnmԥsi – çirkab sularının
t
ԥrkibindԥ olan zԥrԥrli maddԥlԥrin da÷ıdılması vԥ ya
k
ԥnar edilmԥsi mԥqsԥdilԥ onların emal olunması
prosesidir.
Çirkab sularının çirkl
ԥndiricilԥrdԥn azad edilmԥsi
mür
ԥkkԥb bir istehsaldır. Hԥr hansı digԥr istehsal
sah
ԥlԥrindԥ oldu÷u kimi bu istehsal sahԥsindԥ dԥ
xammal (çirkab suları) v
ԥ hazır mԥhsul (tԥmizlԥnmiú
sular) olur. Çirkab sularının t
ԥmizlԥnmԥ üsullarının
seçilm
ԥsi çirklԥndirici maddԥlԥrin qatılı÷ından asılıdır. Bu
v
ԥ ya digԥr üsulun tԥtbiq olunması hԥr bir konkret halda
çirkl
ԥnmԥnin xarakteri vԥ qatıúıqların zԥrԥrlilik dԥrԥcԥsi
il
ԥ müԥyyԥn olunur. Bu üsullar birlikdԥ tԥtbiq olundu÷u
halda çirkab sularının t
ԥmizlԥnmԥsi vԥ zԥrԥrsizlԥúdiril-
m
ԥsi kombinԥ olunmuú üsul adlanır.
Mexaniki t
ԥmizlԥmԥ üsulunun mahiyyԥti ondan
ibar
ԥtdir ki, çirkli sular çökdürülmԥ vԥ filtrlԥmԥ yolu ilԥ
mexaniki qarı
úıqlardan azad olur. Kobud dispers
hiss
ԥciklԥr, ölçülԥrindԥn asılı olaraq müxtԥlif konstruksi-
yalı hörm
ԥ tor, ԥlԥk, qumtutucu, septiklԥr, peyin tutucula-
rı, s
ԥth çirklԥndiricilԥri isԥ - çökdürücülԥr, nefttutucuları,
benzin-ya
÷ tutucuları vԥ s. vasitԥsilԥ tutulur. Mexaniki
üsul m
ԥiúԥt çirkab suları tԥrkibindԥn 60-75%, sԥnaye
404
çirkab suları t
ԥrkibindԥn isԥ 95%-ԥ qԥdԥr hԥll olmayan
qatı
úıqların ayrılmasına imkan verir ki, hԥmin qatıúıqlar
da qiym
ԥtli qatıúıq kimi istehsalatda istifadԥ olunur.
S
ԥnaye vԥ mԥiúԥt çirkab suları tԥrkibindԥ hԥll olan vԥ hԥll
olmayan asılqan hiss
ԥciklԥr olur. Asılqan qatıúıqlar (bԥrk vԥ
maye) su il
ԥ dispers sistem ԥmԥlԥ gԥtirir. Asılqan hissԥciklԥrin
ölçül
ԥrindԥn asılı olaraq ԥmԥlԥ gԥlԥn dispers sistemlԥri 3 qrupa
bölürl
ԥr: 1) hissԥciklԥrinin ölçülԥri 0,1 mkm-dԥn böyük olan
kobuddispers sisteml
ԥr (suspenziya vԥ emulsiya); 2) hissԥ-
cikl
ԥrinin ölçülԥri 0,1 mɤm - 1 nm hԥddindԥ olan kalloid
sisteml
ԥr; 3) hissԥciklԥri ayrı-ayrı molekul vԥ ya ionların
ölçül
ԥrinԥ uy÷un olan hԥqiqi mԥhlullar .
Çirkab sularından asılqan hiss
ԥciklԥrin kԥnar edilmԥsi
üçün hidromexaniki süzm
ԥ (dövrü vԥ fasilԥsiz), çökdürmԥ
(cazib
ԥ vԥ mԥrkԥzdԥnqaçma qüvvԥsi tԥsiri ilԥ), filtrlԥmԥ
prosesl
ԥrindԥn istifadԥ olunur. Üsulun seçilmԥsi asılqan
hiss
ԥciklԥrin ölçüsündԥn, fiziki-kimyԥvi xassԥlԥrindԥn,
qatılı
÷ından, çirkab suyunun sԥrfindԥn vԥ lazımi
t
ԥmizlԥmԥ dԥrԥcԥsindԥn asılı olur.
Süzg
ԥcdԥn keçirmԥ vԥ durultma.
Çirkab sularının t
ԥrkibindԥ olan mineral vԥ üzvi
çirkl
ԥndiricilԥri (0,20-0,25mm) ayırmaq üçün qumtutucula-
405
rından v
ԥ kobuddispers qatıúıqları tԥmizlԥmԥk mԥqsԥdilԥ
çökdürm
ԥklԥ durultma üsulundan istifadԥ olunur.
Çökdürücül
ԥr horizontal, vertikal, radial, naziklaylı
(boru v
ԥ lövhԥúԥkilli) növlԥrdԥ hazırlanır. Horizontal
çökdürücül
ԥr iki vԥ ya daha çox eyni zamanda iúlԥyԥn
bölm
ԥlԥri olan düzbucaqlı rezervuarlardan ibarԥtdir
(
úԥk.10.4,ɚ). Su çökdürücünün bir tԥrԥfindԥn digԥr
t
ԥrԥfinԥ do÷ru hԥrԥkԥt edir.
Çökdürücül
ԥrin dԥrinliyi (ɇ) = 1,5-4,0 m, uzunlu÷u – 8-12
m, koridorun eni – 3-6 m olur. Çirkab suyunun miqdarı
15000 m³/gün olduqda horizontal çökdürücül
ԥrdԥn
istifad
ԥ olunması mԥslԥhԥt görülür. Bu halda çökdürülmԥ
effektivliyi 60%-
ԥ çatır. Vertikal çökdürücülԥr konus dibli
silindrik rezervuarlar (
úԥk.10.4, b) olub, çökdürmԥ zonası-
nın hündürlüyü – 4-5 m olur. Vertikal çökdürücül
ԥrdԥ
çökdürülm
ԥ effektivliyi horizontal çökdürücülԥrinkinԥ
n
ԥzԥrԥn 10-20% aúa÷ı olur.
Radial çökdürücül
ԥrdԥ çirkli su mԥrkԥzdԥn kԥnarlara
do
÷ru hԥrԥkԥt edir (úԥk.10.4, v). Belԥ çökdürücülԥr su
s
ԥrfi 20000 m³/gün olduqda istifadԥ olunur vԥ çökdürmԥ
effektivliyi 60%-
ԥ çatır. Naziklaylı çökdürücülԥr xırda
dispers qatı
úıqların effektiv ayrılması mԥqsԥdilԥ istifadԥ
olunur.
406
ùԥk. 10.4. ɚ - horizontal: 1 – giriú novu; 2 – çökdürücü
kamera; 3 – çıxı
ú novu, 4 -çuxur; b- vertikal: 1–silindrik hissԥ;
2 – m
ԥrkԥzi boru; 3 - novcuq; 4 –konus hissԥsi: v - radial: 1 –
gövd
ԥ; 2 - nov; 3 - bölüúdürücü quruluú; 4 – sakitlԥúdirici
kamera; 5 – kür
ԥkcik mexanizmi; q - boruúԥkilli, d - maili lövhԥcikli:
1 – gövd
ԥ; 2 – lövhԥlԥr; 3 – úlamqԥbuledici.
Çirkli su
ùlam
a)
T
ԥmiz su
Çirkli su
1 2
T
ԥmiz su
T
ԥmiz
su
úlam
Çöküntü q)
Çirkli su v)
çöküntü
Çirkli
sular
Duru su
b)
Tԥmiz
su
Çirkli su
d)
Yuyucu
suyu
407
Bu çökdürücül
ԥrin ölçülԥri kiçik olur vԥ tԥrkibindԥ
xırda dispersl
ԥúmiú hԥll olmayan qatıúıqlar olan zԥif
qatılıqlı istehsalat çirkab sularınin t
ԥmizlԥnmԥsindԥ tԥtbiq
edilir. Borulu çökdürücül
ԥrin iúçi elementi diametri 25-50
mm v
ԥ uzunlu÷u 0,6-1,0 metr olan borulardan ibarԥtdir
(
úԥk.10.4,q). Borular kiçik (5°-yԥ qԥdԥr) vԥ böyük (45-
60°) maillikl
ԥ quraúdırılır. Kiçik maillikli borulu
çökdürücül
ԥr dövrü iúlԥyirlԥr. Belԥ çökdürücülԥr
t
ԥrkibindԥ az asılqan hissԥciklԥr saxlayan vԥ su sԥrfi 100-
10000 m
3
/gün olan çirkab sularının durula
údırılması
zamanı istifad
ԥ olunur. Tԥmizlԥnmԥ effektivliyi 80-85%-ԥ
çatır. Böyük maillikli borulu çökdürücül
ԥrdԥ su aúa÷ıdan
yuxarıya do
÷ru, çöküntü isԥ fasilԥsiz olaraq borunun dibi
il
ԥ úlam sahԥsinԥ sürüúür. Çöküntünün fasilԥsiz olaraq
k
ԥnar edilmԥsi boruların yuyulması zԥruriyyԥtini aradan
qaldırır. Tor
úԥkilli çökdürücülԥr gövdԥlԥrindԥ bir sıra
paralel qura
údırılmıú lövhԥlԥr olan aparatlardır (úԥk.10.4,
d). Su lövh
ԥlԥr arası ilԥ, çöküntülԥr isԥ aúa÷ı sürüúԥrԥk
úlamtutucusuna yı÷ılır.
Durula
údırıcılar tԥbii suların tԥmizlԥnmԥsi vԥ bԥzi
istehsalat sularının qabaqcadan
úԥffaflaúdırılması üçün
t
ԥtbiq edilir. Adԥtԥn içԥrisindԥn qabaqcadan koaqulyant-
larla i
úlԥnmiú su buraxılan asılqan çöküntü laylı
408
durula
údırıcılardan istifadԥ olunur. Durulaúdırıcının
prinsipial sxemi
úԥk.10.5-dԥ göstԥrilmiúdir. Suyu
koaqulyantlarla birlikd
ԥ durulaúdırıcının aúa÷ı hissԥsin-
d
ԥn verirlԥr. Koaqulyant topası vԥ onunla aparılan
asılqan hiss
ԥciklԥr onların düúmԥ sürԥti çıxan su axınının
sür
ԥtinԥ bԥrabԥr olana qԥdԥr çıxmaqda olan su axını ilԥ
qalxırlar (1-1 k
ԥsiyi). Bu kԥsik hissԥsindԥn yuxarıda
asılqan çöküntü layı
ԥmԥlԥ gԥlir ki, onun da içԥrisindԥn
duruldulmu
ú su süzülür. Bu halda kaoqulyant topasına
asılqan hiss
ԥciklԥrin yapıúması prosesi müúahidԥ olunur.
Çöküntü çöküntüsıxla
údırıcısında kԥnar edilir,
durula
údırılmıú su isԥ novçaya daxil olur vԥ oradan da
sonrakı t
ԥmizlԥnmԥ prosesinԥ göndԥrilir.
ùԥk. 10.5. Durulaúdırma bloku: 1 - durulducu;
2 - novça; 3 – çöküntü sıxla
údırıcısı.
Çirkli sular
T
ԥmizlԥnmiú sular
Çöküntü
409
Çirkab suları m
ԥrkԥzi boru ilԥ flokulyasiya kamerasına
daxil olur, burada aerasiya olunan hava il
ԥ üzvi
madd
ԥlԥrin qismԥn oksidlԥúmԥsi, çirklԥndiricilԥrin
topala
úması vԥ sorbsiyası baú verir. Sonra çirkab suları
çökdürm
ԥ zonasına daxil olyr. Asılqan çöküntü layından
keç
ԥrkԥn çirkab suyunun tԥrkibindԥ olan xırda dispers
asılqan hiss
ԥciklԥr ayrılır. Flokulyasiya kamerasının
h
ԥcmi onda suyun 20 dԥqiqԥlik qalmasını tԥmin edir. Bu
halda suyun asılqan hiss
ԥciklԥrdԥn tԥmizlԥnmԥ dԥrԥcԥsi
70%-
ԥ çatır.
Çirkab sularının filtrl
ԥmԥ üsulu ilԥ tԥmizlԥnmԥsi.
T
ԥrkibindԥ xırda dispers hissԥciklԥr olan çirkab sularını
çökdürm
ԥ yolu ilԥ ayırmaq mümkün olmadıqda filtrlԥmԥ
üsulundan istifad
ԥ edirlԥr. Ayrılma mayeni buraxa,
dispers fazanı is
ԥ tutub saxlaya bilԥn mԥsamԥli
arak
ԥsmԥ vasitԥsilԥ aparılır. Proses maye sütununun
hidrostatik t
ԥzyiq qüvvԥsi, arakԥsmԥ üzԥrindԥki yüksԥk
t
ԥzyiq vԥ ya arakԥsmԥdԥn sonra vakuum tԥsiri
n
ԥticԥsindԥn baú verir. Filtrlԥmԥ üçün müxtԥlif
konstruksiyalı filtrl
ԥrdԥn istifadԥ edirlԥr. Onlara olan ԥsas
t
ԥlԥbat: qatıúıqların ayrılmasının yüksԥk effektivliyi vԥ
filtrl
ԥmԥnin maksimal sürԥti.
410
Filtrl
ԥmԥ prosesi 3 mԥrhԥlԥdԥn ibarԥtdir: 1) hissԥcik -
l
ԥrin layı ԥmԥlԥ gԥtirԥn maddԥ sԥthinԥ keçirilmԥsi; 2) sԥt-
h
ԥ yapıúdırılması vԥ 3) sԥthdԥn qoparılması.
Asılqan hiss
ԥciklԥrinin tutulma mexanizminԥ görԥ
filtrl
ԥmԥnin 2 növü vardır: 1) çirklԥndirici (çöküntü)
plyonka vasit
ԥsilԥ filtrlԥmԥ; 2) çirklԥndirici (çöküntü)
plyonka
ԥmԥlԥ gԥlmԥdԥn filtrlԥmԥ. Birinci halda ölçülԥri
material m
ԥsamԥlԥrinin ölçülԥrindԥn böyük olan
hiss
ԥciklԥr tutulur, sonra da çirklԥnmԥ layı ԥmԥlԥ gԥlir ki,
o da filtrl
ԥyici material rolunu oynayır. økinci halda filtrlԥmԥ
doldurma layı daxilind
ԥ baú verir ki, orada da çirkli
hiss
ԥciklԥr filtrlԥyici material nüvԥsinin adgeziya qüvvԥlԥri
t
ԥrԥfindԥn tutulur.
Asta filtrl
ԥrdԥn koaqulyasiya olunmayan çirkab
sularının filtrl
ԥnmԥsindԥ istifadԥ olunur. Bu filtrlԥrin üstün
c
ԥhԥti onlarda çirkab sularının tԥmizlԥnmԥ dԥrԥcԥsinin
yüks
ԥk olmasıdır. Çatıúmayan cԥhԥti: ölçülԥrinin böyük
olması, bahalı olması v
ԥ çöküntüdԥn tԥmizlԥnmԥ
prosesinin mür
ԥkkԥbliyi.
Sür
ԥtli filtrlԥrin 2 növü vardır: birlaylı vԥ çoxlaylı
(
úԥk. 10.6,ɚ). Birlaylı filtrlԥrdԥ filtrlԥyici lay eyni bir
materialdan, çoxlaylı filtrl
ԥrdԥ isԥ müxtԥlif materiallardan
ibar
ԥt olur. Çirkab suları filtrin daxilinԥ verilir ki, orada da
411
filtrl
ԥyici material vԥ drenajın içԥrisindԥn keçԥrԥk filtrdԥn
xarıc olur. Ümumi doldurma hündürlüyü 1,5-2 m, filtrl
ԥmԥ
sür
ԥti isԥ 12-20 m/saat qԥbul olunur. Hԥrԥkԥtli doldurmalı
filtrl
ԥrdԥ filtrlԥyici doldurma vertikal vԥziyyԥtdԥ yerlԥúdirilir
v
ԥ filtrlԥnԥn su isԥ horizontal vԥziyyԥtdԥ hԥrԥkԥt edir
(
úԥk. 10.6,b). Filtrlԥyici material kimi kvars qumu
(1,5–3 mm) v
ԥ ya qranit çınqılından (3–10 mm) istifadԥ
olunur. Filtrin sxemi
úԥk. 10.6, b – göstԥrilmiúdir. Çirkab
suyu kollektora daxil olur, oradan kanal v
ԥ deúik vasitԥsilԥ
filtrl
ԥyici lay içԥrisindԥn keçirilir. Tԥmizlԥnmiú su filtrdԥn
drenaj kamerası vasit
ԥsilԥ çıxarılır. Çirklԥnmiú material
borudan hidroelevator il
ԥ yuyucu qur÷uya verilir.
Filtrl
ԥmԥnin hesabi sürԥti 15 m/saat, yuyucu suyun
s
ԥrfi filtrin mԥhsuldarlıgına görԥ 1–2%, filtrdԥn ԥvvԥl
lazımi t
ԥzyiq basqısı 2-2,5 metr olur. Filtrin tԥmizlԥmԥ
effektivliyi 50-55%-
ԥ çatır. Bu filtrlԥrin üstün cԥhԥti:
böyük filtrl
ԥmԥ sürԥti, doldurmanın çirklԥrdԥn
yuyulmasının yüks
ԥk keyfiyyԥti, filtrin kiçik istehsal
sah
ԥsinԥ malik olması. Filtrin çatıúmayan cԥhԥti: böyük
metaltutumu, boru k
ԥmԥrlԥri divarlarının sürtülüb
yeyilm
ԥsi, qumun xırdalanması vԥ aparılması, istismarın
mür
ԥkkԥbliyi.
412
ùԥk.10.6. Filtrlԥr:
Çirkli su
Yuyucu
su
Tԥmiz su
Çirkli su
Tԥmiz su
Yuyucu su
Koaqulyant
Çirkli su
Tԥmiz su
Yuyucu su
Çirkli su
Tԥmiz su
b)
v)
q)
a)
Y
u
y
u
cu
s
u
Y
u
y
uc
u s
u
413
ɚ – sürԥtli: 1 – gövdԥ; 2 – yuyucu suyun tԥm izlԥnmԥ sistemi; 3 –
çirkab suyunun verilm
ԥ sistemi; 4 – yuyucu suyun verilmԥ sistemi;
5 – m
ԥsamԥli drenaj; 6 –filtrlԥyici material; b – hԥrԥkԥtli
doldurmalı: 1 – gövd
ԥ; 2 – drenaj kamerası; 3 – orta kamera; 4 –
kanallar; 5 – novlu borular: 6 – çirkab suyunun daxil edilm
ԥ
sistemi; 7 – klassifikator(çe
úidlԥrԥ ayıran aparat); 8 – yuyucu
qurulu
ú; 9 – yuyucu suyun verilmԥsi üçün boru; 10 – yuyucu
suyun çıxarılması üçün boru; 11 – kollektor; 12,13 - borular; 14 –
halqa
úԥkilli kollektor; 15 – hidroelevator (su qaldırıcı maúın); v –
mikrofiltr; 1 – fırlanan baraban, 2 – yuma üçün qurulu
ú, 3 – yuyucu
suyun toplanması üçün nov; 4 – yuyucu suyun çıxarılması üçün
boru; 5 –
úԥffaflaúdırılmıú suyun çıxarılması üçün kamera; q –
köpükpoliuretan doldurmalı filtr: 1 – köpükoliuretan layı; 2 –
kamera; 3 – elevator (qaldırıcı ma
úın); 4 – istiqamԥtlԥndirici
diyirc
ԥk; 5 – lent; 6 – suvarma kanalı; 7 – sıxıcı diyircԥk: 5 –
regenerat üçün tutum; 9 – hörm
ԥ arakԥsmԥ.
Mikrofiltrl
ԥr (úԥk.10.6,v) Mikrofiltrasiya prosesi çirkab
sularının mas
ԥmԥlԥrinin ölçülԥri 40–70 mkm olan tor
iç
ԥrisindԥn keçirilmԥklԥ süzülmԥsindԥn ibarԥtdir.
Mikrofiltrl
ԥr çirkab sularının bԥrk vԥ lifli materiallardan
t
ԥmizlԥnmԥsi üçün istifadԥ edilir. ùԥk.10.6,v–dԥ
mikrofiltrin sxemi göst
ԥrilmiúdir. Çirkab suları barabanın
daxilin
ԥ verilir vԥ oradan da deúik vasitԥsilԥ kameranı
keçir. Asılqan hiss
ԥciklԥr barabanın daxili sԥthindԥ tutulur
v
ԥ yuma zamanı yuyucu su ilԥ yuyucu su novuna daxil
olur, baraban 6-20 d
ԥqiqԥ
-1
tezlikl
ԥ fırlanır. Filtrlԥmԥ sürԥti
25-45 m
3
/m
2
saat –a çatır. Asılqan hiss
ԥciklԥrin
m
ԥhluldakı xüsusi kütlԥsi 15-20mq/dm
3
olduqda
t
ԥmizlԥnmԥ effektivliyi çirkab suyunun tԥrkibi vԥ
414
xass
ԥlԥrindԥn, mikrofiltrlԥrin iú rejimindԥn (hidravlik qüvvԥ,
t
ԥzyiq itkisi, yuma intensivliyindԥn vԥ s.) vԥ deúiklԥrinin
ölçül
ԥrindԥn asılı olaraq 50-60 % - ԥ çatır.
Maqnit filtrl
ԥri. Bu filtrlιr çox geniú yayılmıúdır,
t
ιmizlιnmι dιrιcιsi 80%-ι çatır. Belι filtrlιrin kömιyi ilι
mayel
ιrin tιrkibindιn xırda ferromaqnit hissιciklιr (0,5-5
mkm) k
ԥnar edilir. Maqnit hissԥciklԥri ilԥ yanaúı bu filtrlԥr
h
ԥm dԥ abraziv material (cilalayıcı, itilԥyici vԥ
pardaxlayıcı materiallar), qum v
ԥ digԥr çirklԥndirici
hiss
ԥciklԥrini dԥ tutur. Buna qeyri-maqnit hissԥciklԥrinin
elektrikl
ԥnmԥ effekti sԥbԥb olur. Maqnit filtrlԥri sabit
maqnit v
ԥ ya elektrik maqniti ilԥ tԥchiz oluna bilԥr, onların
m
ԥhsuldarlı÷ı 60 m/saat–a çatır. Çirkab suları laminar
axınla hiss
ԥciklԥrinin ölçülԥri 0,5-1 mkm olan ferromaqnit
hiss
ԥciklԥrinin maqnit sahԥsini keçԥrkԥn maqnitlԥú-
dirilm
ԥyԥ mԥruz qalır vԥ hissԥciklԥrinin ölçülԥri 50 mkm
olan aqlomeratlar
ԥmԥlԥ gԥtirir ki, onu da filtrlԥmԥklԥ
k
ԥnar edirlԥr, ya da qravitasiya sahԥsinin tԥsiri ilԥ
çökdürürl
ԥr. Maye axınlarının istiqamԥti ilԥ maqnit
sah
ԥsinin istiqamԥti bir-birinԥ uy÷un gԥlmԥlidir, çünki bu
halda çökdürm
ԥ prosesi üçün ԥlveriúli úԥrait yaranır.
Filtrl
ԥmԥ ilԥ tԥmizlԥnmԥ maqnit sahԥsinin gԥrginliyindԥn,
mayenin axma sür
ԥtindԥn, onun özlülüyündԥn, maye
415
axını istiqam
ԥtinԥ nԥzԥrԥn qüvvԥ sahԥsinin vԥziyyԥtindԥn
asılıdır.
10.2.2. Çirkli suların mexaniki t
ԥmizlԥnmԥsi
prosesinin texnoloji sxemi
Zavoddan g
ԥlԥn çirkli sular su toplayıcı hovuza daxil
olur. Burada bütün istehsal sah
ԥlԥrindԥn gԥlԥn çirkli
sular havaüfürücünün köm
ԥyilԥ aerasiya ilԥ qarıúdırılır vԥ
sonra da nasos vasit
ԥsilԥ çirkli suların tԥmizlԥnmԥsi
qov
úa÷ına göndԥrilir. Çirkli sularin mexaniki tԥmizlԥnmԥ
qov
úa÷ının prinsipial sxemi úԥkil 10.7 – dԥ göstԥrilmiúdir.
Çirkli sular 1 toru üz
ԥrindԥn keçirilԥrԥk süzülür.
T
ԥmizlԥnmiú sular nasos vasitԥsilԥ sonrakı mԥrhԥlԥyԥ,
tor üz
ԥrinԥ çökmüú úlam isԥ çԥng ilԥ tԥmizlԥnԥrԥk
úlamtoplayıcılarına yı÷ılır. øri qatıúıqlardan tԥmizlԥnԥn su
çökdürülm
ԥ seksiyasına daxil edilir, burada ԥvvԥlcԥ 2
qumtutucusunda, sonra da 3 horizontal çökdürücüd
ԥ
çirkli suların t
ԥrkibindԥ olan mineral vԥ üzvi
çirkl
ԥndiricilԥrin a÷ırlıq qüvvԥsi tԥsiri hesabına ayrılması
prosesi aparılır. Çirkli suların bu aparatlarda qalma
müdd
ԥti 1,5 saatdan az olmamalıdır. Tԥmizlԥnmiú su 4
úԥffaflaúdırıcı aparata göndԥrilir. 4 úԥffaflaúdırıcı aparata
h
ԥm dԥ koaqulyant kimi hidrokrekinq katalizatoru
416
istehsalı prosesind
ԥ yaranan çirkli sular da verilir.
Prosesd
ԥ yaranan çöküntülԥr
úlamtoplayıcılarına
gönd
ԥrilir. Sonra su 5 pres-filtri keçԥrԥk xırda dispers
fazadan ayrılır. T
ԥmizlԥnmiú su öz axını ilԥ sonrakı
t
ԥmizlԥmԥ mԥrhԥlԥlԥrinԥ (mԥsԥlԥn, kimyԥvi vԥ ya bioloji)
gönd
ԥrilir.
1
2
3
4
5
II IV VI VIII XI
IX
I
III
V
VII
X
XII
ùԥkil 10.7. Çirkli suların mexaniki tԥmizlԥnmԥ
qov
úa÷ının prinsipial sxemi:
Aparatlar: 1 – tor, 2 – qumtutan, 3 – horizontal
çökdürücü, 4 –
úԥffaflaúdırıcı, 5 – pres-filtr. Axınlar: I –
istehsalatdan g
ԥlԥn çirkli sular; II – tor üzԥrinԥ çökԥn
úlam; III – sonrakı tԥmizlԥnmԥyԥ göndԥrilԥn su; IV –
qumtutucudan ayrılan çöküntü; V– son t
ԥmizlԥnmԥ üçün
horizontal çökdürücüy
ԥ göndԥrilԥn su; VI – horizontal
çökdürücüd
ԥn ayrılan úlam; VII – úԥffaflaúdırıcıya
gönd
ԥrilԥn su; VIII – úԥffaflaúdırıcıdan ayrılan úlam; IX –
koaqulyant kimi veril
ԥn hidrokrekinq katalizatoru
istehsalı prosesind
ԥ alınan çirkli sular; X – pres-filtrԥ
veril
ԥn su; XI – pres-filtrin çöküntüsü; XII – son
t
ԥmizlԥnmԥyԥ göndԥrilԥn su.
417
10.2.3. Çirkab sularının kimy
ԥvi vԥ fiziki-kimyԥvi
üsullarla t
ԥmizlԥnmԥsi
Çirkli sular mexaniki t
ԥmizlԥnmԥdԥn sonra tԥrkibindԥn
v
ԥ irԥli sürülԥn tԥlabatdan asılı olaraq kimyԥvi, fiziki-
kimy
ԥvi vԥ ya bioloji tԥmizlԥnmԥyԥ göndԥrilir. Kimyԥvi
t
ԥmizlԥmԥ üsulu çirklԥndiricilԥrin ayrılması ancaq qatıúıq
v
ԥ reagent arasında, çirkab sularından asanlıqla ayrıla
bil
ԥn yeni maddԥlԥrin alınması ilԥ gedԥn kimyԥvi
reaksiyalar n
ԥticԥsindԥ mümkün oldu÷u halda tԥtbiq
olunur. S
ԥnaye çirkab sularının bu cür tԥmizlԥnmԥ
üsulları neytralla
úma, oksidlԥúmԥ, reduksiya, zԥrԥrli
qatı
úıqların zԥrԥrsiz hala çevrilmԥsi, xlorlaúma üsulu ilԥ
z
ԥrԥrsizlԥúdirmԥ vԥ qatıúıqların çökdürülmԥsi proses-
l
ԥrinԥ ԥsaslanır.
Çirkab sularının t
ԥmizlԥnmԥsinin elektrokimyԥvi
üsullarına elektrokimy
ԥvi oksidlԥúmԥ vԥ reduksiya,
elektrokoaqulyasiya, elektroflotasiya, elektron mübadil
ԥsi,
elektroliz v
ԥ elektrodializ proseslԥri aid edilir. Çirklԥnmiú
sular h
ԥmçinin ultrasԥs, ozon, iondԥyiúmԥ qԥtranları vԥ
yüks
ԥk tԥzyiqin kömԥyi ilԥ tԥmizlԥnԥ bilԥr. Xlorlaúma yolu
il
ԥ suların tԥmizlԥnmԥsi yaxúı mԥlumdur. øonmübadilԥ -
b
ԥrk maddԥ (ionit) vԥ elektrolit mԥhlulu arasında baú
418
ver
ԥn dönԥr kimyԥvi reaksiyadır. øonitlԥr (iondԥyiúdiricilԥr)
öz ionlarını xarici mühit ionları il
ԥ dԥyiúdirmԥ qabiliyyԥtinԥ
malik, h
ԥll olmayan bԥrk maddԥlԥrdir. Sintetik iondԥyiúmԥ
q
ԥtranları, seolitlԥr (alyümosilikatlar), hidroksidlԥr vԥ
d
ԥyiúkԥn valentli metalların duzları daha geniú tԥtbiq
sah
ԥsi tapmıúlar. øondԥyiúmԥ üsulu suların duzsuzlaú-
dırılma,
úirinlԥúdirilmԥ vԥ yumúaldılmasının ԥsas üsulla-
rından hesab olunur; Bu üsulla ist
ԥnilԥn tԥmizlԥnmԥ
d
ԥrԥcԥsinԥ vԥ ayrılan çirklԥndirici komponentlԥrin utilizԥ
olunmasına nail olmaq olar. T
ԥmizlԥnmԥ zamanı çirkli
sular iond
ԥyiúmԥ qԥtranı, seolitlԥr vԥ s. ilԥ doldurulmuú
ionit filtrl
ԥrindԥn keçirilir.
Kimy
ԥvi tԥmizlԥmԥ sԥnaye çirkab sularını dövri su
t
ԥchizatı sisteminԥ vermԥzdԥn ԥvvԥl hԥm müstԥqil bir
üsul kimi, h
ԥm dԥ çirkab sularını su hövzԥlԥrinԥ vԥ ya
úԥhԥr kanalizasiya úԥbԥkԥsinԥ buraxmazdan ԥvvԥl tԥtbiq
olunur. Kimy
ԥvi tԥmizlԥnmԥ üsulunun tԥtbiqi bir sıra
hallarda (ilkin, qabaqcadan olan), bioloji v
ԥ ya fiziki-
kimy
ԥvi tԥmizlԥnmԥdԥn ԥvvԥl mԥqsԥdԥuy÷un hesab
olunur. Kimy
ԥvi emal hԥmçinin istehsalat çirkab sularının
dezinfeksiyası, r
ԥngsizlԥúdirilmԥsi vԥ ya onun tԥrkibindԥn
müxt
ԥlif komponentlԥrin çıxarılması mԥqsԥdilԥ tam
t
ԥmizlԥnmԥ üsulu kimi dԥ tԥtbiq olunur. østehsalat çirkab
419
sularının yerli (lokal) t
ԥmizlԥnmԥsi zamanı çox hallarda
kimy
ԥvi tԥmizlԥmԥ üsuluna üstünlük verilir.
Dostları ilə paylaş: |