7.3. AMPULALARDAGI DORILARNI ISHLAB CHIQARISHDA
MEXNAT SHAROITLARINING GIGIYENIK TAVSIFI.
Ampulalardagi dorilarni ishlab chiqarish texnologik jarayoni farmatsevtik
ishlab chiqarish korxonasining ampula sexida amalga oshiriladi. Ampulalarni
tayyorlashnish ishlab chiqarish sikli quyidagi asosiy jarayonlardan tashkil topadi:
ampulalar tayyorlash, in‘eksiya eritmasini tayyorlash va ampulalarni to‗ldirish
(ampulalash), ampulalarni yopish, sterillash, nazorat, yorliqlarni o‗rab joylash.
Ampulalar tayyorlash. Ampula sexi bo‗limida maxsus apparatlar (avtomatlar
yoki yarim avtomatlar) yordamida amalga oshiriladi. Ampulalar uzun kimyoviy
jixatdan chidamli shisha quvurchalar - drotlardan tayyorlanadi. Dastlab drot
yuviladi, so‗ngra aylana yarim avtomatlar yoki avtomatlarga o‗rnatilib, gazli
yondirgichlar yordamida undan ampulalar olinadi. Keyingi bosqichlarda ochiq
kapillyarli vakuumli yarim avtomatlarda yuviladi. Yanada samarali yuvish uchun
so‗nggi yillarda ampulalarga ultratovush bilan ishlov berishlari keng
foydalanilmoqda. Yuvilgan ampulalarni quritish javonlarida issiq havoda quritib,
so‗ngra ampulalarni to‗ldirish bo‗limlariga jo‗natadilar. Tadqiqotlarning
ko‗rsatishicha, bu jarayonda ishlovchilar uglerod oksidi na yuqori harorat (280
S
gacha) ta‘siri ostida bo‗ladilar. Ajralib chiqadigan zararli moddalarniig asosiy
manbai tabiiy gazni ampula mashinalarini gazli yondirgichlarida yondirish jarayoni
hisoblanadi.
Xonalarni tozalash qoidalari buzilganda, xususan, ampula mashinalari
yuzasidan changni mexanik usulda va puflash yo‗li bilan ketkazishda bu davrda
shisha changi konsentratsiyasi REKdan 2 baravar va undan ortiq bo‗lishi mumkin.
Yuqoridagi ishlab chiqarishdagi zararlar bilan bir qatorda ishlovchilar ampula
mashinalaridan chiquvchi shovqin ta‘siriga beriladilar. Bundan tashqari, drotlar va
ampulalarni yuvishda, shuningdek, ampula mashinalariga xizmat ko‗rsatishda
shisha siniqlaridan jarohat olish xavfi yuzaga kelishini ko‗zda tutish zarur.
Eritmani tayyorlash va ampulash. In‘eksiya eritmasini tayyorlash eritmaga
ishlov berishdan boshlanadi, suv, turli yog‗lar (shaftoli, bodom, eryong‗oq va
boshqalar), sintetik va yarim sintetik birikmalar eritma sifatida qo‗llaniladi.
169
In‘eksiyalar uchun suvga ishlov berish uning tegishli sifati, jumladan,
apirogenligini ta‘minlovchi yuqori ishlab chiqarish distillyatorlarida amalga
oshiriladi.
Ampulalash shprits yoki vakuum usulida amalga oshiriladi: birinchida
ampulalarni eritma bilan to‗ldirish avtomatik ravishda shprits yordamida bajariladi.
ikkinchisida - ularda ma‘lum chuqurliklagi vakuum yaratilib, u chiqarilgach,
in‘eksiya eritmasiga botirilgan ampula uning ma‘lum xajmi bilan to‗ladi.
Ampulalarni dorivor modda bilan to‗ldirish mukammal tozalikni talab etadi, shu
sababli texnologik jarayonlar, xonalarni rejalashtirish, pardozlash va tutishga
nisbatan qat‘iy sanitariya-gigiyena talablari qo‗yiladi. Devorlarga plitka
yopishtirilishi yoki moyli buyoq, bilan bo‗yalishi shart. Pol materiali suv,
dezinfeksiya vositalari, organik eriguvchilar va boshqa kimyoviy moddalar bilan
artilganda yoki dezinfektsiya qilinganda chidamli bo‗lishi kerak. Ko‗p jixatdan
uni polimer material (polivinilxlorid, plitkalari. relin va b.) bilan qoplash ushbu
talablarga muvofiq keladi. Havoni tozalash (filtrlash) va uni bakteritsid lampalar
yordamida zararsizlaptirish muhim jihatlardan sanaladi. Xonani doimiy ravishda
ho‗llab tozalab turish zarur. Ineksiya eritmalarini tayyorlash va ampulalarni ular
bilan to‗ldirishda ish zonasidagi havo erituvchilar va dorivor moddalar bilan
ifloslanishi mumkin. Dorivor moddalar eritmalarini olish jarayonlari, xususan
kukuni dorilarni dozalash va ularni reaktorlarga ortishni qo‗lda bajarish gigiyenik
jixatdan eng noto‗g‗ri hisoblanadi. Ushbu bosqichda mehnat sharoitlarini
sog‗lomlashtirish maqsadida havoni kimyoviy birikmalar bilan ifloslanishining
oldini olishga qaratilgan sanitariya-gigiyena tadbirlari majmuini o‗tkazish zarur.
Ishlovchilar shahsiy gigiyena qoidalariga rioya qilishi va shahsiy ximoya
vositalaridan foydalanishi muximdir.
Ampulalarni yopish.Ushbu texnologik jarayon turli konstruksiyadagi yarim
avtomatlarda amalga oshiriladi. Ushbu bosqichda yuqori havo harorati (290
0
S
gacha) va unda uglerod oksidining mavjudligi asosiy ishlab chiqarishdagi zararlar
hisoblanadi. Bir qator korxonalarda aylana yarim avtomatlarda tabiiy gaz
170
yoqilganda ajralib chiqayotgan uglerod oksidi ampulalarni konveer liniyalarda
yopish chog‗ida chiqadigan mikdoridan qariyib 2 barobar ortiqni tashkil etadi.
Mavjud zararlar bilan kurashishda eng samarali sanitar-texnikaviy tadbir,
ya‘ni oqim ustidan tortish ustunlik qiladigan oqilona oqimli tor havo almashinuvi
qurilmasi hisoblanadi. Qo‗l va ko‗zlarni shahsiy ximoya qilish vositalaridan
(qo‗lqop va ximoya ko‗zoynagi) foydalanishiga alohida e‘tibor berilishi shart.
Ampula yopilgach, uning germetikligi tekshirilib, sterillanadi va nazoratdan
o‗tishga jo‗natiladi.
Nazorat. Har bir tayyorlangan ampulada mexanik aralashmalar yo‗qligi,
amaldagi moddalarning miqdor tarkibini belgilash va mikroorganizmlar mavjud
emasligi tekshiriladi. Mexanik qo‗shilmalar bor-yo‗qligini ko‗z bilan yoki tegishli
optik qurilmalar yordamida tekshiriladi. Ampulalarni ko‗zda tekshirish qorong‗i
xonada (umumiy yorug‗lik qariyb 5lk) maxsus yorug‗lik stendida amalga
oshiriladi, uning ish joyida yorug‗lik kamida 1000 lk bo‗lishi shart, shuningdek
xonalarini qurilishi va rejalashtirilishi, ularda havo almashinuvhi yaxshi tashkil
etilganligi qanchalik mukammalligiga qarab belgilanadi.
Tadqiqotlarini ko‗rsatishicha, ko‗zda tekshirish usuli ma‘lum, ko‗z quvvatini
bilan bog‗liq, buning ustiga u ishlovchilarning qariyb 85% ish vaqtini oladi. Ko‗z
bilan tekshirish gigiyenik jihatdan bir qator nohush jihatlarga ega. Chunonchi,
ampulalarni tekshirish chog‗ida ishchi uzoq vaqt majburiy o‗tirish holatida bo‗lib,
qo‗l barmoqlarining mayda mushaklariga katta og‗irlik tushganini sezadi. Buning
sababi ishchi bir qo‗lida 4 gacha ampulani ushlab, bir necha elpig‗ichsimon
silkitishlardan keyin dorivor moddaning mexanik ifloslanganligini aniqlash
maqsadida ularni chiroqni ekran oldida o‗giradi. Bunday operatsiya navbat
davomida ko‗p marotaba takrorlanadi va bu holatda uzoq vaqt ishlansa ishchilarda
tendovaginit va koordinator nevrozining rivojlanishiga olib kelishi mumkin.
Nimqorong‗i xonadagi ishning bir hil xolatda uzoq vaqt ishini davom etishi
ishlovchilarning ruxiy holatiga ham salbiy ta‘sir ko‗rsatadi. Yuqoridagi
omillarning noxush ta‘sirini bartaraf etish uchun ishlovchilarni okulist doimiy
ko‗rikdan o‗tkazib turishi zarur. Ko‗rish quvvati pasayishining birinchi alomatlari
171
va shapko‗rlik paydo bo‗lganida ularni boshqa bo‘limlarga o‗tkazish kerak bo‗ladi.
Ishlash vaqtida har 2 soatda ishlab chiqarish gimnastikasi uchun tanaffus qilish
zarur. Ijobiy hissiyot va yaxshi kayfiyatlarni saqlab turish uchun musiqiy fon
yaratiladi. Ampulalarni ko‗zdan kechirishga ko‗p kuch sarflanadi va doimo ham
holis bo‗lavermaydi. Gigiyenistlarning tadqiqotlari ko‗rsatishicha, ish kunini
oxiriga kelib hatoliklar soni ko‗payadi. Shuni hisobga olgan holda so‗nggi paytda
gigiyenik jixatdan yanada progressiv bo‗lgan optik uskunalar yordamida nazorat
qilish usuli ishlab chiqilib, keng qo‗llanilmoqda. U ishlovchilardan ko‗z diqqatini
talab etmaydi, mahsuldor va holisdir.
Dostları ilə paylaş: |