Nurmurodov

2 - kalibrlovchi qismi;
yalanadi va har gal kiryalanganda hosil b o i- 
3 - chiqish konusi.
gan naklyop yumshatish y o ii bilan yo‘qo- 
tiladi, tayyor buyum yana yumshatiladi va 
so‘ngra metall tayyorlanma maxsus stanlarda kiryalanadi.
Kiryalash stanlari barabanli va zanjirli boiadi. Stanlar bir 
barabanli va ko‘p barabanli b oiish i mumkin. Bir barabanli stanlaming 
q u w ati 1,5-50 кВт, tortish tezligi 240 m/min gacha, ko‘p barabanli 
stanlaming q u w ati 150 кВт gacha, tortish tezligi esa 2500 m/min va 
undan ortiq boiadi. Bir barabanli stanlar sim va ingichka quvurlar 
kiryalash uchun ishlatiladi. Zanjirli stanlar ancha baquvvat b o iad i va 
ulardan chiviqlar, proffillar hamda yo‘g‘onroq quvurlar kiryalashda 
foydalaniladi. Zanjirli stanlaming ba’zilarida bir vaqtning o‘zida uchta 
va undan ortiq buyum kiryalash mumkin. Zanjirli stanlaming tortish 
toshi 15-160 t (1,5-6,0 mN), tortish tezligi esa 20-50 m/min boiadi.
bajarilishi mumkin.
9.4-rasm. Yaxlit
volokaning tuzilish
sxemasi:
1 - kirish konusi;
148

---

Prokatlashning yana bir necha turlari mavjud. Masalan, po‘lat filtr 
qizdirib va sovuqlayin prokatlash, prokatlashning maxsus usullari, 
rangli metall va qotishmalarni prokatlash, ultratovush yordamida 
prokatlash hamda quymasiz prokatlash jarayonlari sanoatda keng 
qo‘llaniladi.
9.4. Metallami presslash
M a’lumki, iqtisodiyotning turli sohalarida presslab tayyorlangan 
buyumlar juda keng ishlatiladi.
Tayyorlanmani (metall yoki qotishmalarni) m aium haroratgacha 
qizdirib, uni matritsa teshigidan siqib chiqarish jarayoniga 
presslash
deyiladi. Presslash jarayonida teshik orqali siqib chiqarilgan 
metallarning (buyum yoki detaining) ko‘ndalang kesimi shu teshik 
shakliga - doira, kvadrat, to‘rtburchak, oltiburchak yoki boshqa biror 
shaklga kiradi.
Odatda, presslash orqali diametri 5 dan 300 mm gacha boigan 
chiviqlar, ichki diametri 18 dan 700 mm va devorining qalinligi 1,25 
dan 50 mm gacha bo‘lgan quvurlar hamda bosim bilan ishlashning 
boshqa jarayonlari bilan tayyorlash mumkin boim agan murakkab 
shakllar buyumlami ham hosil qilish mumkin. Bu usul bilan ishlab 
chiqarilgan buyumlar o‘lchamlarining yuqori aniqligi bilan farq qiladi.
Presslash orqali aluminiy, titan, magniy, rux va ulaming 
qotishmalaridan, uglerodli va legirlangan poiatlardan zarur buyumlar 
hosil qilinadi. Bundan tashqari, qiyin eruvchi metallami vakuumda 
yoki inert gazlar muhitida presslash yo‘li bilan kerakli buyum (detal) 
lar olinmoqda. Presslash uchun zarur tayyorlanma sifatida asosan quy­
malar ishlatiladi. Bunday tayyorlanmalarning oicham lari (diametri, 
uzunligi va boshqalar) ishlatiladigan pressning quw atiga va olinishi 
kerak bo‘lgan buyumning shakliga bog‘liq boiadi. Presslashdan oldin 
tayyorlanmalar bosim bilan ishlash haroratigacha qizdiriladi.
Sanoat miqyosida presslashning ikki xil usuli mavjud. Bulardan 
biri