Nurmurodov

11.9-rasm. Ichki sidirish uchun mo‘ljallangan gorizontalsidirish
dastgohi.
192

---

0
‘yish dastgohlarining polzunlarini ko‘pincha krivoship-kulisali 
mexanizm, shuningdek, krivoship-shatunli mexanizm yoki gidravlik 
mexanizm harakatga keltiradi. 
0
‘yish dastgohlari polzunining eng 
katta yo‘li 160 dan 
1 0 0 0
mm gacha boiadi.
Sidirish (protyajkalash) dastgohlari tuzilishi jihatidan gorizontal 
hamda vertikal dastgohlarga bo'linadi; texnologik alomatlariga ko‘ra 
ichki sidirish va tashqi sidirish dastgohlari b o ia d i (ba’zan ichki va 
tashqi sidirish bitta dastgohning o ‘zida bajariladi). Sidirish dastgohlari 
nisbatan oddiy tuzilgan. 11.9-rasmda ichki sidirish uchun m oijallan- 
gan gorizontal-sidirish dastgohi tasvirlangan. Stanina (1) ning 
yo‘naltiruvchilari bo‘ylab gidravlik yuritma yordamida polzun (
2
) 
suriladi, polzunning uchida esa sidirgich (protyajka) mahkamla- 
nadigan moslama (3) bo‘ladi. Uzun sidirgichlar bilan ishlashda 
ularning ikkinchi uchini qo‘zg‘aluvchan lyunet (4) tutib turadi. 
Sidiriladigan tanavor qurilma (5) ga o ‘rnatiladi.
11.10-rasm. Tirsakli vallar bo'yinlarinisidirish dastgohi.
1 1
.
1 0
-rasmda tirsakli vallar bo'ynini sidirish uchun moMjallangan 
maxsus vertikal-sidirish dastgohining sxemasi ko‘r satilgan. Stanina 
(1) ning vertikal yo'naltiruvchilari bo‘ylab polzu n (5) su riladi, bu 
polzunga sidirgichlar (
6
) o'rnatilgan. Stol (3) ga ikkita babka (4) 
o ‘matilgan bo'lib. ulardan biri (chapdagisi) tirsakli valni tutib turadi. 
Ish yurishida sidirgich aylanayotgan valga qarama-qarshi harakat- 
lanadi.
193

---

Frezalash dastgohlarida har xil shakldagi tashqi va ichki yuzalarga 
hamda shakldor aylanma yuzalarga ishlov berish, to ‘g‘ri va vintli 
ariqchalar ochish, sirti va ichki rezbalar ochish, tishli g‘ildiraklar 
yasash va b. ishlami bajarish mumkin.
Bu guruh dastgohlari konsolli frezalash (gorizontal, vertikal, 
universal va keng universal), konsolsiz vertikal-frezalash, bo‘ylama- 
frezalash dastgohlariga (bir va ikki tirgakli dastgohlar), uzluksiz 
ishlaydigan (karuselli va barabanli) frezalash dastgohlariga, (konturli 
va hajmli frezalash dastgohlariga), graverlash - frezalash dastgoh­
lariga, ixtisoslashtirilgan dastgohlarga (rezba frezalash, shponka 
frezalash, shlis frezalash dastgohlari va boshqa dastgohlarga) 
bo‘linadi.
Hozirgi zamon frezalash dastgohlariga bir qancha ilg‘or 
konstruktiv yangiliklar kiritilgan: asosiy harakat bilan surish harakati 
yuritmalari bir-biridan ajratilgan, stolni barcha yo‘nalishlarda tez 
surish mexanizmi mavjud, tezliklar va surish bitta dasta bilan 
boshqariladi. Dastgohlardagi uzellar va detallar bir xillashtirilgan 
(unifikatsiyalangan).