Nurmurodov

. ..-А=А-А-А-А-...
...-А-А-А-А-А-...
tarzida tuzilgan b oiish i ham mumkin.
Molekulalari chizigiy tuzilgan polimerlar harorat ko‘tarilishi 
bilan suyuq lanib, sovigandan keyin qotadi va suyuqlanishdan oldingi 
xossalari tiklanadi, chunki ular molekulalarining tuzilishi o‘zgar- 
maydi. Bunday moddalar termoplastik polimerlar yoki termoplastlar 
deb ataladi. Termoplastik polimerlami qayta suyuqlantirib, ulardan 
ko‘p marta buyumlar olish mumkin.
Molekulalari to‘rsimon tuzilgan polimerlarda bunday xossalar 
boim aydi. Ulaming strukturasi (tuzilishi) chizigiy molekulalaming 
bir-biri bilan birikishi natijasida hosil boiadi. Molekulalaming bir- 
biriga birikib, bitta molekula hosil qilish jarayoni harorat va bosim 
ta ’sirida sodir boiadi. To‘rsimon struktura hosil boigandan keyin 
polimeming plastikligi va suyuqlanish xususiyati yo‘qoladi. Bunday 
polimerlar termoreaktiv polimerlar yoki reaktoplastlar deb ataladi.
Polimerlarning olinishi. 
Polimerlar ikki xil usul bilan: 
polimerlash va polikondensatlash usullari bilan olinadi.
Polimerlash usulida bir xil monomeming, masalan, etilenning 
juda ko‘p molekulalari birin-ketin birikib, o ‘sha tarkibli, ammo 
tamomila boshqa xossali yangi modda (polietilen) hosil qildi:
CH
2
=CH2+ ...+CH= CH
2
— CH
2
— CH
2
— CH2— ... —CH2.
Polimerlash y o ii bilan polistirol, polivinilxlorid, poliakrilat 
(organik shisha) va boshqa polimerlar olinadi.
Ikkita har xil monomemi birgalikda polimerlash y o ii bilan ham 
yangi polimer olish mumkin. Bu holda olingan yuqori molekular 
moddalar sopolimerlar deb ataladi. Sopolimerda ikkala monomeming 
xossalari mujassamlangan boiadi.
Polikondensatlash usulida ikki yoki undan ortiq monomer o ‘zaro 
kimyoviy ta ’sir ettiriladi. Bunda polimer bilan bir qatorda qo‘shimcha 
mahsulot (suv, ammiak yoki boshqa modda) ham hosil boiadi. 
Masalan, fenol bilan formaldegid qizdirilgan holda va katalizator 
ishtirokida o ‘zaro ta’sir ettirilsa, polimer-fenoplast va suv hosil 
bo iad i.
86

---