O. A. Shermatov b. Z. Nosirov d. T. Islamova m. Ya. Qobulova d. B. Axmadaliyeva r. D. Imomov

Javoblar va ularni tekshirish jadvali

S	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
J
V/

Quyidagi testlarni ishlang:

1. 
   Moddiy resurslar deb nimaga aytiladi
   

A) asosiy vositalar
B) aylanma vositalar
S) mehnat quroli
D) asosiy va aylanma vositalar.

2. 
   Er, suv, yer osti va usti boyliklari, tabiiy boyliklar agrar soxadagi ishlab chiqarish resurslarini qaysi gu­ruhiga tegishli
   

A) ishlab chiqarish vositalari
B) mehnat resurslari
S) tabiiy resurslar
D) asosiy vositalar.

3. 
   Mahsulot yetishtirishda, qishloq xo’jaligini rivojlantirishda moddiy-texnika resurslarini nima qilish kerak
   

A) yaratish
V) ko’paytirish
S) takror ishlab chiqarish
D) barcha javoblar to’g’ri.

4. 
   Fan-texnika taraqqiyoti to’g’risida tushuncha.
   

A) bilimli, malakali kadrlar tayyorlanishi natijasida samarali yangi texnikalar yaratilishi, mavjudlarini takomillashtirilishi
V) qishloq xo’jaligi bilan bog’liq bo’lgan barcha fanlarning rivojlanishi, taraqqiy topishi, bilimli, malakali kadrlar tayyorlanishi natijasida samarali yangi texnikalar yaratilishi, mavjudlarini takomillashtirilishi
S) yangi texnikalar yaratilishi, mavjudlarini takomillashtirilishi
D) qishloq xo’jaligi bilan bog’liq bo’lgan barcha fanlarning rivojlanishi, taraqqiy topishi.

5. 
   Qishloq xo’jaligida fan-texnika taraqqiyoti asosiy nechta yo’nalish bo’yicha amalga oshiriladi
   

A) 2ta V) 4 ta S) 6 ta D) 8 ta.


Javoblar va ularni tekshirish jadvali

S	1	2	3	4	5	6
J
V/

Amaliy mashg’ulot bo’yicha talabani reytingi:
R_a = T_j / J_st x 100 = / x 100 = %

13- amaliy mashg’ulot. Mavzu: «Qishloq xo’jaligining moddiy-texnika resurslari va udardan foydalanish samaradorligi». (4 soat) 2 – qism.

Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini bozor iqtisodiyoti talablari asosida rivojlantirish va ko’paytirishda mashina va mexanizmlardan samarali foydalanish katta ahamiyatga ega. Qishloq xo’jalik mashinalaridan foydalanish ko’rsatkichlariga quyidagilar kiradi:

1. Xo’jalikni qishloq xo’jalik mashinalari bilan ta’minlanganlik darajasi:

M_t.d. = M_xaq^mash / M_me’yor^mash • 100 = % (1)
bunda: M_me’yor^mash - me’yor bo’yicha xo’jalikda bo’lishi zarur bo’lgan mashinalar miqdori, dona
M _me’yor ^mash = W_mex • M _me’yor ^{1000 ga} = ga (2)
bu yerda: W_mex – mexanizatsiyalashgan ishlar yillik xajmi, ming/ga
M _me’yor ^{1000 ga} – 1000 ga to’g’ri keladigan mashinalarni me’yoriy miqdori, dona/ming ga;
_Mxaq^mash – xo’jalikda xaqiqatda mavud bo’lgan mashinalar soni, dona
3. Traktorlar bilan yillik bajarilgan ish xajmi:
W_tr = M e_t.tr • U_1et.tr ^yil = sh.et.ga (3)
bunda: M e_t.tr – etalon traktorlar yillik o’rtacha miqdori, dona
U _1et.tr ^yil – 1 etalon traktorning yillik ish unumdorligi, sh.et.ga
4. 1 sh.et.ga tannarxi:
T_1sh.et.ga = H_ishl^tr / W_tr = so’m/sh.et.ga (4)
bu yerda: H _ishl ^tr – traktorlarni ishlatish yillik harajatlari, so’m
5. Mexanizatsiyalashgan ishlar yillik xajmi:
W_mex = U_mash^sm • K_sm • T • M_mash^o’rt = sh.et.ga (5)
bunda: U_mash^sm – qishloq xo’jalik mashinalarining smenali ish unumdorliklari, sh.et.ga
K_sm – smenalilik koyeffitsiyenti
T_o’rt – ish kunlari soni
M_mash^o’rt – qishloq xo’jaligi mashinalarining o’rtacha yillik miqdori, dona
5. Mexanizatsiyalashgan ishlar yillik zaxirasi.
W ^zax _mex = W_mex^me’yor – W_mex^xaq = sh.et.ga (6)
Bu yerda: W_mex^me’yor – me’yor bo’yicha yillik mexanizatsiyalashgan ishlar xajmi, sh.et.ga
W_mex^xaq – xaqiqatdagi yillik mexanizatsiyalashgan ishlar xajmi, sh.et.ga
4 – topshiriq. Fermer xo’jaligida qishloq xo’jalik mashinalari va mexanizmlaridan foydalanish ko’rsatkichlarini aniqlang.
Topshiriqni bajarish uchun kerakli ma’lumotlar.
13-jadval
Xo’jalikni asosiy qishloq xo’jalik mashinalari bilan ta’minlanganligi

№	Mashinalar turlari	1000 gektarga to’g’ri keladigan mashina va mexanizm-larni me’yoriy miqdori, dona/ming ga	Xo’jalikda mexanizatsiya lashgan ishlar yillik xajmi, ga	Mashinalar miqdori, dona		Mashina va mexanizmlar ta’minlan-ganlik darajasi, %
				Me’yor bo’yicha	Xaqiqatda
1.	SHartli etalon traktorlar	14	4..0		49
2.	Pluglar	8	4..0		32
3.	Don ekish moslamalari	9	21..		17
4.	Don yig’uvchi kombaynlar	9	2..0		18
5.	Makka doni yig’uvchi kombaynlar	17	6..		10
6.	Silos yig’uvchi kombaynlar	15	4..		6

Ushbu jadvalning 1,2,3,4,5,6 – qatorlaridagi oxirgi ikkita nuqta o’rniga talaba variant raqamini qo’yadi.


Topshiriqni bajarilish tartibi:
YUqorida keltirilgan 11-jadval va (1)-(6) formulalardan foydalanib quyidagilar 12-14- javdallarda aniqlansin va iqtisodiy tahlil qilinsin:
1. Xo’jalikda me’yor bo’yicha mashinalar miqdori xamda mashina va mexanizmlar bilan ta’minlanganlik darajasi.
2. Xo’jalikda bajarilgan traktor ishlari yillik xajmi.
3. 1 shartli etalon gektar tannarxi.
4. Xo’jalikda mexanizatsiyalashgan ishlar yillik me’yoriy va xaqiqatdagi xajmlari.
5. Mexanizatsiyalashgan ishlar yillik zaxiralari.
14-jadval
Xo’jalikda bajarilgan traktor ishlari yillik xajmlarini aniqlash

№	Traktorlar markalari	etalon traktorlarini yillik o’rtacha miqdori, dona		1 ta etalon traktorni yillik unumdorligi, sh.et.ga/dona		Bajarilgan traktor ishlari yillik xajmlari, sh.et.ga			Xaqiqatda rejaga nisbatan
		rejada	Xaqiqatda	rejada	Xaqiqatda		rejada (W ^reja tr)	Xaqiqatda (W ^xaq tr)		farqi (+/-)	Foiz %
1.	T-4	4	3	8..	14..
2.	DT-75	17	15	12..	11..
3.	DT-54	5	4,5	10..	13..
4.	K-700	4	4	14..	12..
5.	MTZ-50	12	12	10..	13..
6.	DT-20	1	1	7..	10..
	Jami:

Ushbu jadvalning 1,2,3,4,5,6 – qatorlaridagi ikkita nuqtalar o’rniga talaba variant raqamini qo’yadi.
15-jadval
1 shartli etalon gektar tannarxini aniqlash

№	Harajat turlari	Traktorlarni ishlatish yillik harajatlari					1 shartli etalon gektar tannarxi, so’m/sh.et.ga			Xaqiqatda rejaga nisbatan
		Rejada		Xaqiqatda
		qiymati, ming.so’m	jamiga nisb-n,%	qiymati, ming so’m	jamiga nis-n, %		rejada	xaqiqatda	Farqi, (+/-)		Foizda, %
1.	Ish xaqi	9..6		10..6
2.	YOMM	3..8		3..9
3.	Amortizatsiya	4..9		4..2
4.	Joriy ta’mirlash	2..3		2..7
5.	Boshqa harajatlar	1..9		2..5
	Jami:		100,0		100,0

Traktorlarni markalari bo’yicha shartli etalon traktorlarga aylantirish koyeffitsentlari quyidagicha:
1) DT -75 – 1,0 2) DT-54 – 0,86
3) T-4 – 1,33 4) K-700 – 2,1
5)MTZ – 50 – 0,55 6) DT – 20 – 0,27