О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər



Yüklə 2,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə43/51
tarix25.12.2016
ölçüsü2,61 Mb.
#3052
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   51
R
L
 bərabərliyindən təyin olunur ki, burada R 
və 


uyğun  olaraq  üst  qat  əyrisinin  radiusu  və  borunun 
divarının  qalınlığını  göstərir.  Bu  tip  pyezoçeviricinin 
sxemi Ģəkil 5-12-də verilmiĢdir.  
 
 
Şək.  5.12.  Xorda  tipli  pyezoçevirici  vasitəsilə  calaq 
qaynaq birləşmənin səsləndirməsi 
        1 – Ģüalandırıcı çevirici;  2 –qəbuledici 
 
  Ultrasəs 
titrəmənin  pyezoçevirici  tərəfindən 
Ģüalandırılması  borunun  A  nöqtəsində  daxil  edilir  (Ģəkil 
5.13).  
 
Şək. 5.13. Xorda tipli pyezoçeviricinin daxiletmə 
(köçürmə) bucağının təyin etmə sxemi 
 


 
130 
Məmulatda  qüsurlar  (D  əksetdiricisində)  olduqda 
ona  düĢən  dalğa  güzgü  kimi  düz  istiqamətdə  qəbuledici 
çeviricinin  B  nöqtəsinə  əks  olunur.  Ultrasəs  dalğasının 
daxil  edilmə 

  bucağı  və  mərkəzi  Ģüanın 

  dönmə 
bucağı elə seçilir ki, istiqamətləndirici diaqramın mərkəzi 
Ģüaları  Ģüalandırıcı  və  qəbuledici  çeviricilərin  və  A  və  B 
nöqtələri eyni müstəvi üzərində olsunlar. Uyğun bucaqlar 
;
m
L
arctg


 
;
arccos
0
m
L


 
.
)
(
arcsin
2
2
2
m
L
L



 
düsturları ilə təyin olunurlar.  
Burada,  m  -  AB  xordalar  və  D  -  əksetdiricisi 
arasındakı məsafəni göstərir. 
  Uc-uca  qaynaq  olunmuĢ  boruların  calaqlarının 
əlahiddə-uyğunlaĢdırılmıĢ  xorda  tipli  pyezoçevirici 
vasitəsilə  nəzarət,  pyezoçeviricini  ancaq  calaq  boyunca 
yerdəyiĢmə aparmaqla eyni vaxtda çox da böyük olmayan 
(2mm-ə 
qədər)  geriqayıtma-irəliləmə  yerdəyiĢməsi 
aparılır.  Nəzarət  qaynaq  tikiĢinin  hər  tərəfində  yerinə 
yetirilir. 
  Ultrasəs  nəzarətinin  müxtəlif  metodiki  üsullarla 
müxtəlif detal və elementlərdə aparılması onların cürbəcür 
(müxtəlif)  konstruktiv  hazırlanmaları  ilə  əlaqədardır. 
Neftqaz  avadanlıqlarının  daha  məsul  detal  və  elementləri 
üçün  uyğun  texnoloji  təlimatlar,  metodikanı  Ģərtləndirən 
nəzarət  (məsələn  vertlyuqların  lüləsi,  kranblokun  oxu, 
qazıma  boruların  açarları,  truboburun  valları  və  digər) 
iĢlənib hazırlanmıĢdır. 


 
131 
  Magistral  boru  kəmərlərində  mexanikləĢdirmiĢ 
nəzarət  aparıldıqda  borudaxili  cihazlar  -  defektoskoplar 
tətbiq  olunur  ki,  bunlar  çoxsaylı  çeviricilərə  malik  olub. 
Bu  çeviricilər  dairəvi  olaraq  müəyyən  addımda  (adətən 
8mm-ə  qədər)  yerləĢdirilir.  Bu  cür  cihazların  ölçmə-
qeydetmə  sistemləri  hərəkətin  hər  3mm-də  ölçmə  tsikli 
yerinə yetirilir ki, nəticədə boru kəmərinin nəzarət olunan 
hissəsində  milyonlarla  ölçmələr  aparılır.  Ölçmələrin 
nəticələrinin  kompyuterdə  iĢlənməsi  nəticəsində  boru 
kəmərinin  divarının  nazikləĢməsi  və  xarici,  daxili 
defektlərin aĢkarlanması imkanları yaranır. 
  Ultrasəs  qalınlıq  ölçənlər  əsasən  məmulatın 
qalınlığını  təyin  etmək  üçündür  və  defektoskopdan  fərqli 
olaraq  əsaslı  surətdə  sadə  quruluĢa,  kiçik  qabaritə  və 
çəkiyə  malikdir.  Məsələn,  onlarda  həssaslığı  nüvə  qatı 
yoxlayan  bloklar,  defektlərin  avtomatik  siqnallaması  və 
digər  bloklar  yoxdur  (Ģəkil  5.7).  Konstruksiyanın 
qalınlığına  nəzarət  etdikdə,  kükürdlü  oksigenli  dağılma 
(çatlaq-çatlaq  olma)  və  yaxud  duzlaĢma  və  həmçinin 
tərkibində  çox  sadə  sulfidin  birləĢmələri  olan  poladlara 
nəzarət  edərkən    tez-tez  səhvə  yol  verilir.  Çünki  hər  bir 
qalınlıq ölçən ona qüsurdan və  yaxud duzlaĢmadan gələn 
ilk siqnala əsasən qalınlığı təyin edir. Ona görə də ultrasəs 
qalınlıq  ölçənlərinin  təkmillləĢdirilmiĢ  modelləri  A  tipli 
açılıĢ aparan ekranla təchiz olunur. Bu imkan verir ki, bu 
vaxta  qədər  gələn  siqnalı  aĢkar  etsin  və  bunun 
duzlaĢmadan  gələn  siqnaldan  fərqləndirsin.    Qalınlıq 
ölçmələrinin əksər modellərində qalınlıqla yanaĢı ultrasəs 
dalğalarını,  yayılma  sürətini  və  yaxud    yayılma  vaxtını 
ölçməyə  imkan  verir.  Bu  parametrlərin  dəqiq  ölçülməsi 
ultrasəs  qalınlıq  ölçənlərindən  digər  məqsədlər  üçün  də 
istifadə  edilməsinə  imkan  verir:  məsələn  ultrasəsin 


 
132 
yayılma sürətinə əsasən metalın markasının ekspess-analiz 
olunması.  Gələcəkdə  yüksək  dəqiqli  qalınlıq  ölçənlərdən 
məsul  avadanlıqların  və  aqreqatların  bolt  bərkidilmə-
lərinin  gərginlik  və  sıxma  gücünün  təyin  edilməsində 
istifadə  edilməsidir.  Məlumdur  ki,  akustik-elastik  effektə 
əsasən  ultrasəs  dalğalarının  yayılma  sürəti,  nəinki 
obyektin  materiallarından  və  həm  də  onun  gərginlik 
vəziyyətindən  asılıdır.  Biroxlu  gərginlik  vəziyyətdə  və 
dəyiĢmə  temperaturda  nəzarətin  məsələsi  xeyli  sadələĢir. 
Belə  ki,  ultrasəs  impulslarının  məlum  zamanda  boltun 
uzunluğu  boyu  sıxılmamıĢ  t  və  sıxılmıĢ    t
0
  vəziyyətində 
yayılması zamanı yaranan  gərginliyin qiymətini  
))
1
(
/(
)
(
0
0
E
k
t
t
t
E





 
düsturu ilə hesablamaq olar.  
Burada,  E-bolt  materialının  elastiklik  modulu; 


ultrasəs dalğalarının yayılma akustik-elastik əmsalı; k
boltun  hamar  və  yiv  olan  hissələrdə  gərginliyin 
yayılmasını nəzərə alan əmsaldır: 
.
/
)
)
/
(
(
2
0
0
l
d
d
i
l
K
p
p


 
burada l- boltun ümumi uzunluğu; l
0
 və l
p
- hamar və digər 
sahələrin  uzunluğu;  d
0
  və  d
p
  -  onların  diametrlərini 
göstərir. Boltun sıxılma qüvvəsi 
)
1
(
/(
)
(
25
,
0
25
,
0
0
0
2
0
2
0
3
E
k
t
t
t
E
d
d
F








 
düsturu ilə təyin olunur.  
  F
3
-ün  təyin  edilməsinə  bu  cür  yanaĢma  hazırda 
daha geniĢ yayılmıĢdır [17,T.4.C 183]. 


 
133 

Yüklə 2,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   51




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin