akson bo‘rtigkiga elektrotonik tarqaladi. Generator potensialni akson bo‘rtig‘ida
h o sil b o M ish ig a sa b a b , n e y ro n n in g sh u qism i boshqa q ism la rid a n
qo‘zg‘aluvchanliginingyuqoriligi va qo‘zg‘alish bo‘sag‘asi pastligidadir. Genera
tor potensiallam i hosil bo‘lishi nerv impulsini hosil qiladi.
Afferent, inter - va efferent neyronlar. Afferent neyronlar
axborotni qabul
qiluvchi bo‘lib, tarmoqlangan to‘r hosil qilib turadi. Orqamiyaningorqa sohasidagi
shoxlarida joylashgan afFerent sezuvchi neyronlar, maydaroq oMchamda, lekin dentrit
o ‘simtalariga boy b o ‘ladi, oldingi shoxlarda joylashgan
efferent
neyronlaming
somasi esa kattaroq o ‘lchamda, biroq dendritlarining soni oz va kam tarmoqlangan
boladi.
8-rasm. Har xil turdagi nerv tolalarida qo'zg'alishning o‘tish tezligi:
I - II -tajribachizmasi: a - t a ’sirlanayotgan sohagayaqin turgan yozibolish moslamasi:
b - la’sirlanayotgan sohadan uzoq turgan yozib olish moslamasi; III - A, B, C
turdagi
nerv tolalarida qayd qilingan harakat potensiallarining nisbati (Gasser va Erlangcrlar
bo'yicha, 1937-y.).
30
www.ziyouz.com kutubxonasi
Inter foraliq) neyronlar
afferent neyrondan olingan axborotlam i qayta ishlaydi,
so‘ngra boshqa intemeyronlaryoki efferent neyronlarga uzatadi.
Efferent neyronlar
nerv markazlaridan axborotlami ishchi a ’zolariga yoki M N T ning boshqa nerv
markazlariga uzatadi. Masalan, bosh miya po‘stlog‘ining harakat sohasidagi effe
re n t n ey ro n lar - piram ida h u ja y r a la r o rq a m iy an in g o ld in g i shohidagi
motoneyronlarga impulslar yuboradi. Efferent neyronlaming boshqa neyronlardan
farqi shundan iboratki, ular uzun aksonga ega bo‘lib, qo‘zg ‘a!ishni yuqori tezlik
bilan o ‘tkazishidadir. Orqa m iyaning barcha tushuvchi (piram ida, rubrospinal,
retikulospinal vah. k. ) y o ‘llarini M N T ningm os keluvchi b o ‘limlarining efferent
neyron aksonlari hosil qiladi. Avtonom
nerv tizimi, adashgan nerv yadrolari, orqa
miyaning yon shoxlari neyronlari ham efferent neyronlar qatoriga kiradi.
D. Erlanger va X. Gasserlar (1937-y.) birinchi boMib, nerv tolalarini qo‘zgkalishlar
o ‘tkazish tezligi va ulaming diametriga qarab sinfladilar. Aralash nervning tolalarida
qo‘zg‘alishlar turlicha tezlikda o ‘tkazishini hujayra tashqarisiga elektrod qo‘yib
tekshirish mumkin. Tolalardagi potensiallar turlicha tezlikda o ‘tganligi sababli,
potensiallar alohida-alohida yozib olinadi.
Dostları ilə paylaş: