O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V

Miyachani olib tashlash naiijalari.
M iyachani olib tashlash yoki shikastlash 
n a tija sid a statik v a stato-kinetik reflek slar buziladi; ayniqsa ixtiyoriy harakatlar 
izdan c h iq ad i. B undan an glashiladiki, m iyacha, birinchidan, gavda vaziyatining 
to n ik reflekslariga va holat reflekslariga (bu reflekslami m iya o ‘zanining m arkazlari 
y u za g a ch iq arad i), ikkinchidan, k a tta yarim sharlar p o ‘stlog‘ ining m otor zonasiga 
va u bilan b o g ‘langan nerv m ark azlarig a ta ’sir etadi.
M iyachaning b ir yarm i olib tashlangach tegishli tom ondagi oyoq yozilib qoladi: 
hayvon o ‘m id a n turm oqchi boMib b u rilganda yonboshlab y iqiladi yoki operatsiya 
q ilin g a n to m o n g a d o ira b o ‘y !ab h ara k atla n a b o sh lay d i 
(manej harakatlari).
K ey inch alik , dastlabki o g ‘ ir h o d isa la r o ‘tib ketgach, hayvon o 'm id a n tura va yura 
b o sh la y d i, lekin operatsiya q ilin g an tom ondagi harakatlam ing b e o ‘xshovlik va 
buzilish elem entlari um rbod saqlanadi.
M iy a c h a b u tu n la y o lib ta sh la n g a n d a yan ad a o g ‘ ir h o d isa la r ro ‘y berad i. 
O p e ra tsiy a d a n keyingi dastlabki k u n lard a hayvon tam om ila o jiz boMadi; uning 
o y o q q a tu rish g a urinishi m uvaffaqiyatsizlik bilan tugaydi. H arakatlar sekin-asta 
tiklanadi-yu tartibsizligicha qolaveradi. H ayvon gandiraklaydi, yiqilib tushadi, boshi 
v a a y o q la ri b ir talay o rtiqcha h ara k a tla r qiladi; bu harakatlar beqiyos katta va 
n o an iq b o ‘ladi. H ayvon tik k a tu rg a n d a m uvozanatni saqlash uchun oyoqlarini 
k e n g q o ‘y ish g a m ajbur boMadi.
102

---

O dam ning m iy a ch a si zararlangan ta q d trd a k o 'z in i o ch ib tikka tursa ro sa
g an d ira k lay d i, k o 'z in i y u m ib o lsa , y iq ilad i, e n ta k -te n ta k yuradi; h a ra k a tla r 
uyg‘unlashm agan boMadi, m uskullam ing a n ta g o n is ts guruhlari bilan tez h arakat 
qilish imkoniyati, m asalan, qoMni qatorasiga b ir n e c h a m arta bukish va yozish
imkoniyati buziladi (bu sim ptom
adiadohokinez
d eb ataladi).
Hayvonlaming m iyachasini o lib tashlashdan keyin h arakat apparatiningbuzilish 
sim ptom larini birinchi m arta L. Lyuchiani m ukam m al ta sv ir etgan uch sim ptom : 
atoniya, asteniya v a astaziya k elib chiqqanini kuzatg an . K eyinchalik yana b o sh q a 
sim ptom lar; atoksiya, dezekvilibratsiya v a d ism e triy a ham tasv ir etilgan.
D ezekvilib ratsiya
m u v o z a n a tn in g b u z i l i s h i d a n ib o r a t. M a y m u n la r
m iyachasining flokulo-noduiyar b o ‘lagi olib tash lan g an d a shu sim ptom kuzatiladi, 
chunki bu boMak uzunchoq m iyaning v estibulyar y ad ro la ri bilan cham barchas 
bogMangandir. B unday operatsiyadan keyin g av d a v aziyati reflekslari va ixtiyoriy 
harakatlar aytarli buzilm asdan turib m uvozanat r o ‘y -ro st buziladi. O peratsiy a 
qilingan maymun y otsa, unda h arakat buzilishi h e c h b ir q ayd qilinm aydi. H ayvon 
ovqatni q o ‘ li bilan olib o g ‘ziga yaqinlashtira oladi, o ‘tira oladi, lekin buning uchun 
devorga suyanishga m ajbur boMadi, tikka turish g a esa qurbi yetm aydi. H ayvon 
yurganda qafas d ev o rlarig a yopishishga m ajbur boMadi.
M uskullar tonusining yo ‘q o lishi, y a ’ni 
atoniya
m iyacha olib tashlangach b ir 
necha kundan keyin r o 'y beradi (operatsiyadan keyingi dastlabki vaqtda m uskullar 
tonusi, ayniqsa yozuvchi m uskullar tonusi keskin d a ra ja d a oshgan boMadi). L.A . 
O rbelining kuzatish larig a qaraganda, b a ’zi m u sk u l g u ru h larin in g tonusi uzoq 
m uddatdan keyin o sh ib qolishi m um kin. Shu sa b a b li m iyachani olib tash lash
m u sk u lla r to n u sin in g y o ‘q o lis h id a , y a ’ni a to n iy a d a e m a s, balki m u sk u lla r 
tonusining boshqarilm ay qolishida, y a ’ni