Insonning buyrak koptokchalaridagi gidrostotik bosim 70 mm sim ust, qon
ptazmasi oqsillarining onkotik bosimi 30 mm sim ust ga teng. Kapsula ichi gidrotatik
bosim esa 20 mm sim ust ga teng.
Demak filtratsiya bosimi 70-(30+20)=20mm sim ust ga teng ekan. Filtratsiya
bosim yuqoridagi ko'rsatilgan omillar o‘zgari shiga qarab ortib yoki kamayib ketishi
mumkin. Agar insonda arterial bosim keskin pasayib ketsa siydik hosil boMishi
to ‘xtaydi.
Filtrlanish jarayonini miqdoriy ko‘rsatkichi koptokchalardagi filtratsiya tezligi
bilan ifodalanadi. Buning uchun qon va siydikdagi m a’lum
moddalar miqdori
aniqlanib tekshiriladi. Shu maqsadda qon biron bir zararsiz qon plazmasi oqsillari
bilan birikmaydigan, reobsorbsiyalanmaydigan va sekretsiyalanmaydigan modda
yuboriladi. Bunga misol qilib inulin, mannit, kreatinin va boshqalami keltirish
mumkin.
Filtrlanish jarayonini quyidagi formula bilan aniqlab topish mumkin.
Cin=M in V/Pin
bu yerda : Sin-inulindan tozalanish koeffltsienti. Min-siydikdagi inulin miqdori,
Pin-qon plazmasidagi inulin miqdori, V - 1 minutda ajralib chiqqan siydik miqdori
(minutli diurez).
Bir minutdagi filtratsiya hajmini shu vaqt ichida
qonning qancha inulindan
halos bo'lganligini ko'rsatadi. Bu m iqdor inulindan tozalanish koeffitsienti deb
ataladi.
Koptokchalardagi filtrlanish tezligi erkaklarda 125 ml/min, ayollardaesa 110ml/
min ga teng.
K analchalardagi reabsorbsiya.
B uyrak koptokchalarida hosil b o ‘lgan
birlamchi siydik, kanalchalar va yig'uvchi naychalarda qayta surilishi (reabsorbsiya)
jarayoni hisobiga ikkilamchi siydikka aylanadi. Bir necha kunduzda har ikkata
buyraklardan oqib o ‘tayotgan 1500-17001 qondan 150—1801 birlamchi
siydik hosil
bo‘ladi, undan esa 1 -1 ,5 ikkilamchi 1 siydik hosil b o la d i. Qolgan suyuqlik
kanalchalarda va y ig ‘uvchi naychalarda qayta surilib ketadi. Kanalchalardagi
reabsorbsiya - b u kanalchalar bo‘shlig‘idagi suv va undagi organizm uchun zarur
bo‘lgan moddalami qon va limfaga qayta surilishidan iborat. Reabsorbsiya mohiyati
hayotiy zaruriy m oddalam i qonga qaytarish
va keragidan ortiqchalarini, yot
moddalami m oddalar atmashinuvi natijasida hosil bo'lgan chiqindilami esa birlamchi
siydik tarkibida qoldirishdan iborat. R eabsorbsiya jarayoni nefronni barcha
qismlarida sodir b o ia d i. Proksimal
kanalchalarda glukoza, vitaminlar, oqsiilar,
mikroelementlar to ‘liq qayta suriladi. Genie qovuzlogM, distol kanalcha va yig‘uvchi
naylarda suv va elektrolitlar reabsorbsiyalanadi.
Nefronning proksim al qismida Na+,C1 la r 70%, H CO'-90% qayta so'riladi.
M oddalami kanalchalardagi reabsorbsiyasi aktiv va passiv tashish y o 'li bilan
am alga o shiriladi.
Passiv tashish elektrohim ik, konsentratsiya yoki osmotik
gradiyent farqi y o ‘nalishi bo4yicha energiya sarfisiz kechadi. Bu yoll bilan suv,
COj, xlor, m ochevina qayta so'riladi.
Aktiv tashish deb konsentratsion va elektrokimyoviy gradiyentga qarama-qarshi
312
yo‘nalishda, energiyasarfi hisobiga m oddalam ing tashilishigaaytitadi. Faol tashish
o ‘z navbatida birlamchi va ikkilamchi aktiv tashish turlariga b o ‘linadi. Birlamchi
aktiv tashish, eiektrohimik
gradiyentga qaram a-qarshi, hujayra m etobolizm i
energiyasi hisobiga kechadi. Bu yo‘l bilan tashilishga Na*ionini misol qilish mumkin.
Na+, K*ATF aza fermenti ishtirokida A T F energiyasidan foydaianib tashiladi.
Ikkilamchi aktiv transport, konsentratsion gradiyentga qarshi energiya sarfisiz
tashiladi. Bu y o ‘l bilan glukoza, am inokislotalar o‘tadi.
Q ayta s o ‘rilayotgan m oddalar k an alch alarn in g qoplagan hujay ralam in g
bo‘shliqqa qaragan lyuminal va asosiy membranasidan o ‘tishi kerak. Lyuminal
membranada ko'pchilik moddalar uchun tashuvchilar va
ion kanallari bor, ular
moddalami hujayra ichiga o'tishini ta ’minlaydi. Bazolateral membranada Na% K+-
ATF aza, va boshqa organik m oddalam i tashuvchilari bor.
Dostları ilə paylaş: