uch in ch isi o stid a
yotadi).
H ar b ir m e tam er orqa m iyaning ustm a-ust o ‘tuvchi uchta
ildizidan sezuvchi tolalar oladi. S hu sababli b ir ildiz qirqib q o ‘yilganda hayvonnm g
te g ish li m e tam eridagi se z u v c h a n lik to ‘la yo‘q olm aydi. B o rd i-y u , b arc h a orqa
ild iz la rin in g b ittasid an b o s h q a h am m a si orqa m iy a b o ‘y la b q irq ib q o ‘y ilsa,
se z u v c h a n lik b ir m etam erda em as, uchta m etam erda saqlanadi, shu bilan birga
o ‘rta m etam erdagi sezuvchanlik deyarli o ‘zgannay turaveradi, q o ‘shni metamerdagi
se z u v c h an lik esab irm u n c h a pasayadi. B u m a’lum otlar shundan guvohhk beradiki,
p e rife riy a d a afferent nerv to la la rin in g tarqalish zonalari b ir-b m n i yopib o ‘tadi. Bu
s o ‘n g g i v aq td a elektrofiziologik ta d q iq o tla rd a isbot etildi. G avdaning yonm a-yon
u c h ta m etam eridagi teriga ta ’sir etilgan hadeb b ir orqa ildizda afferent im pulslar
oqim i k u zatilishi o ‘sha ta d q iq o tla rd a k o ‘rsatib berildi.
^
R asm d ag i h a r f va raqam lar o rq a m iya segm entlarini k o ‘rsatadi: S - b o ‘yin, T -
k o 'k r a k , L - b e l , S - d u m g ‘a z a s e g m e n tla r i.
.....................................
O dam terisidagi segm entar sezuvchanlik innervatsiyasining taqsimlanish sxemast
k o ‘rs a tilg a n .
H a ra k a t sistem asig a k e lg a n d a , segm entar in nervatsiya faq at qovurg a aro
m u sk u lla r uchun isbot etilgan. Q o lg an m uskullar b ir necha m etam erga m ansub
b o ‘lib, b ir necha ildizdan o ‘tu v c h i to la d an innervatsiyalanadi.
Spinal shok.
H ayvonlar u stid ag i tajribalarda o rq a m iyani turli bosqichlarda
t o i a y o k i qism an q irqib q o 'y ib , u n in g reflektor funksiyasi o 'rg am lad i.
Sutem izuvchi h ay v o n la rd a o rq a m iyani mumkin q a d a ry u q o rid a n qirqib qo ‘yib
( 4 - 5 b o ‘yin segm entining ro ‘p ara sid an qirqib q o ‘yish m um kin) hayvonning uzoq
vaq t o m o n q olishiga erishsa b o l a d i . O rq a miyani bu seg m en tlarin in g y u q o n s.d an
q irq ib q o 'y is h natijasida n afas o lish i to*xtab,hayvon o ‘!ib q o iad i, chunki bu holda
d ia fra g m a n erv la rin in g o rq a m iy a d a g i (spinal) y ad ro la rig a n afas m arkazidan
im p u lsla r kelm ay qoiadi. O rq a m iy a 4 - buyin segm entining p astrog‘idan qirqib
q o 'y ils a diafragm al tipdagi n afa s olish saqlanib qoiadi (d iafragm a nervi 3
b o ‘y in segm entidan b o sh lan ad i), shu sababli o 'p k a ventilyatsiyasi yetarli hajm da
ro ‘y berish i m umkin. O rqa m iya yuqoriroqdan qirqib q o 'y ilg a n d a faqat sun’iy nafas
o ld irish y o ‘ii bilan hayvonni o ‘ lim dan saqlab turish m um kin.
O rq a m iya k o ‘n dalanggiga to ‘la q irq ib q o ‘yilgach spinal sh o k keiib chiqadt.
Dostları ilə paylaş: