3. M e d ia to r la r t a ’s irid a p o s ts in a p tik m e m b ra n a n in g d e - yoki
giperpolyarizatsiya holatiga o ‘tishi.
4. Postsinaptik membranaga retseptorlami tormozlovchi maxsus moddalaming
ta’sir qilish ehtimolligi borligi.
5. M ediatorlam i parchalovchi ferm entlar ta ’sirida postsinaptik potensiali
davomiyligining o ‘zgarishi.
6. Postsinaptik membranada mediator «kvantlari» ta’sirida kichik potensiallar
qo‘shi!ishidan postsinaptik potensialning vujudga kelishi.
7. M ediatorlaming ta’sir etish faol fazasining davomiyligi, ulaming xossalariga
bog‘liqligi.
8. Q o‘zg‘alishning birtom onlam a o ‘tishligi.
9. M ediator «kvant»larini sinaptik yoriqqa ajralish tezligining ortib borishi,
akson bo‘ylab im pulslam i kelish chastotasiga tolg ‘ri proporsionalligi.
10. Sinapsning charchashi, yuqori chastotali stimullar ta ’sirida vujudga kelishi.
Bu holdagi charchashning sababi, mediator zaxirasiningtugashi yoki presinaptik
membranada m ediatorlam ing o ‘z vaqtida qayta sintezining amalga oshmasligi
h is o b la n a d i, b u n d a n ta s h q a ri p o s ts in a p tik m e m b ra n a n in g tu r g ‘un
depolyarizatsiyasi ham sabab bo‘lishi mumkin (pessmal tormozlanish).
Sinapslar m ediatorlari shunday moddalarki, ulaming maxsus inaktivatorlari
mavjud. Masalan, atsetilxolinni atsetilxolinesteraza inaktivatsiyalasa, noradrenalinni
m onoaminoksidaza tomonidan inaktivatsiyalanadi.
Ishlatilmagan m ediator va uning fragmentlari sinapsning presinaptik qismiga
qayta so'riladi v a keyinchalik ishlatiladi.
Qon va postsinaptik membranadagi ayrim kimyoviy moddalar ta ’sirida sinaps
holati o ‘zgaradi, natijada u faolligini yo‘qotishi mumkin. Prostoglandinlar sinapsdagi
mediatorlar sekretsiyasini tormozlaydi. Xemoretseptorlami blokadalovchi moddalar,
sinaps o ‘tkazuvchanligini buzadi. M asalan, botulin toksini. Tubokurarin, atropin,
strixnin va pikrotoksinlar sinapsdagi retseptorlam i blokadalab qo‘yadi, buning
natijasida sinaptik yoriqqa tushgan mediator o ‘ziningretseptori bilan birika olmaydi.
Nerv-muskul sinapsida normada atsetilxolin postsinaptik membranaga juda qisqa
vaqt (1-2
ms)
ta’sir etadi, so‘ngra darhol atsetilinxolin-estereza tomonidan parchalanadi.
Agar bunday hol sodir boMmasa, atsetilxolin yuzlab millisekundlar davomida
parchalanmaydi, uning membranaga ta’siri to‘xtaydi, membrana depolyarizatsiyalanmay,
balki giperpolyarizatsiyalanadi vaqo‘zg‘alishningbu sinaps orqali o‘tishi blokadalanadi.
Dostları ilə paylaş: