O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V
Yüklə 12,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sensor tizimlarning o 'zaro aloqasi.
Sensor tizimlaming o ‘zaro aloqasi spinal, retikulyar, talam ik va p o 'stlo q darajasida yuzaga chiqadi. Ayniqsa signallar integratsiyasi retikulyar formatsiyada ro ‘y beradi. Bosh miya po'stlogMda oliy 330 tartibli signallar mtegratsiyasi am alga oshiriladi. Po‘stloq neyronlarini ko'plab nospetsifik va sensor tizimlar bilan b o ‘!gan aloqasi har xil kombinatsiyalangan signallargajavob bera olish imkonini tu g ‘diradi. Ayniqsa bu xususiyat miya katta yarim sharlari assotsiativ bo‘Iimidagi nerv hujayralarida yaqqol nam oyon bo‘ ladi. Ularyuqon plastiklik xossasiga ega bo‘lib, bu narsa doimoyangi obrazlam i tanishida yordam beradi. Bosh miya p o ‘stlog‘idagi sensoraro (kross-modal) o ‘zaro aloqa «dunyo karta»- sining shakllanishida muhim ahamiyat kasb etadi. S e n s o r tiz im n in g x u su siy fiz io lo g iy a s i Ko ruv tizimi (analizaiori). K o‘ruv sensor tizimi boshqa analizatorlar orasida muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki bu tizim miyaga tashqi m uhitdan tushgan axborotlam ing 90% ini yetkazadi. Ko ‘rish - ko ‘p bo‘g ‘inli jarayon b o ‘lib, ko ruv obrazining shakllam shi va aks ettirilgan nurlam i to‘r pardaga aniq proyek- siyalashdan boshlanadi va analizatom ing po‘st!oq markazida ko‘ruv doirasida qandayjism borligi to ‘g ‘rjsida xulosa chiqarish bilan tugaydi. K o'zningoptik tizimi tuzMshi va frnksiyasi. K o'z olmasi sharsim on shaklga ega bo hb, chap va o ‘ng, past va tepada harakat qiluvchi jism lam i k o ’rish uchun ko zm turli tomonlarga harakatlanishini ta ’minlaydi. Ko‘zga kiradigan yorug'lik nurlan to 'r pardaga tushishdan oldin nur sindiruvchi bir necha yuzalar - shox parda, gavhar va shishasimon tan an in g oldingi va orqa yuzalarid an o tadi. Nurlarning bosib o ‘tgan yo‘Ii shox parda, gavhar va shishasimon tana yuzasining nur sindinsh ko'rsatkichlariga va egrilik radiusiga bog'liq. K o‘z optik tizimining nur sindiruvchi kuchi dioptriyalar bilan ifodalanadi. (D) Bir dioptriya (D)-fokus masofasi 100 sm bo‘Igan linzaning nur sindiruvchi kuchidir. Nur sindiruvchi kuch oshganda fokus masofasi kamayadi. Fokus masofasi 50 sm bo‘lganda linzaning nur sindiruvchi kuchi 2 D ga, fokus m asofasi 25 sm bolganda nur sindiruvchi kuch 4 D ga teng va hokazo. Ko zning optik tizimida shox parda, gavhar va shishasimon tananing oldingi va orqa yuzasi har qaysi numi turlicha sindiradi. Agar bu nur sinishlarining barchasi e tiborga ohnsa, ko‘zning optik tizimini talqin qilish ju d a m urakkablashib ketadi. Shum e tiborga ohb masalani soddalashrirish uchun nurlar ko‘zning optik tizimidan o'tish jarayomda birmarta sinadi, deb farazqilinadi. Ko'zning optik tizimi narsalaming kichraygan va teskan aniq tasvirini to ‘r pardada hosil qiladi. Uzoqdagi narsalarga qaralganda ko‘zoptik tizimining nur sindinsh kuchi 59 dioptriya atroflda, yaqindagi narsalarga qaralganda 70,5 dioptriyaga teng bo‘ ladi. Buning sababi shuki, uzoqdagi narsa ardan kelayotgan nurlar k o ‘zga parallel tushadi va ulam i to ‘r pardaga fokuslash uchun kuchli sindirish zaruriyati bo‘Imaydi. Yaqin m asofadagijism dan ko zga tarqoq nurlar tushadi. Ulami to ‘r pardaga fokuslash uchun kuchli sindirish kerak. Bu narsaga gavhaming qabariqligini oshirish y o ‘li bilan erishiladi. 331 Akkomodatsiya. Narsani ravshan k o 'rish uchun uning har b ir nuqtasidan keluvchi nurlar to ‘r pardada bir nuqtaga yigilishi, ya’ni fokuslanishi kerak. Uzoqqa qaralsa, yaqindagi narsalar ravshan ko‘rinmay, chaplashib ketadi. Buning sababi shundaki yaqin nuqtalardan keluvchi nurlar to‘r parda orqasida to‘planadi, to‘r pardada esa yorug'likni sochish doiralari hosil boMadi. Ko‘zdan turlicha masofadagj narsalam i bir vaqtda bir xil ravshan ko‘rish mumkin emas. To‘r pardadan yetarlicha uzoqdagi kitobni doka to ‘r orqali o ‘qishga ishonish qiyin emas. T o‘r pardadan turlicha m asofada joylashgan narsalam i ravshan ko‘rishga ko‘zning moslashuvi Yüklə 12,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|