O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V
Yüklə 12,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
akkom odatsiya
deb ata lad i. G av h ar egriligining, b in o b arin , nur sindirish ko‘rsatkichining o ‘zgarishi yo‘li bilan akkomodatsiya yuzaga chiqadi. Yaqindagl narsalarga qaralganda gavhar qabariqroq bo‘lib qoladi, shunga ko‘ra taraluvchi nurlar bir nuqtada uchrashadi. 84-rasm. Ko'zning akkomodatsiya mexanizmi. A-íinch holat: / -gavharyassiholatda; 2-siliar muskul (bo'shashgan); 3-Sinn boylami (qisqargan). B-zo 'riqqan holat: l-gavhar qabariq holatda; 2-siliar muskul (qisqargan): 3-Sinn boylami (bo'shashgan). 332 Akkom odatsiya mexanizmi. G avharning q a b a riq lig in i o ‘zgartiradigan kipriksimon muskullaming qisqarishi ko‘zning akkomodatsiya mexanizmida muhim ahamiyat kasb etishuii G. Gelmgols ko‘rsatib berdi. G avhar kapsulaga o ‘ralgan, bu kapsula chetlari esa kip n k sim o n tana (corpus c ilia re )g a yopishuvchi Sinn boylamining tolalariga o ‘tadi. Sinn boylamlari hamisha tarang turadi va ulaming tarangliligi gavhami qisib yassilaydi. Kipriksimon tañada silliq muskul tolalari bo‘lib bu tolalar qisqarganda Sinn boylamlari silqillab qoladi, natijada gavhami kamroq qrsadi. Shundan ma’lumki, kipriksimon muskullar akkomodatsion muskuHardir Ulami harakatlantiruvchi nervning parasim patik tolalari idora etadi. Ko‘zga atropin tomizilganda bu muskulga qo‘zg ‘aIish o ‘tmay qoladi, natijada ko‘z yaqindagi narsalami ko‘rishga moslasha olmaydi. Aksincha, parasim patom im etik moddalar- pilakarpin va ezenn kabilar muskulning qisqarishini chaqiradi. Yoshlaming normal ko z, uchun ravshan ko‘rish uzoq nuqtasi cheksizdir. U lar uzoqdagi narsalami akkomodatsiyaga zo‘r bermasdan ko‘raveradi. Ravshan k o ‘rishning eng yaqin nuqtasi ko'zdan 10 sm masofada boMadi. 10 sm dan yaqinroq turgan narsalami 20 yashar odam hatto kipriksimon muskulni maksimal qisqartirganda ham ravshan ko ra olmaydi. Q arilik davrida uzoqdan k o ‘rish. O d am n in g y o s h i u lg 'a y g a n savin akkomodatsiya kuchi kamayib boradi, chunki odam keksaygan sayin gavhar elastikligi kamayadi va Sinn boylamlari bo‘shashganda gavhar qavariqligi vo o zgarmaydi yoki salgina oshadi. Bu holat qarilikdagi uzoqdan ko‘rish yoki presbiopiya deb ataladi. Shuning uchun keksaygan kishilar kitob o ‘qiyotganda uni ko zlaridan uzoqroq ushlaydilar. K o‘z refraksiyasining anomaliyalari. Ko zning asosan ikkita refraksiya anomaliyalari tafovut etiladi: yaqindan ko'rish- m iopiya va uzoqdan ko'rish-gipermetropiya. Bu a n o m a liy a la r odatda nur sindiruvchi muhitlarning kamchiligiga bogMiq bo‘lmay, k o ‘zsoqqasininganom al uzunligidan kehb chiqadi. K o‘zda normal refraksiya (A), yaqindan ko‘rish (B), uzoqdan ko‘rish (G) yaqindan ko‘nsh (B) va uzoqdan ko'rishning (D) korreksiyasi. Yaqindanko'rish. Ko‘zningbo‘ylam ao‘qihaddantashqari u z u n b o ls a ,asosiy fokus to r pardada emas, uning oldida shishasimon tañada boMadi. Bunday ko‘z yaqindan ko‘ruvchi - miopik ko 'z deb ataladi. Yaqindan k o ‘ruvchi kishida ravshan ko nshning uzoq nuqtasi cheksizlikdan oxirgi va anchagina yaqin masofaga keladi Yaqindan ko‘ruvch. kishi uzoqni ravshan ko‘rishi uchun botiq k o ‘zoynaktaqishi kerak. Botiq ko‘zoynak gavharning nur sindiruvchi kuchini kamaytiradi va tasvimi to ‘r pardaga tushiradi. Uzoqdan ko ‘risk Uzoqdan k o ‘ruvchi ko‘zning bo'ylam a o ‘qi kalta, shu sababli uzoqdagi narsalardan kelayotgan parallel nurlar to ‘r parda orqasida to‘Planadi To r pardada esayorug* sochish doirasi vujudga keladi, y a ’ni narsa tasviri noaniq, y o y ih b tushadL R e fra k s.y a n in g bu k a m c h ilig in i b a r t a r a f q ilish uchun akkomodatsiyaga zo‘r berish ya’ni, gavhar qabariqligini oshirish zarur. Shu sababli uzoqdan ko ruvchi kishi faqat yaqinga qaraganda emas, balki uzoqqa qaraganda 333 h a m a k k o m o d a t s i o n m u s k u l la r g a z o ‘r b e r a d i . U z o q d a n k o ‘r is h n i b a r t a r a f q ilis u c h u n o d a m la r ik k i t o m o n i q a b a r i q k o ‘z o y n a k ta q is h a d i. G ip e r m e tr o p iy a n m g q a r ilik d a v rid a g i u z o q d a n k o 'r i s h g a a r a la s h tir m a s lik k e ra k . 85-rasm. Ko‘zning nur sindiruvchi qismidan numing o'tish chizmasi. Yüklə 12,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|