O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

M ustahkam lash uchun savollar:
1. Tarbiya ja ra y o n id a milliy ong q a nd ay shakllan adi?
2. Tarbiya j a r a y o n in in g o'ziga xos q a n d a y to m o n la ri mavjud?
3. Ilm iy p e da go g ik tadq iqo t u s lu b la rin in g ilm iy m a n b a la rn i 
o 'rg a n is h d a g i rolini n i m a d a ko'rasiz?
4. M a v z u n in g q a nd ay ilm iy -ta d q iq o t usullari mavjud?
Mustaqil ta ’lim topshiriqlari:
1. M e h n a t t a ’limi o'qitish m e to d ik a si, kasb tan la sh g a yo'llash 
fa n in in g m a z m u n i va fa n n in g oldiga q o 'yilgan m aqsad va vazi­
falarni tahlil qiling.
2. M a k ta b o 'quv rejasining m a z m u n i va m e h n a t t a ’lim i, kasb 
ta n la s h g a yo'llash d a rs la rin in g o'quv rejadagi o 'r n in i tah lil qiling.
3. M a k ta b islohotida m e h n a t t a ’lim i, kasb tan la sh g a yo'llash 
vazifalari to 'g 'risida referat tayyorlash.
27

---

II 
bob. M E H N A T TA’L IM I M E T O D IK A SI, KASB
TANLASH GA YO 'LLA SH FAN1NING DIDAK TIK A SO SL A R I
2 .1 . M e h n a t ta ’lim i, kasb ta n la sh g a y o ‘lla sh , kasb ta n la sh g a
yoM lashning didaktik ta m oy illari
Reja:
1. M e h n a t t a ’lim in i n g d id a k tik tam oyillari.
2. M e h n at t a ’lim i t a m o y illa r in in g u m u m iy tavsifnom asi.
3. M e h n at t a ’limi tam oyillari.
Tayanch iboralar: 
t a ’lim va tarb iy a birligi, t a ’l i m n i n g il- 
miyligi va p o lite x n ik x u su siy a ti, t iz im lilik va iz c h illik , n a z a -
riya va a m a liy o t birligi, o n g lilik va faollik, k o 'r s a t m a l il ik , 
yosh in d iv id u al x ususiv atlar, b ilim , k o 'n i k m a va m a l a k a l a r n i
o 'z la s h tiris h .
1. 
M ehnat ta'lim ining didaktik tamoyillari. 
D id a k tik a xu- 
susiy m e to d ik a la r bilan b o g 'la n g a n holda ba rc ha o'quv fanlari 
u c h u n u m u m iy q o n u n va q o id ala rn i belgilab beradi, ya’ni t a r ­
biya bilan c h a m b a rc h a s bog'liq t a ’lim ja ra y o n in i tashkil etishga 
asos b o i a d i g a n yetakchi q o id ala r d id ak tik q oidala r deyiladi. Bu 
o 'q itu v c h ila rn in g faoliyatini, o 'q u v c h ila rn in g bilim faoliyatini. 
xususiyatini belgilaydigan asosiy q o id ala r hisob lanadi.
D id a k tik talablar m e h n a t n in g t a ’lim -tarbiyaviy vazifalarini 
n azariy j ih a td a n to'g'ri b a ja rilish in i t a ’m inlaydi. M e h n a t t a ’lim in i 
o'qitish m eto dikasi d i d a k tik a n in g xususiy ta rm o g 'i bo'lib, m e h n a t 
t a ’lim in in g t a ’lim -ta rb iy a nazariyasi, y a ’ni m aq sa d lari, m a z m u n i, 
q o n u n la ri tam o y illa rin i ishlab chiqish bilan sh u g 'u lla n a d ig a n fan 
hisob lan ad i. Shu bilan birga u ped ag o gik texnologiyan ing d id a k ­
tik asosi, u n in g m e h n a t, t a ’lim -tarbiya, qoida tam o y illarig a m u- 
vofiqligini belgilaydi.
M e h n a t t a ’lim in i d id a k tik j ih a td a n to'g'ri bo'lishi u n in g y u q o ­
ri sa m a ra d o rlig in in g z a ru riv sharoiti h iso b lanadi. B u n in g u c h u n
zam o n av iy m e h n a t t a ’lim ida d i d a k tik a n in g ilm iy x u lo sa la rid an
ijodiy foydalanish talab qilinadi.
M e h n a t t a ’lim id a q o 'lla n ila d ig a n asosiy d id ak tik ta m o y illa rn i 
o 'r g a n ila r ekan, u n in g o'zi n i m a d a n iborat e k a n in i o y d in la sh - 
tirish zarur. D id a k tik a tam o yillari d e g a n d a t a ’lim n in g yagona 
did a k tik aniq asosga ega t a m o y illa r in in g ijtimoiy taraqqiyot ta -
28

---

lablariga javob berishi tu sh u n ila d i, p sixologiyadan o ling an t a d ­
qiqot m a 'lu m o tla r i ilg'or pedag o gik a tajrib a la rin i hisobga oladi.
M e h n a t t a ’lim i ta m o y illa rin i bayon qilishda u larn i ju ft- 
lab o 'rg a n is h ta m o y ilin i to 'g'ri deb h isoblash kerak. S hunday 
q ilin g a n d a m e h n a t t a ’lim i d i d a k tik a s in in g ay rim tam oyillari 
o 'rta sid a g i m u a y y a n obyektiv mavjud alo q a n i ko'rsatishga im - 
koniyat tu g'iladi.
C h u n o n c h i , m e h n a t t a ’lim in i n g onglilik, izchillik, faollik, 
t a ’lim b e ris h n in g pux talig i kabi d id a k tik tam oyillariga alohida 
t a 'r i f b e rg a n d a , u lar o 'rtasid ag i t a ’sir q ila dig a n alo q a n i belgilab 
b o 'lm a y d i. A k s in c h a , agar m e h n a t t a ’l im in i n g d id ak tik t a m o ­
yillari ju ft tarz d a u la r n in g asosiy q o id a la rin in g birligi nuqtayi 
n a z a r id a n ko'rib chiqilsa u h olda m a z k u r t a m o y illa r n in g tizim i 
qu yidag ich a bo'lishi m u m k i n : m e h n a t t a ’l im in i n g ongliligi va 
faolligi, m u n ta z a m lig i va abstrakligi o 'q u v tarbiya m a q s a d la ri­
ga qaratilgan. U n u m li m e h n a t asosida t a ’lim berishda m e h n a t 
t a 'l i m i o'q ituvchisi shuni u n utm aslig i kerakki, o'quv ustaxonala- 
ridagi a m a liy m a s h g 'u lo td a g i h a ra k a td a y u q o rid a san ab o 'tilgan 
m e h n a t ta m o y illa rid a n bitta yoki bir nechtasi bo'ladi.