O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

M u stah k am lash uchun savollar:
1. Kasb ta n la s h d a s in f r a h b a r in i n g o 'r n i q a n c h a lik a h a m iy a t 
kasb etadi?
2. K asb tan la s h g a y o 'lla sh d a o 'q u v m uassasasi r a h b a r in in g
vazifasi.
3. O 'q u v m u as s a s as id a n ta s h q a ri tarbiyaviy ishlarni ta k o m il- 
la s h tirish d a n im a la rg a a h a m iy a t berish kerak.
4. T a lab a larn i kasb ta n la s h g a yo'llash ishiga tay y o rlash n in g
m a z m u n i.
9.6. Psixologik -p ed ogogik fanlarni o ‘rganishda talabalarni
kasb tanlashga yo'llash ishiga nazariy-m etodik jihatdan
tayyorlash
Reja:
1. Psixologiya fa n in in g kasb ta n la s h g a yo'llashda nazariy 
asoslari.
2. Ped ago gik a fan ini o 'r g a n i s h d a kasb tan la sh g a yo'llash j a ­
rayo nida m eto d ik asoslari.
3. M utaxassislikka kirish f a n in in g m a z m u n i.
4. T a lab a larn i kasbga yo'llash sistem asidagi m axsus, ilm iy va 
u m u m i y tex nik sikldagi fanlar.
5. Talabalarn i kasbga yo'llash sistem asidagi u m u m iy tex n ik
sikldagi fanlar.
Tayanch iboralar: 
a d a p ta tsiy a , kasb ta n la s h , kasbga yo'llash, 
p ro fe ssio g ra m m a, n ovatorlik, m e h n a t ekspertizasi.
383

---

K a d r la r tay y orlash m illiy d a s tu r in i h ayotga ta tb iq qilish k o 'p
ji h a t d a n o ‘quv -ta rb iy a ish la rin i isloh qilish, o ‘q u v c h ila r yosh 
x u s u siy a tla rin i bilish, h a r qaysi yoshdagi b o la la r bila n olib b o - 
rila d ig a n p e d a g o g ik , psixologik ja r a y o n la r x u s u s iy a tla r in i q a n -
c h a lik yaxshi bilg an m u ta x a ssisla rg a b o g ‘liq. Y u q o rid a s a n a lg a n
m u a m m o l a r n i hal q ilish da q a to r g u m a n i t a r va m a x s u s f a n la r 
y o rd a m be ra d i. P edagog ik psixologiya, yosh psixologiyasi, nut- 
h a n d is lik (injenerlik) psixologiyasi, m ax su s f a n la rn i o ‘qitish 
m e to d ik a s i singari f a n la r s h u la r ju m l a s i d a n d ir . I s h c h i n in g kasb 
faoliyati bilan b o g l i q b o 'lg a n h a r q a n d a y m a s a la u n i n g kasb 
m a h o r a ti, t e x n ik a n i q a n c h a lik e g a llaga nlik d arajasi, k a sb in i se- 
vish darajasi bilan b o g ‘liq. B u n in g u c h u n m u h a n d i s o 'z kasb 
sirlarini h a m , sh u kasb m a h o r a t i n i h a m y osh larga b e ra olishi 
lozim . U u m u m i y psixo log iy an i, yosh psixologiyasini, p e d a g o g ik
psixologiyani, k a s b - t a 'l i m i va u n in g psixologiyasini bilishi t a ­
lab q ilin ad i. K a s b - h u n a r kollejlari o 'q u v c h ila rig a t e x n i k a n i n g
k o n s tru k tiv x u s u s iy a tla rin i, m u h a n d is lik -p s ix o lo g ik ta la b la r in i 
hisobga o lis h n i, en g m u h i m i q o 'lla n a d ig a n te x n ik a i n s o n im - 
k o n iy a tla rin i qay d a ra ja d a hisobga o lg a n lig in i, y a ’ni t e x n i k a ­
n in g ijtim oiylash u vin i hisobga olish in i bilib ishga v o n d a sh u v i 
m a s a la la rin i a n iq ta s a v v u r qi 1 ishi b ilan b o g l iq . Bu m u a m m o
m u h a n d i s li k psixologiyasida o 'r g a n ila d ig a n m ark a z iy b o sh m av- 
z
li
o d a m - m a s h i n a tiz im i h iso b la n a d i. O d a m - m a s h i n a tiz im i 
va lining asosiy m u a m m o l a r i kasb t a 'lim i o'q itu v c h isi va kasb 
t a ’lim i ustasi m a h o r a t i n i n g nazariy, p e d a g o g ik -p s ix o lo g ik tay- 
y o rlig in in g a so sin i ta s h k il qiladi. M u h a n d is lik p s ix o lo g iy asin in g
asosiy vazifalari qu y id ag ila rd ir:
1. O d a m funksiyasini « o d a m - m a s h in a » tiz im id a tah lil qilish, 
o p e ra to r faoliyati tu zilm a si tasnifin i o'rganish;
2. « O d a m -o p e r a to r » a x b o ro tlar a lm a s h in is h ja r a y o n la r in i o 'r ­
ganish ( o d a m n i n g a x b o ro tlarn i qayta ishlash ja r a y o n in i n g asosiy 
4 bosq ich ini o ‘z ichiga oladi: axborotni qabul qilish, qay ta is h ­
lash, q a ro r qabul qilish, b osh qarish ta'sirin i am alga oshirish);
3. O p e r a to r ish o 'r in l a r i n i tashkil qilish tam o y illa rin i ishlab 
chiqish;
4. « O d a m - m a s h in a tizim i» sa m aradorligiga psixologik o m il-
la r n in g t a ’sirini o 'rg an ish;
5. « J a m o a - m a s h in a » tiz im id a o p e ra to rla rn i ta n la s h va tay y o r­
lash tam o y ili va m e to d la r in i ishlab chiqish. (K asb tayyorligi q uyi-
384

---

d a g il a r n i o 'z ichiga oladi: kasb t a ’lim i, j a m o a n i s h a k lla n tiris h , 
m a s h q qilish);
6. « J a m o a - o d a m - m a s h in a » tiz im in i m u h an d is lik -p s ix o lo g ik
lo y ih a la s h va b aho lash ;
7. M u h a n d islik -p s ix o lo g ik is h l a n m a l a r i n in g iqtisodiy s a m a r a -
sini a n iq la sh ;