O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

M u stah k am lash uchun savollar:
1. Kasbga yo 'naltirish is h la rin in g ijtimoiy asoslari d e g a n d a ni- 
m a la rn i tu sh u n a s iz ?
2. Kasbga y o iia ltiris h is h la rin in g psixologik asoslari d e gand a 
n i m a l a r n i tu sh u n a siz?
3. K asbga y o iia ltiris h ish la rin in g fiziologik asoslari d e gand a 
n i m a l a r n i tu sh u n a s iz?
4. P ro fe ssio g ra m m a tarkibiga n i m a la r kiradi?
5. O 'q u v e h ila rn i kasb ta n la s h g a y o i l a s h ishiga tayyorlash tizi- 
mi h a q id a m a i u m o t bering.
6. Kasbga layoqatlilik d e g a n d a n i m a n i tu sh u n a s iz ?
9.5. Kasb tanlashga yobnaItirishning tarkibi
Reja:
1. S i n f r a h b a r in i n g kasb ta n la s h d a g i o ‘rni. O 'q u v m uassasasi 
rah bari n in g h a m d a o ‘quv ishlari b o 'y ic h a ra h b a r o 'rin b o s a rla ri- 
n in g vazifasi.
2. 0 ‘quv m u as s a s as id a n tash q a ri tarbivaviy is h la rn in g ta k o m il- 
la s h tir is h n in g ish m a z m u n i. T a lab a larn i kasb ta n la s h g a y o ila s h
ishiga tayyorlash n i n g m a z m u n i. Ijtimoiy-siyosiy sikldagi fan larn i 
o T g a n is h d a tala b a la rn i kasb ta n la s h g a y o i l a s h ishiga g‘oyaviy- 
n a z a riy j ih a td a n tayyorlash.
T ayanch iboralar: 
m e h n a t tarbiyasi, kasbga y o iia ltiru v c h i k e n ­
gash, te x n ik a t o ‘ga ra k lari, f a n la ra ro aloqalar, o ‘quv-ish lab c h iq a ­
rish to p sh iriq lari, tab a q a la s h tirilg a n yondashuv, qish loq xo ‘jalik
kasblari.
377

---

Kasb egallashgacha b o i g a n tayyorgarlik m a k ta b yosh la rin i 
m o d d iy ishlab chiq arsh sohasida m e h n a tg a h o z ir la s h n in g u m u ­
miy qismi b o l i b qoladi. Z a r u r p olitexn ik tayyorg arlik ni olgan 
vigit yoki qiz ishlab chiq arish kasbini tez egallaydi, b u n d a o 'r ta
m ax su s yoki oliy m a ’lu m ot olish jaray o n i jad a lla s h a d i.
O 'q u v c h ila rn i kasb tanlashg a tayyorlash b u tu n p e d a g o g la r 
ja m o a s in in g , o t a - o n a la r va zavod ja m o a tc h i li g in i n g k o'p yillik 
t a ’lim -ta rb iya ishidir. Yoshlarni m a ’naviy-psixologik j ih a td a n
m e h n a t faolivatiga tayyorlashga shaxsni h a r t o m o n l a m a kamol 
t o p tiris h n in g o 'z a ro b o g l i q jara y o ni deb q araladi, bu ja r a y o n d a
qobiliyat va e ’tiqo d bilan birga o 's m ir shaxsini h a ra k a tla n tir u v c h i 
kuch sifatida nam oyon b o l a d i .
Qobiliyat va q iziqishlarni s h a k lla n tiris h n in g p o litex n ik a s o s ­
lari va m a k ta b y o sh la rin in g b o s h la n g 'ic h ishlab c h iq a rish tayyor- 
garligini kengaytirish bilan uzviy b o g l i q b o i i s h i ishchi kasblarini 
egallashga y o 'n a ltiris h n in g hal qiluvchi shartidir.
M e h n a t tarbiyasi jara y on i b irm u n c h a ilk b o sq ic h d a am alga 
osh irilg an ta q d ird a bun g a erishiladi.
O 'r t a va yuqori bosqich ta 'l i m i d a davom iylik shu n a rs a d a ifo- 
d a la n a d ik i o 'q u v c h ila r m u n ta z a m p rinsip asosida tu zilg a n vagona 
d a s tu rla r bo'yich a ishlavdilar. B undav d a s tu r la r a s ta -se k in m u- 
rak kablash tirilib bo rish n i, b ilim la rn i, k o 'n i k m a va m a la k ala rn i, 
m e h n a t n in g m uayy an u sullarini egallash n i t a ’m inlaydi.
T a ’lim va kasbga yo'naltirish bilan q o 'sh ilg a n u n u m li m e h n a t-
da m u n ta z a m q atn a sh ish eng ko'p ped ag o g ik s a m a ra beradi.
O 'rta m a k ta b n i t a m o m la b yoki k a s b - h u n a r t a ’lim i tiz im id a , 
o'quv k o m b in a tla rid a z a r u r tay yo rg arlikd an o'tib, xalq xo'jali- 
g inin g turli ta r m o q la rid a darhol ishlav b o sh la g a n y o s h la rn in g
soni yil sayin ko'pavib b o rm o q d a .
M a k ta b d a kasbga y o'n altirish sohasidagi h a m m a is h la rn in g
bir-biriga m uvo fiqlashtirilishini t a ’m in la s h m aq s a d id a m a k ta b
direktori raisligida kasbga y o 'n altiruv ch i kengash tuziladi.
K engash tarkibiga m a k ta b d i re k to rin in g tarbiyaviy ishlar 
b o'y ich a m u ovin i, kasbga yo 'n altiruv ch i o 'q u v - m e to d ik kabinet 
m ud iri, m eh n a t t a ’lim i, o 'q u v c h ila rn in g ijtimoiy-foydali, u n u m ­
li m e h n a t in i kasbga yo 'n altiruv ch i o 'qituvchi yoki tas h k ilo tc h i, 
bitiruvchi s in f la r n in g s in f r ah ba ri, m a k ta b k u tu bx on ac hisi, m a k ­
tab o 'q u v c h ila r ta s h k ilo tin in g vakillari, m a k ta b shifokori, o ta - 
o n a la r q o 'm it a s i n in g a ’zolari, ho m iy ko rx o n a vakillari kiradi.
378

---

K asbga y o iia ltiru v c h i k e n g a s h n in g ish rejasini m a k ta b ken- 
gashi k o ‘rib ch iq a d i va tasdiqlaydi.
Kasbga yo‘n a ltiru v c h i k e n g a s h n in g vazifalari kasbga yo‘naltirish
b o ‘yicha u m u m m a k t a b va s in f l a r n i n g tad b irla rin i rejalashitirish 
va ta s h k il q ilis h d a n , kasbga yo‘n a ltirish ishiga oid ilg‘or tajriba 
m a ’lu m o tla rin i yig‘ish, u m u m l a s h t ir i s h va o m m a la s h tir is h d a n
iborat. K asbga y o iia ltiru v c h i k en g ash t u m a n m a k ta b la ra ro o'quv- 
ishlab c h iq a ris h k o m b in a tla ri, y o sh la rn i kasbga y o iia ltiris h va ish ­
ga jo y la sh tirish komissiyasi, k a s b - h u n a r t a ’lim i tizim id agi t a ’lim
m u assa sala ri, bazaviy k o rx o n a la r va ta sh k ilo tla r, o 'q u v c h ila rn in g
o t a - o n a la r i bilan aloqa b o g l a b turadi.
Kasbga y o iia ltiris h ishi rejalashtirilgan c h o g 'd a kengash m a- 
halliy sh a ro itla rin i va m a k t a b ish in in g o ‘ziga xos xu susiyatlarini 
hisobga olish lozim . K e n g a s h n in g kasbga y o iia ltiris h ish rejasi 
m a k ta b t a i i m - t a r b i y a ishi u m u m m a k t a b rejasining tarkibiy qis-