O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

O'quvehilarni Tanlagan ixtisosligi bo'yicha o'qitish.
Agar, m a k ta b
o 'q u v c h ila rin i u lar ta n la g a n ixtisos b o 'y ich a o'qitish u c h u n m o d ­
diy baza b o 'lm a s a , o 'q u v e h ila rn i korxo n ad ag i o 'qu v sexlarida va 
m a x s u s ajratilgan u c h a stk a la rd a o'q itish f o rm a sid a n foydalanish 
m u m k i n . Bu form a o 'q u v e h ila rn i o 'q uv u sta x o n a la rid a o'qitish 
form asiga o'xshaydi, farq s h u n d a k i k orx o n ad a o'q u v c h ila rg a kor­
x ona x o d im i, asosiy va z ifad a n ozod qilin gan in s t r u k to r rahbarlik
qiladi. B u n d a n tash qari ish obyektlari sifatida korxona se x la rn in g
b u y u r tm a la r i h a m bajariladi. Bu esa o 'q u v e h ila rn i ayni k o rx o ­
n a n in g u n u m li m e h n a tig a y o n d a sh tirish u c h u n eng m a ’qul ta d -
birdir. Biroq b u n d a kirish instruk taji, joriy va y a k u n iy instru kta j 
o 'tk a z is h u ch u n z a r u r s h a ro itn in g b o 'lm aslig i, o'qitish form asi- 
n in g s a m a rad o rlig in i k a m a y tira d i.
3. 
A m aliy m ash g'ulotlarga qo‘yiladigan um um iy talablar. 
A m a ­
liy m a s h g 'u lo t ja r a y o n id a d a s tu r m a v z u s in in g m a z m u n i o c h ib
be riladi, m e h n a t t a ’lim i va ta rb iy a n in g m aq sa d lari h a m d a vazi­
falari a m alga osh iriladi. D e m a k , a m a liy m a s h g 'u lo t d e g a n d a
o 'q u v c h ila rn in g o'quv m a te ria lin i faol, ongli va m u s t a h k a m
o 'z la s h tiris h m aq sa d id a m e h n a t o'qituvchisi rahb arligid a a m alga 
o s h irila d ig a n h a m j a m o a , h a m yakka holda ish tu rla rin i o 'z ich i­
ga o lad igan o 'quv m e h n a t faoliyatini a n iq tashkil e tish n i tu sh u - 
n ish kerak.
M e h n a t sohasidagi a m a liy m a s h g 'u l o tl a r turli xilda bo'lishi, 
y a ’ni yangi te x n ik -te x n o lo g ik m a ’lu m o tla rn i, m e h n a t operatsi- 
ya la rin i o 'rganishg a, b ilim la ri, m e h n a t k o 'n ik m a la r i va m a l a k a ­
larini m u s ta h k a m la s h g a , n a z o ra t te k sh irish ishlari, korxo nalarga 
ekskursiyalar o 'tk a z is h va hok azo larg a b a g 'is h la n g a n m a s h g 'u lo tla r
b o 'lish i m u m k in . L e k in o'quv u s ta x o n a la rid a o 'tk a z ila d ig a n
a m a liy m a s h g 'u lo tla rn in g turlari x ilm a-xil bo'lishig a q a ra m a s -
d a n , u l a r n in g h a m m a s i qu yidagi u m u m i y ta la b la rn i q o n d irish i 
lozim:
1. M a s h g 'u lo tn in g m aqsadi h a m d a vazifalari a n iq va ravshan 
ifo d a la n g a n bo'lishi lozim.
2. M a s h g 'u lo tn in g tarkibi d id a k tik j i h a t d a n k e tm a -k e t (bilim
k o 'n i k m a , m a la k a , m a h o ra t) va o 'q u v m a te ria lin in g m a z m u n ig a
to 'liq javob b e ra dig an b o'lishi kerak.
261

---

3. A m a liy ish la rn in g obyekti t o Lg ‘ri ta n la n is h i, ijtimoiy foydali 
qiym atg a ega b o'lishi va o ‘rg an ilad ig a n m e h n a t operatsiyalari va 
u s u lla rin in g talablariga m uvofiq kelishi zarur.
4. M a sh g 'u lo td a foydalan ilad igan m e h n a t t a ’limi m eto d la ri 
dars talablariga va o 'quv m a te ria lin in g m a z m u n ig a t o i i q javob 
berishi lozim.
5. O 'q u v u sta x o n a la rid a m a s h g 'u lo tn in g ta s h k iliy -m e to d ik
tuzilishi o 'q u v c h ila r bilan j a m o a va yakka holda ish olib b o ris h n i 
n a z a rd a tutishi kerak.
6. M e h n a t t a ’lim i b o 'y ich a am aliy m a s h g 'u lo tla rd a o ' t k a ­
z iladigan t a i i m ishlari tarbiyaviy tavsifga ega bo'lishi, y a ’ni m a k ­
tab o 'q u v c h ila rid a m a ’naviy s ifatlarn in g tarkib topishiga y o rd a m
berishi lozim.
M e h n a t sohasidagi am aliy m a s h g 'u lo t tu rla rin in g x ilm a -
xilligiga q a ra m a s d a n , ulardagi u m u m iy d id ak tik e le m en tlarn i 
h a m t a ’kidlab o 'tis h kerakki, b u la r o 'q u v c h ila rn i navbatdagi 
o'quv m ate ria lin i o'zlash tirish u c h u n jalb qilishga qa ra tilga n 
m a s h g 'u lo tla rn i uy u sh tirish ; o 'q u v c h ila r ilgari o 'z la s h tirg a n bi- 
lim lar, m e h n a t k o 'n ik m a la r i va m a la k a la rin in g darajasini tek ­
shirish, yangi m a te ria ln i tu sh u n tiris h va m e h n a t operatsiyalarin i 
h a m d a a m a liy ish larni bajarish vaqtida m e h n a t u sullarini ko'rsatib 
berish; o 'q u v c h ila rn in g yangi m avzuga oid op eratsiyalar va ish ­
larni bajarish vaqtida u la r n in g b ilim i, m e h n a t usullari darajasini 
aniqlash ; m e h n a t u sulla rini m ash q la r bilan m u s t a h k a m l a s h va 
u larn i dastlabki m e h n a t k o 'n ik m a la r i darajasiga yetkazish. B u n d a
m e h n a t o 'q itu v c h isin in g p u x ta n a z o ra t qilishiga erishish; am aliy 
to p s h ir iq n in g m ustaqil bajarilishi va o 't g a n m a s h g 'u lo tn in g nati- 
jala rig a y a k u n y asash d a n iborat.
Y u q o r id a s a n a b o 't i l g a n e le m e n t l a r a m a liy m a s h g 'u l o t ­
n i n g t a r k ib in i t a s h k i l e ta d i. S h u n d a y qilib, a m a liy m a s h g 'u l o t
tark ib i d e g a n d a d i d a k t i k e l e m e n t l a r n i n g q a t ’iy iz c h illig i va 
o 'z a r o b o g 'l a n i s h id a g i n is b a t n i t u s h i n i s h k erak, u l a r esa m a s h ­
g 'u l o t m a q s a d l a r i va o 'q u v m a t e r i a l l a r i n i n g m a z m u n i n i t a q a z o
qiladi.