O 'z b e k ist o n respublikasi oliy va 0 ‘rta m a xsus t a ’lim vazirlig1

f ) ___I A
« в , . ;
I
12.5-rasm.
Sistem aning erkinlik darajalari.
Aslida real konstruksiyalarda massa butun element hajmi b o ‘ylab yoyil- 
gan boMadi. Bu esa m assalaming soni cheksiz ko‘p demakdir. Shunday ekan, 
m assalam ing holatini belgilovchi param etrlar ham cheksiz k o ‘p boMadi. 
Shunga k o ‘ra, gap real konstruksiyalar ustida borganda, ularning erkinlik 
darajasi cheksiz k o ‘p deb yuritiladi. Biroq sistemaning erkinlik darajasi 
qancha k o ‘p boMsa, hisob ishlari shuncha murakkablashadi. Shu sababli 
ko‘pincha texnik hisoblarda, uncha ju z ’iy boMmagan xatolikka yoM qo'yilgan 
holda, sistem aning erkinlik darajasi chekli ravishda olinadi. Bunday m as-

---

salar sistemaning ayrim ayrim nuqtalariga, masalan, inshootdagi og‘ir yuk­
lar joylashgan yerlarga to ‘p!anadi.
12.6-rasmda erkinlik darajasi birga teng boMgan sistemaning konstruksi- 
yasi va hisoblash sxemasi tasvirlangan. Shakldagi suv bosimi minorasi va 
bir qavatli ramada massa asosiy yuk joylashgan yerga to ‘plangan.
/
12.6-rasm.
Erkinlik darajasi birga teng boMgan sistem aning konstruksiyasi 
va hisoblash sxemasi
12.4. Inshootlar dinamikasi usullari
Inshootlar dinamikasida statik va energetik usullar mavjud. Statik usul- 
ning mohiyati shundan iboratki, bunda dinamika masalalari Dalamber prin- 
sipi asosida shaklan statika masalalariga keltiriladi, y a’ni dinamika teng- 
lamalari statika tenglamalari ko‘rinishiga keltiriladi.
Dalamber prinsipiga ko‘ra dinamikaning m uvozanat tenglamalari qu­
yidagicha ifodalanadi:
£ * + ( - я £ ) = 0
■ni­
di
d 2y
dt
f ) = 0
Z
z
+ (-
w
, ^
t
) = 0
(12.3)
Bu yerda m-muvozanati tekshirilayotgan jism ning massasi; x, y, z - 
jismning koordinata o ‘qlari bo‘ylab chiziqli ko‘chishIari; S X , L Y , ZZ-jism - 
ga ta ’siri etayotgan kuchlar proeksiyalarining yigMndisi, qavsdagi hadlar 
m assaning inersiya kuchini ifodalaydi.
Vaqt bo‘yicha olingan hosilani nuqta bilan belgilasak, tenglama quyi­
dagi sodda ko‘rinishni oladi:

---