O 'z b e k ist o n respublikasi oliy va 0 ‘rta m a xsus t a ’lim vazirlig1

--------------
F
Odatda asbobning kattalashtirish koeffitsienti 2000 atrofida boMadi.
Tenzometr namunaga vintlar (4) orqali o'm atiladi. Kapillyardagi suyuqlik 
sathini o ‘zgartirish va asbobni nol holatga keltirish uchun vintdan (5) foy- 
dalaniladi. Asbobning eng kichik bazasi 20 mm atrofida. Lixaryov ten- 
zometrinine umumiv ko‘rinishi 15.7-rasmda tasvirlangan.

---

Mexanik tenzometrlaming ichida eng 
k o ‘p tarqalganlaridan yana biri Gugen- 
berger tenzometri boMib, bazasi 20 mm 
va kattalashtirish koeffitsienti 
1 0 0 0
ga 
teng (15.8-rasm).
Kichik bazali mexanik tenzom etrlar 
kam tarqalgan noyob asboblar sirasiga 
kiradi. Ayrim tadqiqotchilarning bunday 
tenzom etrlam ing qoMlanish chegarasini 
kengaytirishga yo'naltirilgan xatti-hara- 
katlari yaxshi sam ara berm adi, chunki 
m ateriallarni sinashda katta bazali ten­
z o m etrlar yuqori p o g ‘onad a tu rad i, 
konstruksiyalam i sinashda esa hozirgi 
davrda tenzom etrlar o ‘rnini allaqachon 
sim li qarshilik u zatkich lar (датчи ки
сопротивления) egallab olgan.
15.3. Q a rs h ilik u z a tk ic h la rn in g q o ‘Ilanilishi
Konstruksiyalami sinash texnikasida keyingi o ‘n yilliklar m obaynida 
sim li qarshilik u za tk ic h la r (датчи ки соп роти влени я) keng d o irad a 
qo‘llaniladigan boMib qoldi.
Simli uzatkich (датчик) qog‘oz tasmaga ilonsimon shaklda yupqa qilib 
(0,015-0,030 mm) yopishtirilgan simdan iborat (15.9-rasm). Ingichka sim- 
ning uchlariga oddiy simlar payvandlanadi.
Datchik tekshirilayotgan detaining sirtiga shunday yopishtiriladiki, ba- 
zaning oMcham yo‘nalishi - deformatsiya yo‘nalishi bilan bir xil boMsin. 
Zich yelimlangan ingichka sim tekshirilayotgan obyekt sirti bilan baravar 
uzayadi va uning Om qarshiligi o‘zgaradi, bu holat o ‘z navbatida deform at­
siya ko‘rsatkichi sifatida qayd etiladi.
T ajrib alarn in g k o ‘rsatish ich a , sim ning Om qarshiligini nisb iy
Д
R 
AR
o'zgarishi 
uning uzayishiga proporsional, ya’ni —
~Yo£ ,
bu yerda 
л
R
y 0
- tenzosezgirlik koeffltsienti-oMchamsiz son boMib, materialning flzik

---

У
Ooe‘oz Ingichka sim
/
/
........................
Simlar
- f
1
* 
—■ 
■
— ■
<---
:
:
----------- / ----------- -
x o ssa la rig a
bogMiq.
Q arshilik d atchiklarida 
ishlatiladigan materiallar 
uchun 
y Q
2 -3 ,5
oraligMda qabul qilinadi.
Simli datchiklardagi 
sirtm o q n in g yoysim on 
uchida n a fa q a t b o ‘y- 
lama, balki k o ‘ndalang
d efo rm atsiy alar 
ham
, , n
15.9-rasm.
sezilarh darajada boMadi
va matem atik jihatdan quyidagi ko‘rinishda ifodalanadi:
A R
s
— = y e x + S e y ,
Bu yerda 
ex