va
S s v x va у o ‘qlari yo'nalishidagi uzayishlar,
у va
§ esa datchikning bo'ylam a va ko‘ndalang tenzosezgirlik koefitsientlari boMib,
tarirovka (sozlash) yoMi bilan aniqlanadi.
у ning miqdori sirtmoq uchidagi egrilik hisobiga sim ning tenzosezgir
lik
koefitsienti
y 0 dan kichikroq
boMadi. Baza
£ ortgan sari
у va
y 0 orasidagi farq kamaya boradi va odatda qoMlaniladigan bazasi
(= 2 0 mm boMgan datchiklarda ju d a ham kichik qiymatga ega boMadi.
8 koeflt-
sien tin in g qiym ati ham o ‘sha darajada kichik boMadi. K ich ik bazali
(
I { 5 m m ) datchiklarda
8 ning qiymati
у ning qiym atiga yaqin boMadi,
shuning uchun kuchlanishlami hisoblashda ko ‘ndalang tenzosezgirlik koef
fitsienti e ’tiborga olinishi zarur.
M urakkab konstruksiya elementlaridagi kuchlanish holatini tekshirishda
bosh kuchlanishlam ing qiymatini aniqlashdan tashqari, k o ‘pincha ularning
yo ‘nalishini ham aniqlashga to ‘g‘ri keladi. Bunday holda tekshirilayotgan
sirtga bir-biriga nisbatan 45° burchak ostida bir yoMa uchta datchik yopish-
tiriladi (15.10-rasm). Uchta oMchangan uzayishlar asosida hech qanday qi-
yinchiliksiz bosh uzayishlar va o ‘qlar holatini belgilovchi burchak aniqla-
nishi mum kin. Bu ish quyidagi yo'sinda bajariladi: bosh o ‘qlar x va у
b o ‘yicha yuzaga kelgan deformatsiyani m a’lum deb faraz etam iz (15.11-
rasm). A A 'B 'B siniq chizigMning - 1 o‘qiga boMgan proeksiyasi AB kes-
masiga teng boMganligi sababli, A 'B 'va AB kesm alarining farqini aniqlash
qiyin emas, y a’ni AB kesmasining mutlaq uzayishi quyidagiga teng:
d U d V -----
aScos
,
dS dS
Bu yerda U va V - x va у o‘qlari bo'yicha hosil boMgan ko'chishlar
I o ‘qi b o ‘yicha nisbiy uzayish
d U d V p .
£' = a F c o s ,,+ a ? Sm?’ -
Yoki
