O ’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo

2-daraja - ish yoki o`qish 

yuzasidan buladigan o`zaro 

munosabat.

 

Liderlar  o`rtasida  o`zaro  munosabatlar  jamoadagi  psixologik  iqlimning  muhim 

tomonidir.  Bundan  tashqari  jamoaning  psixologik  iq

limiga  jamoa  a’zolari 

o`rtasidagi  giaxslararo  munosabatlar  h

am  katta  ta’sir  ko`rsatadi.  Bunda  jamoa 

a’zolari o`rtasidagi o`zaro munosabatlarnnng qanchalik chuqur bo`lishi muhim rol 

o`ynaydi. 

 

1-daraja simpatiya yoki 

antipatiya asosida vujudga 

keluvchi utaro 

munosabatlar

 

 

3-daraja insoniy 

munosabatlar yoki chuqur 

ishonchga asoslangan o`zaro

 

munosabatlar

 

 

---

 

50 

Guruh va jamoalardagi shaxslararo  muiosabatlarni o`rganishda kuzatish, eksperiment, turli 

xil  suhbat  me

’yorlaridan  foydalaniladi.  Shaxslararo  munosabatlari  o`rganishish 

metodlaridan yana biri - sotsiometriya metodidir. 

Bu  metodning  mohiyati  shundan  iboratki,  inson  u  yoki  bu  ko`rsatkich  bo`yicha  guruh 

a

’zolarini  tanlaydi.  Qilingan  tanlashlar  asosida  kishining  guruhdagi  shaxslararo 

munosabatlar tizimida tutgan o`rni haqida xulosa chiqaradi. 

Demak,  sotsiometriya  metodi  yordamida  guruh  a

’zolari  o`rtasidagi  simpatiya  yoki 

antipatiyani  aniqlash  mumkin,  sotsiometriya  metodni  operativ  tarzda  o`tkazish,  uning 

natijalarini esa matematik ravishda qayta ishlash va grafik tarzda ifodalash mumkin. 

Sotsiometriya  tadqiqot  metodi  sifatida  tan  olish  bilan  bir  qatorda  uning  ba

’zi 

kamchiliklarining  ham  ko`rsatib  o`tish  zarur.  Asosiy  kamchsilik  shundan  iboratki, 

sotsiometriya  metodi  mavjud  munosabatlar  tuzilishining  sabablarini  imkonini  bermaydi. 

Shuning  uchun  ham  sotsiometriyadan  olingan  ma

’lumotlar  kuzatish,  suhbat,  psixologo-

pedagogik eksperiment natijalari bilan to`ldirilishi lozim. 

Sotsiometriya  metodidan  guruh  jamoa  a

’zolari  o`zaro  bir-birlarini  yaxshi  bilgan 

holatlardagina,  rasmiy  ish  yuzasidan  bo`ladigan  va  shaxsiy  munosabatlardagi  haqiqiy 

o`rnini  aniqlash,  birlamchi  guruhlar  mavjudligi  yoki  mavjud  emasligini  topish,  birlamchi 

guruhlarning paydo bo`lish va tarqab ketish sabablarini aniqlash mumkin! 

Sotsiometriya  metodining  mohiyati  shundan  iboratki,  tekshiriluvchiga  birga  qilinadigan 

ishlar  yoki  guruh  a

’zolarning  ishlarini  birgalikda  bajarishga  hohishlari  to`grisida  savollar 

beriladi.  Beriladigan  savollar  tanlash  ko`rsatkichlari  deyiladi.  Kuchli  va  kuchsiz 

ko`rsatkichlar  farqlanadi.  Kuchlilari  chuqur  va  barqaror  munosabatlari,  kuchsizlari  esa 

yuzaki va beqaror munosabatlarni aniqlashga imkon yaratadi. 

Kuchli va kuchsiz ko`rsatkichlar mazmun jihatdan turlicha bo`lishi mumkin, lekin ulardagi 

umumiy narsa-natija, ya

’ni sherik tanlashdir. 

Sotsiometrik  tadqiqotdan  olingan  malumotlar  asosiy  sotsiogrammalar  tuziladi.  Agar  guruh 

a

’zolari  soni  20  tadan  ko`p  bo`lsa,  sotsiometrik  matritsa  tuzish  maqsadga  muvofiq 

hisoblanadi.  Shuningdek,  natijalarni  grafik  ravishda,  zanjir,  uchburchak  yoki  yulduzcha 

shaklida  ham  ifodalash  mumkin.  Shunday  qilib,  sotsiometriya  metodi  ob

’ektiv  va  aniq 

malumotlar, ya

’ni shaxsning guruh yoki jamoadagi real holatini aks ettiruvchi ma’lumotlar 

olishga imkon beradi va amaliy maqsadlarda foydalanishi mumkin.