O ‘zbekiston respublikasioliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika

LEKSIKOLOGIYA, FRAZEOLOGIYA, LEKSIKOGRAFIYA
19.
Leksemalarda ma’no taraqqiyoti masalasi (til, burun, bosh leksemalari 
misolida).
20.
Leksemalarda m a’no taraqqiyoti masalasi (quloq, oyoq, ko 'z leksemalari 
misolida).
21.
Unumtil va individual neologizmlaming xususiyatlari (matbuot materiallari 
asosida).
22.
Arxaizm va istorizmlaming semantik-funksional xususiyatlari (tarixiy romanlar 
tili asosida)

---

35
23.
O'zbek tili huquqiy terminlarining lingvistik xususiyatlari.
24.
Mustaqillik davri o'zbek tili leksikasining taraqqiyoti: talqin va munosabat.
25.
Sinonimiyahodisasi: leksik-semantik vauslubiy tavsif.
26.
Omonimiya va polisemiya: leksik-semantik va uslubiy tavsif.
27.
Antonimiya hodisasi: leksik-semantik va uslubiy tavsif.
28.
Metafora va uning polisemiyadagi o‘mi.
29.
So‘z m a’nosining ko'chish usullari: talqin va munosabat.
30.
Semema va semalar munosabati: atash semalari, ifoda semalan va vazifa 
semalari.
31.
Leksemalarda 
emotsional-eksprissiv 
bo'yoqdorlik, 
uslubiy 
bahoning 
shakllanish usullari (badiiy asar misolida).
32.
0 ‘zbek tilining dialektal leksikasi: talqin va munosabat.
33.
Dorivor o'sim liklar nomini bildiruvchi leksemlar mikromaydoni.
34.
Sabzavotchilik atamalarining mavzu guruhalari.
35.
Ta’ziya marosimini ifodalovchi nomlaming yasalish xususiyatlari.
36.
Pazandachilik atamalarining qiyosiy tahlili (o'zbek adabiy tili va shevalar 
misolida)
37.
O'zlashma so'zlarga muqobillar tanlash muammolari.
38.
O'zbek tilida evfemizm va disfemizmlar.
39.
Evfemizmlar va ulaming lingvopoetik imkoniyatlari.
40.
“Poliz ekinlari nomlari” arxisemali leksemalar tavsifi.
41.
Eskirgan so'zlam ing uslubiy vosita sifatida qo'llanilishi.
42.
Leksemalaming konnatativ ma’nosi.
43.
Giponimik munosabatlaming leksik sathdagi ahamiyati.
44.
Antonimlami belgilashning nazariy asoslari.
45.
Antonimiya va antisemiya munosabati.
46.
Sinonimik qatorlarda darajalanish munosabati.
47.
O'zbek tilida kasb-hunar leksikasi tavsifi.
48.
Darajalanish munosabatidagi leksemalaming semantik-uslubiy xususiyatlari.
49.
Butun-qism munosabatidagi leksemalaming semantik-uslubiy xususiyatlari.
50.
Jins-tur munosabatidagi leksemalaming semantik-uslubiy xususiyatlari.
51.
O'zbek tilida emotsional-ekspressiv leksika.
52.
“Devonu lug'atit turk’ asari leksikasi va o'zbek adabiy tili.
53.
O'zbek lug'atchiligi tarixidan: talqin va munosabat.
54.
L ug'at tuzish tamoyillari.
55.
Izohli lug'atlarda terminlaming leksikografik talqini.
56.
O'zbek tili frazeologizmlarining semantik-funksional xususiyatlari.
57.
Frazemalaming shakl va ma’no xususiyatlariga ko 'ra turlari.
M O R FO LO G IY A
58.
O'zbek tilshunosligida morfologik kategoriyalar talqini.
59.
Morfologik so'z shakllari haqidagi nazariyalar.
60.
Morfologik birliklarda invariant-variantlilik.
61.
So'z turkumlarining umumiy va xususiy belgilari.

---

36
62.
So'z turkumlarining ko‘chishi hodisasi. (She’riy asar lar misolida)
63.
Otning morfologik belgi-xususiyatlari. ( 0 ‘.Hoshimov asarían misolida)
64.
Otning grammatik kategoriyalari. (A.Oripov asarlari misolida)
65.
0 ‘zbek tilida ko‘plik kategoriyasi. (S. Ahmad asarlari misolida)
66.
0 ‘zbek tilida kelishik kategoriyasi. (T.Murod asarlari misolida)
67.
O zbek tilida kelishiklaming zidlanish munosabatlari.
68.
0 ‘zbek tilida daraja kategoriyasi. ( 0 .Hoshimov asarlari misolida)
69.
Otlaming umumiy va xususiy belgilari. (G ‘.G‘ulom asarlari misolida)
70.
Atoqli otlaming m a’no turlari. ( 0 ‘ Hoshimov asarlari misolida)
71.
Otlarda grammatik shakllar talqini.
72.
Sifatning morfologik belgi-xususiyatlari. (P.Qodirov asarlari misolida)
73.
Sifat va ravish darajalarming farqli belgi-xususiyatlari.
74.
Sonning morfologik belgi-xususiyatlari. (H.Xudoyberdiyeva asarlari misolida)
75.
Sonning m a’no turlarini belgilash masalasi.
76.
Olmoshning morfologik belgi-xususiyatlari. ( 0 ‘.Hoshimov asarlari misolida)
77.
Olmoshlaming umumiy va xususiy belgilari. (G ‘.G‘ulom asarlari misolida)
78.
Olmoshlar zidlanish belgisining m o‘tadillashuvi. (T.Murod asarlari misolida)
79.
So‘roq olmoshlarining morfologik belgi-xususiyatlari. (M.Yusuf asarlari 
misolida)
80.
Belgilash-jamlash 
olmoshlarining 
morfologik 
belgi-xususiyatlari. 
( 0 ‘ . Hoshimov asarlari misolida)
81.
Kishilik va ko‘rsatish olmoshlarining morfologik belgi-xususiyatlari. (S. Ahmad 
asarlari misolida)
82.
Ravishning morfologik belgi-xususiyatlari. (X.To‘xtaboyev asarlari misolida)
83.
Ravishlaming umumiy va xususiy belgilari.
84.
Ravishlarda daraja kategoriyasi. (She’riy asarlar misolida)
85.
Fe’llaming umumiy va xususiy belgilari. (G '.G u lo m asarlari misolida)
86.
0 ‘zbek tili fe’llarida polufunksionallik muammosi.
87.
Fe’lning morfologik belgi-xususiyatlari. (A.Qahhor asarlari misolida)
88.
Fe’l kategoriyalarining ilmiy talqini.
89.
0 ‘zbek tilida fe’l zamonlari tavsifi. (G ‘.G‘ulom asarlari misolida)
90.
0 ‘zbek tilida fe’l nisbatlarining morfologik belgi-xususiyatlari. (Oybek asarlari 
misolida)
91.
0 ‘zbek tilidagi fe ’llarda ju ft va takroriy shakllar. ( 0 ‘.Hoshimov asarlari 
misolida)
92.
Fe’llaming m a’no turlari. (Sh.Xolmirzayev asarlari misolida)
93.
Fe’llarda mayl kategoriyasi tavsifi. (She’riy asarlar misolida)
94.
0 ‘zbek tilida fe ’llaming analitik va sintetik shakllari. (A.Qahhor asarlari 
misolida)
95.
Fe’lning vazifadosh shakllari tavsifi. (G‘.G‘ulom asarlari misolida)
96.
Fe’llarda bo‘lishli-bo‘lishsizlik kategoriyasi. ( 0 ‘ Umarbekov asarlari misolida)
97.
0 ‘zbek tilida analitik va sintetik fe’llar sinonimiyasi. (S.Ahmad asarlari 
misolida)

---

37
98.
Ko'makchi fe’llaming morfologik belgi-xususiyatlari. (T.Malik asarían 
mi solida)
99.
Yordamchi so'zlam ing morfologik belgi-xususiyatlari. (O'.Umarbekov asarían 
mi solida)
100. Yordamchi so'zlam ing umumiy va xususiy belgilari.
101. Yordamchi so‘zlaming pragmatik vazifasi. ( 0 ‘.Hoshimov asarlari misolida)
102. Yuklamalaming morfologik belgi-xususiyatlari. (T.Malik asarlari misolida)
103. K o‘makchilaming 
morfologik 
belgi-xususiyatlari. 
(G ‘.G‘ulom 
asarlari 
misolida)
104. 0 ‘zbek tilida ko'makchilar presuppozitsiyasi. (S. Ahmad asarlari misolida)
105. Yuklamalaming 
morfologik 
belgi-xususiyatlari. 
(O'.Hoshimov 
asarlari 
misolida)
106. 0 ‘zbek tilida yuklamalar presuppozitsiyasi. (G ‘.G‘ulom asarlari misolida)
107. Bogiovchilam ing morfologik belgi-xususiyatlari. (X.To‘xtaboyev asarlari 
misolida)
108. Taqlid so‘zlaming morfologik belgi-xususiyatlari. (N.Qobul asarlari misolida)
109. Undov so'zlam ing morfologik belgi-xususiyatlari. ( 0 ‘.Hoshimov asarlari 
misolida)
110. Modal so'zlam ing morfologik belgi-xususiyatlari. (OMJmarbekov asarlari 
misolida)
111. Modal so'zlam ing turlarini belgilash masalasi. (She’riy asarlar misolida)
112. O'zbek tilida so'zning grammatik shakli (badiiy asar misolida).
113. O'zbek tilida qaratqich kelishigi (belgili va belgisiz qo'llanishi) (badiiy asar 
misolida).
114. 0 ‘zbek tilida ko'makchilar va ulaming fimksional-semantik xususiyatlari.
115. Presuppozitsiya va uning kelishiklar orqali ifodalanishi.
116. O'zbek tilida yordamchi so'zlar konversiyasi.
117. 0 ‘rin-payt va chiqish kelishiklaridagi so'zlam ing sintaktik xususiyatlari.
118. 0 ‘zbek tilida fe’l mayllari taraqqiyoti.
119. O'zbek tilida fe’l zamonlari taraqqiyoti.
120. Otlarda shakl yasalishi (badiiy asar misolida).
121. Sifatlarda daraja kategoriyasining ifodalanishi.
122. Tuslanishli va tuslanishsiz fe’llar semantikasi.
123. Hozirgi o'zbek tilida so‘z yasalishi va singarmonizm masalasi.
124. 0 ‘zbek tilida vazifadosh ko’makchilaming m a’no xususiyatlari.
125. Hozirgi o'zbek tilida uchun va bilan ko'makchilarining ma’no xususiyatlari.
126. Kelishiklar va ko'makchilar sinonimiyasi.
127. O'zbek tilida funksional ko'makchilar semantikasi va sintaksisi.
128. -da, -u, -yu yuklamalarining grammatik xususiyatlari.
129. na... inkor yuklamasining grammatik xususiyatlari.
SINTAKSIS, PUNKTUATSIYA
130. Til birliklari orasidagi sintagmatik va paradigmatik munosabatlar.

---

38
131. O zbek tilida gapning semantik-sintaktik shakllanishi. (G ‘.G ‘ulom asarían 
misolida)
132. Gapning grammatik kategoriyalari haqidagi sintaktik nazariyalar.
133. 0 ‘zbek tilshunosligida sodda gap talqini.
134. 0 ‘zbek tilshunosligida qo'shm a gaplar talqini.
135. 0 ‘zbek tilida gapning semantik turlari. ( 0 ‘.Umarbekov asarlari misolida)
136. Sodda gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. (G‘.G‘ulom asarlari misolida)
137. 0 ‘zbek tilida sodda gaplar tasnifi. (S. Ahmad asarlari misolida)
138. Gapning ifoda maqsadi kategoriyasi. (badiiy asarlar misolida).
139. Gapning zamon kategoriyasi. (M.Shayxzoda asarlari misolida)
140. Gapda predikativlikning ifodalanishi.
141. Darak gaplaming shakliy-mazmuniy tuzilishi. (T.Malik asarlari misolida)
142. So‘roq gaplaming shakliy-mazmuniy tuzilishi. (S.Zunnunova asarlari misolida)
143. Ritorik so‘roq gaplarda shakl va mazmun nomuvofiqligi. (H. Xudoyberdiyeva 
asarlari misolida)
144. Turg'un birlikli so‘roq gaplarda shakl va mazmun nomuvofiqligi. (N.Qobul 
asarlari misolida)
145. Yuklamali so'roq gaplar semantikasi. (T.Murod asarlari misolida)
146. Buyruq gaplaming shakliy-mazmuniy tuzilishi. (N.Qobul asarlari misolida)
147. Istak gaplaming shakliy-mazmuniy tuzilishi. (E. Vohidov asarlari misolida)
148. Undov gaplaming shakliy-mazmuniy tuzilishi. (A.Oripov asarlari misolida)
149. 0 ‘zbek tilida inkor kategoriyasi. (N.Qobul asarlari misolida)
150. Tasdiq gaplaming shakliy-mazmuniy tuzilishi. (G ‘.G‘ulom asarlari misolida)
151. Inkor gaplaming shakliy-mazmuniy tuzilishi. (Oybek asarlari misolida)
152. Tasdiq gaplarda inkoming ifodalanishi. (S. Ahmad asarlari misolida)
153. Qiyosiy sodda gaplarda shakl va mazmun. (E. Vohidov asarlari misolida)
154. Bir bosh bo iak li gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. (M.Shayxzoda asarlari 
misolida)
155. Gapni bo‘laklarga ajratish tamoyillari.
156. Gapning bosh bo‘laklari haqidagi sintaktik nazariyalar.
157. 0 ‘zbek tilida kesim turlari. (E. Vohidov asarlari misolida)
158. O zbek tilida hollaming semantik tasnifi. (badiiy asarlar misolida).
159. Gapning ikkinchi darajali bo'laklan haqidagi sintaktik nazariyalar.
160. 0 ‘zbek tilida aniqlovchilar. (E. Vohidov asarlari misolida)
161. 0 ‘zbek tilida to'ldiruvchili yoyiq gaplar. (M.Shayxzoda asarlari misolida)
162. Holli yoyiq gaplar semantikasi. ( 0 ‘ Umarbekov asarlari misolida)
163. 0 ‘zbek tilida aniqlovchili yoyiq gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. 
(N.Qobul asarlari misolida)
164. Gapning uyushiq bo‘laklari haqidagi sintaktik nazariyalar.
165. Gapning ajratilgan boiaklari. (E. Vohidov asarlari misolida)

---

39
166. Gap boiaklarining tartibi. Inversiya. (M Shayxzoda asarían misolida)
167. Kirish va kiritma qurilmalaming sintaktik tuzilishi. (O'.Umarbekov asarlari 
misolida)
168. O'zbek tilida mustaqil shakllangan so'z-gaplar. (E. Vohidov asarlari misolida)
169. O'zbek tilida to iiq va to iiq siz gaplaming shakllanishi. (Oybek asarlari 
misolida)
170. Undalmali gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. (A.Oripov asarlari misolida)
171. Sodda gaplarda shakl va mazmun munosabati. (G '.G 'ulom asarlari misolida)
172. Murakkablashgan sodda gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. (T.Murod 
asarlari misolida)
173. Uyushiq bo‘laklar bilan kengaygan sodda gaplaming semantik-sintaktik 
tuzilishi. (A. Muxtor asarlari misolida)
174. Qo'shma gaplar haqidagi sintaktik nazariyalar.
175. O'zbek tilshunosligida qo‘shma gaplaming tasnifí masalasi.
176. Qo'shma gaplaming qurilish qoliplarini belgilash masalasi.
177. Qo'shma gap qismlarini bog'lovchi vositalar tavsifi (badiiy asarlar misolida).
178. Qismlari ohang yordamida bog'langan qo'shm a gaplaming shakliy-mazmuniy 
tuzilishi.
179. Bog'langan qo'shm a gaplarda shakl va mazmun munosabati.
180.
O'zbek tilida ergashgan qo'shm a gap qismlarini biriktiruvchi vositalar tavsifi.
181. Bog'lovchisiz qo'shm a gaplar semantikasi va sintaksisi.
182. Bog'langan qo'shm a gaplaming shakliy-mazmuniy tuzilishi.
183. Ergashgan qo'shm a gaplar qismlarini bog'lovchi vositalar (badiiy asarlar 
misolida).
184. Ergashgan qo'shm a gaplaming shakliy-mazmuniy tuzilishi (O'.Umaibekov 
asarlari misolida).
185. Ergashgan qo'shm a gaplaming tasnifí masalasi (Oybek asarlari misolida).
186. Shartlanganlik munosabatini ifodalovchi qo'shm a gaplaming semantik- 
sintaktik tuzilishi. (G '.G 'ulom asarlari misolida)
187. Havola bo'lakli qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi (badiiy asarlar 
misolida).
188. Ikki havola bo'lakli qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi (badiiy 
asarlar misolida).
189. Ergashgan qo'shm a gaplar sinonimiyasi (badiiy asarlar misolida).
190. O'xshatish ergash gapli qo'shm a gaplarda shakl va mazmun (M.Shayxzoda 
asarlari misolida).
191. Sabab-natija munosabatli qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi.
192. Payt munosabatli qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi.
193. Bo lsa, esa bog'lovchili qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. 
(badiiy asarlar misolida)

---

40
194. Zidlov bogiovchili qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. (S.Ahmad 
asarían misolida)
195. Ayiruv va inkor bog‘lovchili qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. 
(Oybek asarlari misolida)
196. Biriktiruv bogiovchili qo shma gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. 
(T.Murod asarlari misolida)
197. 0 ‘zbek tilshunosligida qo'shm a gaplaming tadqiqi masalasi.
198. Q o'shm a gaplarda shakl va mazmun munosabati (E.Vohidov asarlari misolida).
199. Qismlari ohang yordamida birikkan qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik 
tuzilishi. (A.Oripov asarlari misolida)
200. Murakkab qo'shm a gaplaming shakliy-mazmuniy tuzilishi (badiiy asar 
misolida).
201. Murakkab qo'shm a gaplaming turlari (badiiy asar misolida).
202. Aralash turdagi murakkab qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi.
203. Bir necha ergash gapli qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. 
(G '.G 'ulom asarlari misolida)
204. O 'zga gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. (T.Malik asarlari misolida)
205. K o'chirm a gapli qurilmalaming semantik-sintaktik tuzilishi. (O'.Hoshimov 
asarlari misolida)
206. Sifatdosh o'ram lar bilan kengaygan yoyiq gaplar semantikasi. (S.Ahmad 
asarlari misolida)
207. O'zbek tilida ravishdosh o'ram lar bilan kengaygan yoyiq gaplar semantikasi.
208. O'zbek tilida so'z-gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi. (M.Shayxzoda 
asarlari misolida)
209. Gapning mazmuniy tuzilishi haqidagi sintaktik nazariyalar.
210. O'zbek tilida so 'z birikmalari haqidagi sintaktik nazariyalar.
211. O'zbek tilida mustaqil va nomustaqil kesim masalasi. (E.Vohidov asarlari 
misolida)
212. Tobe tarkibli qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi (badiiy asar 
misolida).
213. Teng tarkibli qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi (S.Ahmad 
asarlari misolida)
214. Mutanosib tarkibli qo'shm a gaplaming semantik-sintaktik tuzilishi (She’riy 
as arlar misolida)
215. O'zbek tilida predikativ munosabat va uning ifodalanishi.
216. Aniqlovchi va uning gap tuzilishidagi o'mi.
217. O'zbek tilida o'rin va payt hollarining shakliy va mazmuniy xususiyatlari.
218. O'zbek tilida atributiv mimosabatli so'z birikmalari semantikasi.
219. O'zbek tili gap qurilishida funksional va nofunksional hollaming mavqei.
220. O'zbek tili gap qurilishida funksional va nofunksional to'ldiruvchilar.

---

41
221. Undalmalaming semantik-sintaktik xususiyatlari.
222. Qo‘shma gaplar transformatsiyasi.
223. Dialogik nutqning sintaktik xususiyatlari.
224. Fitratning “Nahv” asarida gap boiaklarining talqini.
225. Badiiy matn sintagmatikasi.
226. 0 ‘zbek xalq maqollarida shart munosabatining ifodalanishi.
227. Badiiy matndagi o‘xshatishlaming semantik-sintaktik xususiyatlari.
228. O'zbek xalq qo‘shiqlarining sintaktik xususiyatlari.
229. 0 ‘zbek xalq maqollarining semantik-sintaktik xususiyatlari.
230. 0 ‘zbek tili sintaktik sathida ruhiy holatning ifodalanishi.
231. 0 ‘zbek xalq ertaklarining semantik-sintaktik xususiyatlari.
232. Maqollarda gap qurilishi.
233. Maqollarda gap boiaklarining ifodalanishi.
234. 0 ‘zbek she’riyatida gap bo‘laklari inversiyasi.
235. Grammatik inversiya va uning uslubiy xususiyatlari.
236. Gapning sintaktik strukturasida toidiruvchi vahol mavqei.
237. Ravishdosh va sifatdosh o'ramli gaplaming sintaktik-semantik xususiyatlari.
238. Nutqning sotsial-differensial farqlanishi.
239. 0 ‘zbek nutq odatining lingvokulturologik xususiyatlari.
240. T.Murodning “Otamdan qolgan dalalar” romanida kirish so'zlam ing sintaktik- 
semantik xususiyatlari.
241. Sodda gaplarda semantik-sintaktik asimmetnya.
242. Qo‘shma gaplarda semantik-sintaktik asimmetriya.
243. 0 ‘zbek tilida vokativ munosabatning ifodalanishi.
244. 0 ‘zbek tilida egali va egasiz gaplar semantikasi (badiiy asar misolida).
245. 0 ‘zbek tilida tobe munosabat ko‘rinishlarining ifodalanishi.
246. Deskripsiya va uning gapdagi o ‘mi masalasi.
247. 0 ‘zbek tilida atributiv va relyativ munosabatli so‘z birikmalari.
248. 0 ‘zbek latifalarining semantik-sintaktik tuzilishi (badiiy asar misolida).
249. 0 ‘zbek tilida ko'makchili qurilmalar semantikasi.
250. 0 ‘zbek tilida to iiq va to iiq siz gaplar semantikasi (badiiy asar misolida).
251. Yozma nutqda tinish belgilarining qoilanish qoidalari. (A.Orpiov asarían 
misolida)
252. 0 ‘zbek punktuatsiyasining shakllanishi. (G ‘.G‘ulom asarlari misolida)
253. 0 ‘zbek tilida tinish belgilarining qoilanish o'rinlari. (M.Shayxzoda asarlari 
misolida)

---

VI. KURS ISH I M AVZI L A R IM N G TAXM INIY R E JA L A R I VA 
ASOSIY ADABIYOTLAR
42
KURS ISH I M AVZUSI:
“0 ‘Z B E K TIL ID A K ESIM NING G RA M M A TIK XUSUSIYATLARI”
M AVZUNING TAXM INIY R E JASI:
Kirish. Kurs ishining umumiy tavsifi.