205
VI bob.
SHAHAR HUDUDLARINI SANITARIYA TOZALASH
U m u m iy m a ’Iu m o tla r
Shahar qurilishining asosiy vazifalaridan biri — aholi yashash
uchun
qulay sanitariya-gigienik sharoitlarni ta’minlashdir. Bu
vazifa juda ko‘p yo'llar bilan, jum ladan, shaharlam ing sanitariya
obodonchiligi va tuproq, suv, havo basseynlarining tozaligini,
shuningdek, shahar hududining tozaligini saqlash yo'ilari bilan hal
qilinadi. Shaharlarni sanitariya obodonchiligida shahar hududlarini
sanitariya tozalash va yig'ishtirish jiddiy ahamiyatga ega. Sanitariya
tozalash
q a ttiq c h iq in d ila rn i
va aholining boshqa faoliyati natijasida
vujudga kelgan tashlandiq narsalarni yig'ish va yo'qotishdan
iboratdir. Aholi soni 50 mingdan ortiq kishini tashkil etgan
shaharlardagina qattiq chiqindilaming um um iy hajmi yiliga jam i
40—42 min kub metrni tashkil etadi. Qattiq chiqindilar tarkibida
chiriganda patogen (kasallik tarqatuvchi) m ikroorganizmlaming
ko'payishi uchun qulay muhit yaratuvchi organik m oddalar
mavjud. Shuning uchun qattiq chiqindilar har qanday shaham ing
aholi yashaydigan tum anlari uchun sanitariya xavfini tug'diradi.
Chiqindilar
shahar
hududidan
olib
chiqilishi
bilan
birga
zararsizlantiriladi ham.
Maishiy oqova suvlari va sanoat-korxonalarida ishlatilgan
suvlardan iborat
su yu q c h iq in d ila r
zamonaviy qulaylashtirilgan
shaharlarda yer osti kollektor tarm oqlari va shahar kanalizatsiyasi
tozalash inshootlari yordam ida to'planadi, olib chiqiladi va
zararsizlantiriladi.
Shaharlam ing sanitariya obodonchiligida shahar hududlarini
yig'ishtirish ham katta ahamiyatga ega.
Yoz vaqtlari bu ish supurish va axlatni yo'qotish, shuningdek,
shahar ko'chalari va maydonlarida bog'larda xiyobonlarda va
boshqa jam oatchilik joylarida yo'laklar va qatnov yo'llariga suv
sepish va yuvishdan iborat.
Qish vaqtlari ko'chani tozalash qom i yo'qotish va qor
yog'ayotganda ham da undan keyin transportning m e’yordagi
qatnovini ta ’m inlashdan iborat.
206
Shahar hududlarini tozalash tozalikni ta ’minlaydi va shahar
ko'chalari hamda maydonlarining, shuningdek, turarjoy rayonlari
mikrorayonlari hamda turarjoy mavzularining tashqi ko‘rinishini
yaxshi laydi.
Shahar hududlarini sanitariya tozalash va yig'ishtirish maxsus
loyihalar asosida amalga oshirilib, ularda tozalash va yig'ishtirish
bo'yicha
tadbirlarning
umumiy tamoyillari
va
yo'nalishlari,
shuningdek. u yoki bu tadbirlarni amalga oshirishning texnologik
sxemalari ishlab chiqiladi.
Ko'chalarni tozalashda yozgi va qishki tozalash bo'yicha
mashinalami
kompleks
qo'llanish,
shuningdek,
mavsumiy
vazifalarni bajaruvchi mashinalami butun yil davomida foydalanish
imkoniyatlari ko'rib chiqiladi.
Shahar hududlarini tozalash va yig'ishtirish bo'yicha amalga
oshirilayotgan tadbirlarning samaradorligi va iqtisodiy jihatdan
maqsadga muvofiqligi ko'p jihatdan mahalliy geografik, ob-havo va
turm ush
sharoitlarini
hisobga
olgan
holda
qo'llanilayotgan
tadbirlarning uslub va usullarini turi va asosli tanlanganligiga
bog'liq.
Shaharlaming
sanitariya
obodonchiligi
uchun
shahar
hududlarini
obodonlashtirish:
shahar ko'chalari
va
o'tish
yo'llarining qatnov qismi hamda trotuarlari takomillashtirilgan
qoplama bilan qoplanish, shahar hududlarini ko'kalamzoriashtirish,
markazlashtirilgan
issiqlik
bilan
ta ’minlash
va gazlashtirish,
rivojlangan kanalizatsiya tarm og'ining mavjudligi va h.k. muhim
ahamiyatga ega.
6 .1 . Q a ttiq c h iq in d ila r, u la rn in g ta s n ifi v a ta rk ib i
Shahar
hududlarini
tozalashni
loyihalashda
chiqindilarni
yig'ish, yo'qotish va zararsizlantirishning sanitariya talablariga javob
beruvchi, eng qulay, texnik-iqtisodiy jihatdan o'zini oqlagan uslub
va usullarini tanlash, shuningdek, qattiq chiqindilarni keyinchalik
foydalanish ularning fizik-mexanik xossalari tarkibini, shuningdek,
kimyoviy va mikrobiologik xossalarini hisobga olgan holda amalga
oshiriladi.
Qattiq chiqindilam ing asosiy guruhlari quyidagilardir:
• turarjoy binolari, yotoqxonalar, mehm onxonalar va shu
kabilardan chiqadigan uy axlati (maishiy chiqindilar);
• m a’muriy, xo'jalik, jam oatchilik, ilmiy-tekshirish o'quv va
madaniy soha korxonalari chiqindilari;
207
• um um iy ovqatlanish korxonalari (oshxonalar, restoranlar,
kafe va shu kabilar) chiqindilari;
• savdo korxonalari (universal do‘konlar, yam iarkalar va shu
kabilar) chiqindilari;
• d a ’volash
muassasalari
(kasalxonalar,
polikhnikalar,
laboratoriyalar va shu kabilar) chiqindilari;
• shahar
atrofidagi
tum anlardan
keltirilgan
oziq-ovqat
m ahsulotlarini sotishda shahar bozorlarining chiqindilari;
• kichik ishlab chiqarish korxonalari va maishiy xizmat
ustaxonalarining chiqindilari.
C hiqindilar (sanoat korxonalari, fabrika, zavodlar va h.k.)ning
qoldiqlari, qurilish axlati va ko‘cha supurindilari alohida guruhni
tashkil etadi.
O datda, qattiq tashlandiqlar va sanoat korxonalari chiqindilari
shu
korxonalar tom onidan
shahar tashqarisiga
olib
chiqib
tashlanadi; qurilishdan chiqqan qoldiqlar qurayotgan tashkilotlar
tom onidan
olib
chiqib
ketiladi.
K o‘chadagi
axlat
shahar
ko'chalarini tozalovchi maxsus m ashinalar bilan to'planadi va olib
chiqiladi. Shunday qilib, qattiq tashlandiqlarning bu turlari shahar
tashkilotlari amalga oshiradigan tozalash ishlariga kirmaydi.
H ar bir guruhga chiqindilarning o ‘z tarkibi va xossalari mos
keladi.
Shahardagi qattiq chiqindining asosiy qismini uy axlati tashkil
etadi, uning tarkibiga oshxona chiqindilari, oziq-ovqat qoldiqlari,
suyaklar, foydalanilgan uy buyumlari (shisha, charm , rezina va b.),
o ‘rov m ateriallari va turli xil idishlar, xonalar supurindisi va b.
kiradi. Shahar korxonalari va muassasalarining, bozorlar va
ustaxonalarning qattiq chiqindilari, odatda, o ‘z tarkibiga k o ‘ra uy
axlatiga yaqin bo ‘ladi. Bu guruhlardan har binning farq qiladigan
joylaridan biri o ‘ziga xos va alohida chiqindilarning mavjudligidir.
Hajmiy jih atd an bu chiqindilar shaham ing qattiq chiqindilari
umumiy to ‘plam ining juda kichik qismini tashkil etadi. Shuning
uchun chiqindilarning bu guruhlari chiqindilar massasi, ya’ni uy
axlati sharoitiga o ‘xshash to ‘plash va yo'qotishning biror xil
sharoitlarini talab etuvchi sifatida qaralmaydi. Uy axlatida organik
va
noorganik tabiatli
moddalar mavjud.
Organik m oddalar
chiqindilarning chirishiga va pashsha ham da mikroorganizmlarning
ko‘payishiga
im kon
beradi. Yer ustida yotgan,
chiriyotgan
chiqindilar tuproqni ifloslantiradi. Chiqindilardan chiqqan suyuqlik
tuproqqa singadi va yer osti suvlarini ifloslantiradi. Ikkinchi
tom ondan,
organik
m oddalar
bo'lgan
uy
axlati
tegishli
208
tayyorgarlikdan so'ng shahar atrofidagi qishloq xo'jaligida va shahar
hududlarini ko'kalamzorlashtirishda o'g'it sifatida foydalanilishi
mumkin.
Bundan tashqari, uy axlatida, saralangandan va tegishli ishlov
berilgandan so'ng foydalanishi mumkin bo'ladigan turli xil
buyum lar bo'lishi mumkin. Bunday buyumlarga metall, latta-putta,
shisha idishlar va shu kabilar kiradi.
Axlatni olib chiqib ketish, oldindan ishlab chiqilgan rejalar
asosida
amalga
oshiriladi.
Shahar
tumanlarga,
tum anlar
uchastkalarga ajratilib, ular uchun axlat tashuvchi transportning
grafigi tuziladi. H ar bir axlat tashuvchi yoki konteynerli mashina
uchun uning ish kuni mobaynidagi ishlashining yo'nalishi xaritasi
tuziladi.
H ar bir mashinaning harakat yo'nalishlari uning yo'li uzunligi,
ortish-tushirish jshlariga ketadigan vaqt, yuklanish punktlarining
soni bilan belgilanadi. Hisob-kitoblar bilan mashinaning to'la
yuklanish ta ’m inlanadi. Yuklash axlat to'plagichlar, konteynerlar
qo'yilgan joylarida amalga oshiriladi, shuning uchun ularga borish
yo'ilari
va
m ashinalar
uchun
manevr
qilish
imkoniyatlari
ta ’minlanadi. Har bir punktda axlat yig'gichlar yoki konteynerlar
sonining kam bo'lishi va bir punktdan ikkinchisiga tez-tez qatnab
ko'p punktlarda m ashinalam i yuklash har bir mashina ichida ko'p
vaqt sarflanishiga olib keladi.
Shuning uchun m ikrorayonda yoki yirik dahada axlat aw al
turgan punktlardan axlat yig'gichlar axlat tashuvchi mashinalarning
kelishiga
paytiga
moslab
yetkazib
kelinadigan
maxsus
maydonchalarni yaratish tavsiya etiladi.
209
Y ig'gichlarni bu maydonchalarga yetkazish m ikrorayonlam i
tozalash
va
yig'ishtirish bo'yicha kombinatsiyalangan
kichik
o'lcham li
m ashinalam ing
tirkalgan
platformalarida
amalga
oshirilishi m um kin.
Axlat yig'gichlarni qabul qilish va ulam i axlat tashuvchi
mashinaga yuklash uchun maydonchalam i turarjoy binolaridan
chetroqda tanlanadi va ular daraxtlar yoki devor bilan to'siladi.
Bunday tizim ning afzalligi shundaki, axlat tashuvchi transport
yig'gichlar joylashgan joylarni aylanib chiqishini va ortish vaqtini
qisqartirish hisobiga uning unumdorligi ortadi.
Bundan tashqari, axlat tashuvchi transportning mikrorayon
yoki
dahada
uning
ichkarisiga
kirmasdan
harakatlanishdagi
shovqinni va ayniqsa, axlatni ortishdagi shovqinni kamaytirishi yoki
to 'liq yo'qotishi katta ahamiyatga ega. Axlatni yo'qotish uni
m ikrorayon yoki dahadan zararsizlantiriladigan joylarga bevosita
olib chiqib ketish bilan amalga oshiriladi.
Bunda axlatni tashish masofasi ba’zan ancha katta miqdorni
tashkil etadi, chunki axlatni zararsizlantirish shaham ing turar
joylaridan ancha chetda amalga oshiriladi. Shuning uchun qayta
ortish stansiyalarini tashkil etish diqqatga sazovordir, bunda bu
stansiyalarga axlat m ashinalarda 4 dan 8 kub m etrgacha yetkaziladi.
Keyin axlat sig'imi 15 dan 40 kub m etr gacha va undan katta
bo'lgan kattaroq axlat tashish mashinalariga ortiladi. Qayta ortish
stansiyalari maxsus qurilmalar. bunkerlar, estakadalar va shu kabilar
bilan jihozlanadi.
2 1 0
Zararsizlantiriladigan
joylargacha
bo'lgan
masofa
katta
bo'lganda katta sig'imli axlat tashish mashinalaridan foydalanish
texnik va iqtisodiy nuqtayi nazardan to'la maqsadga muvofiqdir.
Qayta ortish stansiyalarini turaijoy hududlaridan tashqarida, shahar
chekkasida tashkil etish mumkin. Kichik va katta sig'imli axlat
tashish mashinalarining aralash ishlashi amaliyoti bir qator xorijiy
m am lakatlarda muvaffaqiyatii amalga oshirilmoqda. Shaharlarni
sanitariya tozalashda uy axlatini bartaraf etishning rejali muntazam
tizimi qo'llaniladi. U shahar axlat tashish transporti bilan m a'lum
kunlari
maxsus
ishlab chiqilgan grafiklarga
ko'ra axlatning
to'planishi
hajmiga
bog'liq bo'lm agan
holda
axlatni
rejali,
m untazam yo'qotishdan iborat.
Bu tizimning afzalligi shundaki, uy axlatini turarjoy hududiga
to'plash
va
vaqtincha
saqlab
turish
ko'pchilik
shaharlarda
o'rnatilgan bir kunlik muddat bilan cheklangan, shuningdek, axlat
tashish transportining va axlatni muntazam kelib turishda uni
zararlantirish inshootlarining aniq rejali ishlash imkoniyati bilan
cheklangan.
Takomillashtirilgan
chiqindixonalar
sanitariya
maqsadlari uchun xizmat qiladi va bu holda axlat o ‘g‘it sifatida
foydalanilmaydi. Takomillashtirilgan chiqindixonalarga zaharli va
radiaktiv moddali bo'lmagan qattiq chiqindilarning barcha turlari
olib
ketiladi.
Chiqindixonalar
axlatni
zararsizlantrishning
mukammal bo'lm agan va eng oddiy usuli hisoblanadi.
Biroq agar chiqindidan uni zararsizlantirmasdan biror narsaga
foydalanish zarurati bo'lmasa, ulam i chiqindixonalarda tabiiy
zararsizlantirish yo'li bilan yo'qotish mumkin. Undan tashqari
chiqindixonaning tuzilishi biror murakkab qurilish va tashkiliy
ishlarni, shuningdek, kapital xarajatlarni talab qilmaydi.
Sanitariya tom ondan tashkillashtirilmagan va oddiy chiqindi-
xonalardan foydalanishga ruxsat etilmaydi. Axlat va boshqa
chiqindilarni zararsizlantirish maxsus ajratilgan hududlarda amalga
oshiriladigan va sanitariya sharoitlariga rioya qilingan holda tashkil
etiladigan hamda nazorat qilinadigan ish bo'lishi kerak.
Takomillashtirilgan
chiqindixonalarning
muhim
xususiyati
ko'm iladigan
chiqindilarning
chirimaydigan
materialdan
tayyorlangan himoyalovchi qatlam lar bilan yopish hisoblanadi.
Chiqindi to'plam ida uning chirishi anaerob tavsifga ega bo'lib,
bunda chirish jarayoni chiqindining organik qismidagi kislorod
hisobiga yuz beradi.
Jarayon uzoq vaqt (3—4 yil) davom etadi, bunda chiqindida
harorat
30—36°C
gacha
ko'tariladi.
Chiqindixonalar
tekis
2 1 1
hududlarda,
shuningdek,
jarliklarda
hududlardan
kelajakda
foydalanish uchun injenerlik tayyorgarligi maqsadlarida tashkil
etilishi m umkin.
Biroq
chiqindining
uzoq
vaqt
cho'kishi
va
to ‘la
zararsizlanishining
m uddatlari
katta
bo'lishi
chiqindixonalar
hududidan ular yopilgandan so'ng 10—15 yil o'tgach foydalanishga
imkon beradi. Takomillashtirilgan chiqindixonalarda axlat tashlash
undan
kelajakda
foydalanish
mumkinligiga
muvofiq
holda
hududning vertikal rejalashtirilishini hisobga olgan holda amalga
oshiriladi.
Chiqindixonani yuklantirish, transportni bo'shatishi
izolatsiyalanuvchi
qatlam lam i yopish ishlari mexanizatsiyalash-
tiriladi, buning uchun yirik chiqindixonalar bunkerli estakadalar,
vagonetkalar harakatlanuvchi tor izli yo'llar va h.k. lar bilan
jihozlanadi. Chiqindini tekislash, zichlashtirish va rejalashtirish,
izolatsiyalanuvchi qatlam lam i yopish va boshqa ishlar uchun
ekskavatorlar, buldozerlar, zovur qazgichlar, katoklar va boshqa
mashinalar qo'llaniladi.
Chiqindixonaga axlat tashlash turli xil usullarda, mahalliy
topografik sharoitlarga bog'liq holda amalga oshiriladi: qatlam -
qatlam qilib (20—30 sm) yoki katta qalinlikda qiya holda qatlam (2
m va undan ortiq) qilib sochiladi.
Terrasalar bo'yicha (jarliklarda) bir vaqtda to'kish bilan va h.k.
Izolatsiyalovchi
va
qiyaliklar
(yon
tom onlar)
chiqindi
qatlamlari bo'yicha.
Izolatsiyalovchi qatlamning qalinligi 25—30 sm qilib qabul
qilinadi, qatlam materiali sifatida chiqindixonaning o'zidan olingan
tuproq, chirimaydigan axlat, ko'cha supurindisi va h.k. lar xizmat
qiladi.
Takomillashtirilgan chiqindixonalarda ishlarni tashkil etish
uning yuzi, keltirilayotgan chiqindi hajmi chiqindixona sirti relyefi,
mexanik vositalarning mavjudligi va boshqa mahalliy vositalar bilan
belgilanadi. Takomillashtirilgan chiqindixonalami u bilan shahar
aholi turarjoylari orasi kamida 500 m bo'lgan sanitariya-himoya
hududida qurishga ruxsat etiladi.
Chiqindini yoqish — bu tadbir to'planayotgan chiqindining
juda katta o'lcham lari bilan, unga uzoqdan tashib kelishda katta
xarajatlar
bilan,
chiqindini
zararsizlantirish
uchun
yer
uchastkalarini ajratishdagi qiyinchiliklar bilan o'zini oqlaydi.
Yoqish uchun m o'ljallangan chiqindining namligi 60 %dan
yuqori bo'lm asligi, kul hosil bo'lishi 45—60 % chegarasida bo'lishi,
chiqindisining yonadigan qismi kamida 20 %ni tashkil etishi,
2 1 2
chiqindining issiqlik berish qobiliyati kamida 800 kkal/kg boMishi
zarur, lekin issiqlik tarqatish qobiliyati 1000—2000 kkal /kg boMgan
chiqindi eng samarali hisoblanadi.
Chiqindini faqat maxsus pechlarda kamida 600—1000° С da
yoqishga ruxsat etiladi, yangi konstruksiyadagi pechlarda esa 1300—
1600° С da yoqish mumkin. Chiqindi yoqiladigan pechlar oddiy
pechlardan odatda, nam chiqindini quritish moslamalari mavjudligi
bilan
farq qiladi.
Pechlar gaz
tozalovchi
qurilmalar bilan
jihozlanadi. Zamonaviy chiqindi yoquvchi pechlar qo'shim cha
qurilmalari bilan birga bir nechta pechli toMiq mexanizatsiyalashgan
markazdan boshqariluvchi chiqindi yoquvchi stanisiyalardan iborat.
Xonadon
chiqindisining barcha tarkibiy qisimlaridan
uning
organik
qismini
ham
hisobga
olganda,
foydalanish
uchun
moMjallangan chiqindini qayta ishlovchi zavodlar katta iqtisodiy
ahamiyatga ega. Zavodning texnologik sxemasiga quyidagilar kiradi;
chiqindini dastlabki tayyorlash, ikkilamchi xomashyoni ajratish,
chiqindini
biologik
qayta
ishlash,
chiqindining
eski-tuskiga
ajralmaydigan qismini yondirish. Chiqindi xillarga qarab ajratiladi;
qora metall separatorlar bilan ajratib olinadi, mayda mineral
qismlar maxsus grantlarda va novlarga ajratuvchi barabanlarda
ajratiladi; latta, shisha, teri, rezina va shunga o ‘xshash qismlar
konveyerlarda qoMda birm a-bir ajratiladi.
Ajratilgan material dizenfiksiyalanadi, yuviladi, quritiladi,
joylanadi va ishlab chiqarishga topshiriladi. Chiqindining qolgan
organik qismi o'gMt uchun qayta ishlanadi yoki eski-tuskiga
ajralmaydigan qismlari bilan birga
maxsus pechlarda yoqib
yuboriladi.
Chiqindilarni
qayta
ishlovchi
zavodlar
xonadon
chiqindisi va boshqa qattiq tashlanmalarni zararsizlantirish va qayta
ishlash bo'yicha kom binatlarni ifodalaydi.
Kombinatlar turarjoy hududlaridan kamida 500 m masofa
joylashtiriladi. Chiqindini zararsizlantirishning uslub va usullarini
to 'g 'ri tanlash juda muhim ahamiyatga ega. Odatda, bu tanlov
texnik iqtisodiy asoslamalar bilan birga olib boriladi. Tanlovning
asosiy omillari
quyidagilar hisoblanadi;
chiqindining
tarkibi
xossalari va to ‘planish hajmi; mahalliy sharoitlar — tuproq, havo
harorati,
qor qoplami va h.k., sanitariya talablari
xonadon
chiqindilarini o ‘g‘it va ikkilamchi xomashyo sifatida foydalanish
imkoniyatlari. Xonadon chiqindilarini zararsizlantirish va qayta
ishlashning asosiy uslublariga chiqindixonalarni takomillashtirish va
chiqindilarni zararsizlantirishning eng oddiy va keng tarqalgan usuli
chiqindixonalar hisoblanadi. Mexanizatsiyalashgan va mukammal
213
qurilmaga ega chiqindini qayta ishlovchi zavodlar sanitariya va
texnik-iqtisodiy
ko‘rsatkichlari bo'yicha samarali va foydalidir,
chunki ular 5—6 yil ichida o ‘zini oqlaydi.
6 .2 . S h a h a r hu d udin i to z a la s h
Shaharlarda tozalash ishlari ko'chalarda, m aydonlarda, jam oat
foydalanadigan joylar hududida (istirohat bog'lari, xiyobonlar va
h.k), shuningdek, turarjoy mavzelari, m ikrorayonlar va niahallalar
hududlarida amalga oshiriladi. Shahar ko'chalarini ifloslantiruvchi
axlat ko'cha supurindisi degan umumiy nom bilan ataladi.
Supurindining
to'planishi
hisobiy
m e’yorlari
ko'cha
qatnov
qismining qoplamasi turiga bog'liq holda qabul qilinadi: mukammal
qoplamali ko'chalar uchun yiliga har 1 kv. m etrdan 121 yoki 10 kg,
tosh yo'llar uchun - yiliga 1 kv. metrdan 20 I yoki 15 kg, istirohat
bog'lari va xiyobonlarda, katta ko'chalarda va bog'lardagi yo'laklar
uchun yiliga 1 kv. m etrdan 8 1 yoki 5 kg deb qabul qilinadi,
supurindining bir sutkalik to'planishi farqi 1,5—2 atrofida qabul
qilinadi.
K o'chalarni, maydonlami va boshqa ochiq jam oatchilik joylari
tozalash yozgi va qishkiga bo'linadi. Yozgi tozalash ko'chalarning
qatnov qismlari va yo'laklam i supurishdan, yuvishdan va suv
sepishdan, shuningdek, changdan tozalashdan iborat. Qishki toza
lash esa qom i to'plash va olib tashlashdan, yaxmalakda sirpan-
chiqni yo'qotishdan, ya’ni transport va piyodalar uchun qish
paytlari qulay va xavfsiz harakatlanish sharoitlarini yaratishdan
iborat.
Shahar ko'chalari va maydonlarini tozalash bunday ishlarni
bajarishning belgilangan tartibi va texnologiyasiga muvofiq amalga
oshiriladi. Ish tartibi, ya’ni ishni bajarish tavsifi, chastotasi va
214
muddatlari ko'chalarning toifasiga va ularning ahamiyatiga bog'liq
holda,
shuningdek,
transport
va
piyodalar
harakatining
o'lcham lariga bog'liq holda aniqlanadi. Tozalashning texnologik
jarayoni
ishlarni
mexanizatsiyalash
imkoniyatlarini
belgilab
beruvchi yo'l qoplamlarining turlariga bog'liq. Masalan, ko'priklar
qoplamlari mashina usulida tozalashning qo'llanishini cheklaydi,
takomillashtirilgan qoplam alar (asfalt,
sement-beton)
ularni
tozalashning barcha asosiy jarayonlarini mexanizatsiyalashga imkon
beradi. K o'chalam i yozgi tozalashning asosiy turlariga ko'chaning
qatnov qismini supurish va yuvish hisoblanadi. Supurish asosan
supurishini, supurindini yig'ib olishini va uni yo'qotishni o ‘z ichiga
oladi. Bu ishlar maxsus supurish mashinalari bilan bajariladi.
Mexanizatsiyalashgan supurish faqat asfaltli va sement-betonli
qoplamalarda amalga oshiriladi. Ko'chalarning qatnov qismini
yuvish 3—5 atm. bosimi ostidagi suv oqimi bilan amalga oshiriladi.
Dostları ilə paylaş: |