3.3.1. Avtomobil yo‘Uari
Q o‘llanilishi va transport harakatining istiqboldagi jada’l'gidan
kelib chiqqan holda avtomobil yo‘llari 5 ta kategoriyaga bo‘lir: .di.
3 .1-jadval
Y o'llam ing
kategoriyalari
Yo‘llaming ahamiyati
Qarama-qarshi
yo'nalishda
harakatining
istiqboldagi kur.lik
o'rtacha qiymati
I II
Umumdavlat
ahamiyatidagi avtomobil
yo'llari, muhim iqtisodiy
tum anlarni
bog'lovchi
respublika ahamiyatidagi
magistral yo‘llar.
1—7000 dan ortiq
II- 3000-7000
III
Iqtisodiy,
m a’muriy,
sanoat
va
madaniy
markazlarni
bog'lovchi
respublika yoki
viloyat
miqyosidagi
magistral
vo‘llar.
III - 1000-3000
IV V
Mahalliy
xo'jalik
va
m a’muriy ahamiyatga ega
bo'lgan magistral yo'llar
IV - 200-1000
V — 200 gacha
Shahar ahamiyatidagi magistrallar va tezyurar yo'llar, shaharga
kirish va chiqish qulay holatda tashqi yo'llar bilan bogManishi
kerak.
Tashqi yo‘llaming qatnov qismi ikki tom ondan obochina bilan
chegaralanadi. Obochina yo'Ining qatnov qismi uchun tirgak
vazifasini o'tab, avtomobillarni vaqtinchalik to'xtashi uchun xizmat
qiladi. Y o'lning qatnov qismi va obochina yerning polotna deb
ataluvchi ko'tarilgan qismida quriladi.
Tashqi yo‘llar SH N Q 2.05.02—07
bo‘yicha qurilib [16],
quyh .lgi parametrtarga ega.
82
3.2-jadvai
K o'rsatkichlar
Avtomobil yo'llari kategoriyasi
I
II
III
IV
V
Harakatning
hisobiy
tezligi,
km /s
150
120
100
80
60
Qatnov qismining
kengligi, m
Kamida
15
7,5
7
6
4,5
Obochina
kengligi, m
3,75
3,75
2,5
2
1,75
Yer
polotnasi
kengligi
kamida
27,5
15
12
10
8
Yuqori
bo'ylam a
qiyalik,
%
30
40
50
60
70
Kichik
egrilik
radiusi, m
1000
600
400
250
125
I
kategoriyali yo'llam ing qaram a-qarshi yo'nalishlari kamida 5
m kenglikdagi ajratuvchi polosa qo'yiladi (ulkan shaharlar va
sanoat markazlari atrofida yo'lni istiqbolda kengaytirishni ko'zda
tutgan holda, ikkala yo'nalishda 3,75 m qatnov qismi qo'shish
uchun ajratuvchi polosalar 12,5 m kenglikda quriladi).
Avlomobil yo'llarida turli sathli kesishmalar quyidagi hollarda
bajariladi: I kategoriyali yo'llam ing barcha turdagi yo'llar bilan
kesishmasi: II kategoriyali yo'llam ing II va III kategoriyali yo'llar
bilan kesishmasi; III kategoriyali yo'lning o'zaro kesishmasi
(qachonki,
qarama-qarshi
yo'nalishdagi
o'rtacha
kunlik
harakatning istiqboldagi jadalligi 4000 avtomobildan oshganda).
Tashqi yo'llarda turli sathli kesishmalaming eng ko'p tarqalgan
turi bu «klever» sxemasidir (to'liq va to ’liqsiz).
Ajralish yo'laklari imkoni boricha kamaytiriladi: I va II
kategoriyali yo'llarda ajraluvchi yo'laklar kamida bir-biridan 5 km,
III kategoriyali yo'llarda esa — har 2 km da mo'ljallanadi.
Avtobus
to'xtash joylarida
qatnov
qismi
3,75
m
ga
kengaytirilib, uning uzunligi bir vaqtda to'xtaydigan avtobuslar
soniga qarab belgilanadi, lekin 10 m dan kam bo'lmaydi.
YoMovchilarga xizmat ko'rsatuvchi shaharlararo avtobuslar
marshrytidagi avtovokzallar, shahar chegarasidagi um umshahar
miqyosidagi magistrallar oldida yoki markaziy va yo'ldosh tum anlar
chegarasida joylashtiriladi. Avtovokzal tarkibida quyidagilar ko'zda
83
tutiladi:
yo'lovchilar
uchun
kutish
zali,
bufet,
sanuzei,
mehm onxona,
pochta,
yukxona,
yo'lovchilarni
tushirish va
avtobuslarga chiqarish maydonchalari, idora, boshqaruv punkti,
garajlar, yuvish xonasi, avtobuslarga texnik xizmat ko'rsatish va
kichik ta ’mirlash xonalari, yoqilg'i quyish shoxobchasi.
I—III
kategoriyali
avtomobil
yoMlari
turaijoylarni
kesib
o‘tmasligi va ikki tom onlam a qurilmasligi lozim. Turarjoy yo'l
qatnov qismi chetidan kamida 200 m masofada joylashishi lozim.
Bu oraliqni qishloq xo'jaligi ehtiyoji uchun, nievali daraxtlar,
butazorlar sifatida ishlatish lozim.
3 .3 .2 . T e m ir y o ‘l tra n s p o rti
Tem ir yo'l odatda, katta maydonni egallab, uning o'lcham i
M D H ning umumiv tem ir yo'l tizimidagi tutgan ahamiyatiga,
shaham ing transport tarm og'iga bo'lgan talabiga bog'liq. Tem ir yo'l
tarm og'i, tem ir yo'llam ing umumiy tizimidagi ahamiyatidan kelib
chiqib, uning turidan, yuk tashish o'lcham i va jadalligiga qarab 4ta
kategoriyaga bo'linadi.
1. Davlatlararo aloqani ta ’minlaydigan tem ir yo‘1 magistrali.
Tezligi: a) 120km/s dan ortiq; b) 120 km /s gacha. Yo'lning
yuqori bo'ylam a qiyaligi 15 %.
2. Davlat ichkarisidagi tum anlararo aloqani ta ’minlovchi tem ir
yo'l tarm og'i. Yo'lning yuqori bo'ylam a qiyaligi 15 %.
3. M ahalliy ahamiyatdagi tem ir yo'l tarm og'i. Y o'lning yuqori
bo'ylam a qiyaligi 20 %.
4. Stansiyalarga kiruvchi va bog'lovchi yo'llar. Y o'lning yuqori
bo'ylam a qiyaligi 20 %.
Yer polotnosining kengligi I kategoriyali yo'llar uchun 7—6m,
II kategoriya uchun 6,5—5,8 m, III kategoriya uchun 6—5,2 m, IV
kategoriya uchun 5 ,5 -5 m.
Ikki yo'lli tarm oqda yer polotnosining kengligi I va II
kategoriya uchun 11,1—10,1 m. Tem ir yo'l tarm og'ining um umiy
kengligi (progonlarda) yo'l joylashgan chuqurlikning yoki ko'taril-
gan yer polotnasining balandligiga va qiyalik darajasiga bog'liq.
T em ir yo‘1 tarm og'i va
stansiyalari
shahardan,
chetda
joylashgan yo'lning o'qidan kamida 100 m, turar joylardan — 50 m
uzoq;ikda
loyihalanadi.
Himoya
zonasining
kamida
yarmi
ko'kalamzorlashtiriladi.
Himoya
zonasida
avtomobil
yo'IIari,
transport qurilmalari va inshootlar joylashtirilishi mumkin.
84
|