Ochiq arxitektura printsipi Kompyuterning turlari va uni klassifikatsiyalash Komp’yuterlar klassifikatsiyasi usullari

Personal komp’yuter arxitekturasi

Komp`yuter – bu elektron qurilma bo`lib, aniq programma orqali axborot kiritish, saqlash va qayta ishlashni bajaradi va odam tasavvuriga mos keladigan formadagi natijalarni bosib chiqaradi.
Mazkur amallarni bajarish uchun komp`yuterning maxsus bloklari javob beradi kiritish qurilmasi, markaziy protsessor, xotirlovchi qurilma, chiqarish qurilmasi.
Bu bloklarning har biri alohida kichikroq qurilmalarni tashkil etadi. Xususan, markaziy protsessor tarkibiga arifmetik-logik qurilma (ALQ), ichki xotirlovchi qurilma protsessor registri va ichki kesh-xotira, boshqaruv qurilmasi (BQ) kiradi. Sistemali blok.
Personal komp`yuter bitta odam, biror bir mutahasis ko`magiga muhtoj bo`lmay ishlashi mumkin. Foydalanuvchi muloqotni ko`pgina vositalar orqali: alvafit-raqamli yoki grafik displey, klaviatura, sichqoncha va boshqalar bilan bajaradi.
PK konfiguratsiyasini keragicha o`zgartirish mumkin. Biroq tayanch konfiguratsiyasi tushunchasi bor, u ommabop (tipik) hisoblanadi:

• 
  sistemali blok (protsessor);
  
• 
  monitor; klaviatura; sichqoncha.
  

Komp`yuterlarning portativ variantida sistemali blok klaviatura ostida, qopqog`ida esa monitor joylashgan bo`ladi.
Stol variantidagi personal komp`yuterni ko`rib chiqaylik.
Protsessor yoki sistemali blok PKning asosiy tashkil etuvchisidir. Protsessorda o`z navbatida komp`yuterning eng asosiy qismlari joylashgan bo`ladi va ular komp`yuterning ichki qurilmalari hisoblanadi. (6-rasm.) Bular:

• 
  komp`yuter faoliyatini boshqaruvchi elektron sxemalar, ya`ni - mikroprotsessor, operativ xotira, kontroller, shinalar va boshqalar;
  
• 
  elektr energiya bloki: tarmoq elektr energiyasini komp`yuter lozim bo`lgan past quvvatli doimiy tokka aylantirib beradi;
  
• 
  egiluvchan disklar (yoki disketalar) qurilmasi;
  
• 
  vinchester yoki qattik magnit disk qurilmasi va boshqalar.
  

modem va faks-modem - telefon tarmogi orkali boshqa komp`yuterlar bilan ma`lumotlar uzaro almashish qurilmasi;

• 
  kompakt-disklar qurilmasi - komp`yuterda kompakt disklardan ma`lumotni o`qish va audiokompakt-disklardan musiqa eshitirish vazifasini bajaradi;
  
• 
  musiqa kartasi - musiqa, ovoz va tovushlarni yozish va eshittirishga xizmat qiladi.
  

Monitor va klaviatura komp`yuterning tashqi qurilmasi hisoblanadi.

• 
  Kompyuterning qo`shimcha tashki qurilmalarini:
  
• 
  printer-ma`lumotlarni bosmaga chiqarish qurilmasi;
  
• 
  sichqon - komp`yuterga ma`lumot kiritishni engillashtiruvchi vosita;
  
• 
  flesh - kichik optik yozish vositasi;
  
• 
  djoystik-tugmachali sharnir ruchkaga o`rnatilgan manipulyator asosan komp`yuter o`yinlarida foydalanishga qulay vosita.
  

6-rasm. Protsessor.
Amaliyotda modem, faks-modem, strimer, kompakt disklar qurilmasi tashqi qurilma shaklida ham uchraydi. Biroq bu xolda komp`yuterning tannarxi qimmatroq bo`ladi.
Sistemali bloklar tashqi ko`rinishi bo`yicha korpus shakli bo`yicha ajratiladi. Ular gorizontal (desktop) yoki vertikal (tower) bajarilgan bo`ladi. Vertikal korpuslar o`lchami turlicha: butun o`lchamli (bigtower); o`rta o`lchamli(Miditower); kichik o`lchamli (minitower). Gorizontal korpuslarni: ensiz (Full-AT) va juda ensiz (BabyAT) formatlari mavjud. Personal komp`yuterlarning korpuslari turli konstruktor xususiyatlariga ega va qo`shimcha elementli (ruhsatsiz murojaatlardan blokirovka qilish elementlari, ichki temperaturani nazorat qilish vositalari, changdan saqlash pardalari va boshqalar) bo`ladi.
Korpuslar energiya bloki bilan birga chiqariladi. Energiya bloki quvvati ommaviy komp`yuter modellari uchun 200 - 250Vt hisoblanadi.
Komp`yuter asosini elektron platalar tashkil etadi. Har bir plata kichik tekis plastikadan va unga joylashgan mikrosxemalar, kondensatorlar, razyomlar va boshqalardan iborat, ular o`zaro o`tkazgichlar bilan bog`langan bo`ladi. Sistemali plata.
Personal komp`yuterning eng katta platasi sistemali platadir (Mother Board- ruscha materinskaya plata). Unda quyidagilar joylashgan bo`ladi:

• 
  Protsessor – asosiy mikrosxema, matematik va mantiqiy operatsiyalarni bajaradi;
  
• 
  CHipset (mikroprotsessorlar komplekti)- mikrosxemalar shodasi, ichki qurilmalar ishini boshqaradi va ona plataning asosiy funktsional imkoniyatlarini aniqlaydi;
  
• 
  SHinalar – uzatuvchilar shodasi, komp`yuterlar ichki qurilmalari o`rtasida signal almashtirishga xizmat qiladi;
  
• 
  Operativ xotira va uning turli qurilmalari;
  
• 
  Doimiy xotira qurilmalari;
  
• 
  Qo`shimcha qurilmalarni ulash razyomlari (slotlar). Mikroprotsessorlar.
  

Komp`yuterning bosh mikrosxemasi – mikroprotsessor bo`lib, uning «miyasi» hisoblanadi. U xotirada joylashgan programmali kodni bajarishga ruhsat beradi va komp`yuterning barcha qurilmalri ishini boshqaradi. Uning tezligi komp`yuter tezligini belgilaydi. Konstruktivlik bo`yicha, mikroprotsessor kichik o`lchamdagi kremniy kristalidir (bir necha santimetrni tashkil etadi). Mikroprotsessor turiga qarab bir sekunddan o`nlab, hattoki yuzlab million operatsiyalarni bajaradi. Bu operatsiyalar yuzlab turdagi arifmetik, logik va boshqa amallar bo`lishi mumkin.
Mikroprotsessor registr deb ataluvchi mahsus yacheykalarga ega. Mana shu registrlarda protsessor bajaradigan komandalar, shuningdek, amallar bajarishda foydalanadigan ma`lumotlar joylashadi.
Mikroprotsessor ishi xotiradan ma`lum ketma-ketlikda komanda va ma`lumotlarni olish, ularni bajarish bilan belgilanadi.
PKda albatta markaziy protsessor (Central Proccessing Unit-CPU) bo`lishi kerak, bular barcha asosiy operatsiyalarni bajaradi. Ko`pincha PK qo`shimcha protsessorlar (soprotsessorlar) bilan ta`minlangan. Ular mahsus funktsiyalarning unumdor ishlashi uchun kerak. Qo`zg`aluvchi nuqtali formatdagi raqamli ma`lumotlarni qayta ishlash uchun matematik soprotsessor, grafik tasvirlarni qayta ishlovchi grafik soprotsessor, periferiya qurilmalri bilan o`zaro faoliyat ko`rsatuvchi kiritish-chiqarish soprotsessori shu jumladan.

• 
  Protsessorning asosiy parametrlari quyidagilardan iborat:
  
• 
  Takt chastotasi;
  
• 
  Razryadlilik;
  
• 
  Ishchi quvvati;
  
• 
  Takt chastotasini tubdan oshirish koeffitsienti;
  
• 
  KESH xotira hajmi.