Odam va uning salomatligi 8 B. Aminov, T. Tilavov, O. Mavlonov

Uyqusizlik
— tungi uyquning buzilishi, ya’ni uzoq vaqt uxlay
olmaslik, bevaqt uyg‘onish, tun davomida tez-tez uyg‘onish va
nihoyat, tungi uyquning butunlay yo‘qolishi. Buning sabablari:
bosh miyaning shikastlanishi oqibatlari, aqliy mehnatdan zo‘ri-
qish tufayli sodir bo‘ladigan nevroz kasalligi, nerv sistemasi-
ning kimyoviy moddalar (spirtli ichimliklar, nikotin, dori modda-
lar va boshqalar) bilan zaharlanishi, o‘ta hayajonlanish, iztirob
chekish, uzoq muddat davomida kun tartibining buzilishi kabilar.
Uyqusizlikning oldini olish uchun avvalo odam kun tartibiga
rioya qilishi kerak.
Òush ko‘rish
— uyquda sodir bo‘ladigan subyektiv-psixik hodisa.
Chuqur uyqu vaqtida bosh miya po‘stloq qismining nerv
hujayralari butunlay tormozlanadi va bunda tush ko‘rilmaydi. Uyqu

---

125
yuzaki bo‘lganida bosh miya po‘stlog‘ining ayrim qismlaridagi,
ayniqsa, ensa qismidagi ko‘rish markazining nerv hujayralari
to‘liq tormozlanmaydi, ya’ni ularning ba’zilari kuchsiz qo‘z-
g‘alish holatida bo‘ladi. Ana shu vaqtda tush ko‘rish sodir bo‘ladi.
I. M. Sechenov „Òush ko‘rish — bu odam ko‘rgan-kechirganlari
ta’sirining uyqu vaqtida aralash-quralash holdagi ko‘rinishidir“,
degan edi.
Ayrim hollarda odamning tushiga hech qachon ko‘rmagan,
eshitmagan, o‘ylamagan hodisalar kiradi. Buning sababi shundaki,
odam o‘z hayotida hamma ko‘rgan-kechirgan voqealarni, o‘z istak
va intilishlarini eslab qola olmaydi, lekin ular bosh miya
hujayralarida iz qoldiradi. Bu izlar uyqu vaqtida tiklanib tushga
kiradi.
1. 
Uyquning fiziologik mohiyatini tushuntiring.
2. 
Uyquning qanday turlarini bilasiz?
3. 
Tush ko‘rish qanday sodir bo‘ladi?
4. 
Uyqusizlik qanday oqibatlarga olib keladi?
46- §. Nerv sistemasi gigiyenasi
Ø