O’lchash turlari. Reja: O’lchashlar haqida umumiy tushunchalar. O’lchash turlari

I₁ = U / R₀  ₁
I₂ = U / R_к  ₂

Mos kelish usuli - o‘lchov bilan taqqoslash usulining turi. O‘lchanayotgan kattalik bilan o‘lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini shkaladagi belgilar yoki davriy signallarni mos keltirish orqali o‘tkaziladigan o‘lchash. Masalan, kalibr yordamida val diametrini moslash.

Har bir tanlangan usul o‘z usuliyatiga, ya’ni o‘lchashni bajarish usuliyatiga ega bo‘lishi lozim. O‘lchashni bajarish usuliyati deganda, ma’lum usul bo‘yicha o‘lchash natijalarini olish uchun belgilangan tadbir, qoida va sharoitlar tushuniladi.
O’lchanadigan kattalikning œlchash jarayonida œzgarish xarakteriga kœra statik va dinamik œlchashlarga ajratiladi. Statik œlchash deganda šiymati œlchash jarayoni mobaynida œzgarmaydigan kattalikni œlchash tushuniladi. Bundan tashšari, davriy œzgaruvchan kattaliklarning turђun rejimidagi œlchashlar ќam kiradi. Masalan, œzgaruvchan kattalikning amplituda, effektiv va boshša šiymatlarini turђun rejimida œlchash.
Dinamik œlchashlarga šiymatlari œlchash jarayonida œzgarib turadigan kattaliklarni œlchashlar kiradi. Dinamik œlchashga vašt bœyicha œzgaradigan kattalikning oniy šiymatini œlchash misol bœla oladi.
YUšorida kœrilgan œlchash usullaridan tubdan farš šiluvchi diskret œlchash usuli ќam mavjud. Diskret œlchash usuli shundan iboratki, unda vašt bœyicha uzluksiz œzgaradigan kattalik vašt bœyicha diskretlanadi, mišdor bœyicha esa kvantlanadi yoki boshšacha šilib aytganda vašt bœyicha uzluksiz œzgaradigan kattalik vaštning ayrim momentlariga tegishli uzuš šiymatlariga o`zgartiriladi.

X(t) – vašt bœyicha uzluksiz œzgaradigan kattalikning œzgarish grafigi; Xk – kvant mišdorlari ya’ni œlchanadigan X=f(t) kattaligining t1, t2, t3, ……. tn momentlariga tegishli uzuš šiymatlari. Demak, diskret œlchash usuli bœyicha œlchanadigan kattalikning ќamma šiymati (0 ( t) emas, balki, ayrim momentlarga tegishli šiymatigina ma’lum bœladi. Diskretlash bu muayyan diskret (juda šisša) vašt oraliђida šadnomalarni olishdir. t1, t2, t3, ……. tn – diskretlash momentlari deyiladi va t1( t2 gacha orališ diskretlash momentlari deyiladi. Kvantlash esa, X(t) kattalikning uzluksiz šiymatlarini Xk diskret šiymatlarining tœplami (nabori) bilan almashtirishdir. Œlchanadigan kattalikning uzluksiz šiymatlari muayyan tartiblar asosida kvantlash darajalarining šiymatlari bilan almashtiriladi. Kodlashtirish esa, muayyan ketma-ketlikda ifodalangan sonli šiymatlarni tavsiya etishdan iborat.

Uzluksiz œzgaruvchan kattalikning diskret usuli asosida uzuk diskret šiymatlariga, kodlarga œzgartirilishi asosan 3 xil usulda amalga oshiriladi.