Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти мухандислик қурилиш инфраструктураси факультети

Klinkerlar klassifikatsiyasi va portlandsementlar nomenklaturasi. 
Klinker 
tarkibidagi 
asosiy 
minerallarning 
miqdoriga 
qarab 
ular 
klassifikatsiya- lanadi (tasniflanadi). 
S.D. Okorokov ma‘lumotlariga ko‗ra, agarda klinkerni minerologik tarkibini 
o‗zgartirilsa va uning asosida sement ishlab chiqarilsa, bu holda har xil xususiyatli 
bog‗lovchi moddalar olish mumkin. Asosiy minerallarni miqdoriga qarab klinker 
quyidagicha tasniflanadi: 
Asosiy minerallar miqdori bo‘yicha klinker klassifikatsiyasi (tasniflanishi). 
Jadval № - 2.1
Klinker 
Miqdori, % 
C
2
S 
C
2
S 
C
3
A 
C
2
AF 
Alitli klinkerda 
>60 
<15 
- 
- 
Normal klinkerda (alit 
miqdori bo‘yicha) 
60-3,7 
15-37,5 
- 
- 
Belitli klinkerda 
<37,5 
>37,5 
- 
- 
Alyuminatli klinkerda - 
- 
>15 
<10 
Normal 
klinkerda 
(alyuminatli miqdori 
bo‘yicha) 
- 
- 
15-7 
10-18 
Sementli 
<7 
>18 
Hozirgi davrda bir necha hil sementlar kashf etilgan va ishlab chiqarilmoqda. 
Jumladan: portlandsement qo‗shimchasiz va aktiv mineral qo‗shimchalar bilan, tez 

---

20 
qotuvchi portlandsement,shlakli portlandsement,sulfatga bardoshli portlandsement, 
oq va rangli portlandsement, kul va kul shakli, shlak — ishqorli, alunit sementlar, 
suvgatalabchanligi past bog‗lovchi modda: kengayuvchan va zo‗riqtirilgan, suvni 
o‗tkazmaydigan sementlar va hokazolar. 
Sementlarning fizikaviy va mexanik xossalari. 
Zichligi: qo‗shimcha va qo‗shimchasiz, hamda kimyoviy va fazoviy tarkibiga 
bog‗liq bo‘lgan holda 3 – 3,2 g/sm
3
orliqda tebranadi. Shlak va pussolon sementlar 
uchun 2,7-2,9 g/sm
3
oraliqda tebranadi. Zichlik bilan sementni sochiluvchan hajmi 
xossasi bog‗liqdir va u ikki ko‗rinishda bo‗ladi: sochiluvchan va zichlangan. 
Portlansementni sochiluvchan hajmi 900— 1100 kg./m
3
zichlangan holatda esa 
1400-1700 kg/m
3
oraliqda bo‗ladi.