Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
Yüklə 1,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Annotation: This article illustrates that in his manual "Malik ul- kalom Mevlana Lutfi" academician Botirkhon Valikhojayev used the evidence from the sources on the life and work of the poet very carefully, based on historical principles, and made important conclusions based on in-depth scientific observations. Key words: Mevlana Lutfi, years of birth and death, place of birth and death, biographies, works, genres of Lutfi's poetry, Lutfi's artistic skills. Ulug‘ ustoz, akademik Botirxon Valixo‘jayev nuktapardozlig‘ – chuqur ma’noli so‘zlar aytish qobiliyati bilan o‘zbek va fors-tojik tilida bitilgan adabiy, tarixiy, ilmiy manbalardagi ma’lumot, dalil, nazm va nasrdagi badiiyat namunalarni nuktadonlik – nozik fahmlilik bilan teran idrok etgan, nihoyatda benazir, zukko olim edilar. Taniqli adabiyotshunosning ilmiy tadqiqotlarida rus, ingliz, turk va boshqa tillarda yozilgan mavzuga oid ilmiy manbalarga ham tez-tez murojaat etib borilgani ko‘zga tashlanadi. Ayni jihatlar bilan yaqindan tanish bo‘lgan yirik navoiyshunos R.J.Vohidov ustozga bag‘ishlangan “Samarqandning ilmiy vijdoni” kitobida quyidagi fikrlarni bayon etadi: “U o‘zbek, tojik, 71 rus tillarida mukammal fikrlaydi, ravon yoza oladi. Boturxon domla bag‘ri keng, ezgulik va ma’rifat yog‘dusiga katta ishonch qo‘ygan baynalmilalchi olim” [Воҳидов Р, 2005: 23]. B.Valixo‘jayevdagi bu noyob qobiliyat taniqli olimning “O‘zbek adabiyoti tarixi” [Валихўжаев Б. 2002 (a); Валихўжаев Б. 2002 (б); Валихўжаев Ботирхон ва Қобилжон Тоҳиров. 2002.] sarlavhali o‘quv qo‘llanmalari va “Mumtoz siymolar” [Валихўжаев Б. 2002 (d); Valixo‘jayev B. 2002 (e).] deb nomlangan monografiyalarida ham yaqqol ko‘zga tashlanadi. O‘zbek adabiyotshunosligida tarjimayi holi, asarlari bilan bog‘liq masalalarda munozalarga sabab bo‘lgan Mavlono Lutfiyning hayoti, ijodi, shoirlik mahorati xususida bitilgan B.Valixo‘jayevning “Malik ul-kalom Mavlono Lutfiy” nomli monografiyasida [Valixo‘jayev B. 2002 (e): 84-173] qo‘yilgan masalalarni tarixiylik tamoyillari asosida hal etishda, ma’lumot va dalillarni o‘z o‘rnida ishlatishda olimning nuktadonligi yaqqol ko‘zga tashlanadi. “Malik ul-kalom” Mavlono Lutfiyning tug‘ilgan va vafot etgan sanalari xususidagi E.Ahmadxo‘jayev va boshqa olimlar, shuningdek, turk olimi Ismoil Hikmat Ertaylonning qarashlari akademik B.Valixo‘jayevni qiziqtirgani holda, olim tarixiy manbalardagi ma’lumotlarni qayta tahlil jarayoniga tortib ko‘radi. Akbarshoh hukmronligi davrida Hindistonda 990-h. – 1582-m.da yozilgan Abdulloh Kobuliyning “Tazkirat ut-tavorix” asarida biror bir asosi keltirilmay, shoirning tavallud sanasi hijriy 897-yil sha’bon oyining 17-kuni tarzida keltirilgani va Alisher Navoiy tomonidan Mavlono Lutfiyning 99 yil yashaganining e’tirof etilgani Ismoil Ertaylonning bu ulug‘ ijodkorning tug‘ilgan sanasini 797-h. – 1395-m. vafotini esa 897-h. – 1492-m. tarzida belgilashiga asos bo‘lganini ma’lum qiladi. Shuningdek, A.O‘rinboyevning “Sharofiddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma” asari qo‘lyolmasi” nomli maqolasida ham shoirning vafot etgan sanasi 1492- yil tarzida keltirganini eslatib o‘tadi. Shoirning hayoti va ijodiga doir bir qator tadqiqotlar olib borgan Erkin Ahmadxo‘jayev va Sodirxon Erkinov qarashlariga ko‘ra, Mavlono Lutfiyning 1366-1465 yillarda yashab ijod etganiga ham e’tiborni qaratadi. Biroq nuktadon olim, akademik B.Valixo‘jayevning fikriga ko‘ra, Mavlono Lutfiyning yashab ijod etgan yillariga oid taxminiy bildirilgan har ikkala qarash ham haqiqatdan uzoqroqdir [Valixo‘jayev B. 2002 (e): 87-89]. E’tiborli jihati shundaki, taniqli olim masala yuzasidan bildirilgan mulohazalarni keskin rad etmaydi. Hattoki, “haqiqatdan uzoq” deyish ham ko‘ngilga tegishi mumkinligini inobatga olib, “haqiqatdan uzoqroqdir” deya baho beradi. 72 Mavlono Lutfiyning yashagan davri xususidagi taxminiy fikrlarning Yüklə 1,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|