Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o‘zbekiston respublikаsi rаqаmli texnologiyalаr vаzirligi o. O. Zaripov, M. O. Atajonov

Taqrizchilar:
Y.G.NShipulin, t.f.d. prof. TDTU “Axborotlarga ishlov berish va 
boshqarish tizimlari” kafedrasi professori. 
S.O.Maxmudov, PhD. Dotsent. TATU Nurafshon filiali “Ilmiy ishlar va 
innovatsiyalar bo‘yicha” direktor o‘rinbosari. 
Monografiya TATU Nurafshon filiali Kengashining
2023 yil 23-iyun №10 (15) va 11 (16)-sonli yig‘ilishida ko‘rib chiqilib 
tasdiqlangan va chop etishga ruxsat etilgan. 
ISBN:978-9910-9701-3-9 “Classic”-2023 

---

3 
KIRISH 
 
Ushbu monografiyada reaktiv quvvat haqida umumiy va oddiy 
elektr zanjirlaridagi quvvati haqida tushunchalar berilgan. Reaktiv 
quvvat kompensatsiyasi haqidagi tashkiliy ishlar ko‘rsatgichlari haqida 
ma‘lumotlar keltirilgan. Korxonalar elektr ta’minoti tizumidagi quvvat 
koeffitsientini pasayishiga ta’sir qiluvchi asosiy faktlar va undagi aniq 
oqibatlar natijalari, ular o‘zi bilan birga past ko‘rsatgichli qiymatlarga 
olib kelishi tahlil qilingan.
Amaldagi tarmoqlarda kondensator batareyalarni joylashtirish 
joylarini tanlash haqida tavsiyalar beriladi. Korxonalar obyektlarida 
kondensator qurilmalarni ishlatish muammolari va ularni turg‘un 
yuklamalar tugunlariga ta’siri atroflicha ko‘rib chiqilgan.
Bundan tashqari yuqori tok garmonikalarning tarmoqdagi 
uzatilayotgan elektr energiyaga ta’siri va nomaqbul holatlarni 
normallashtirish usullari yoritilgan. Yuqori garmonikani bostirivchi 
garmonika filtrlari va jihozlari turlari, ularni tanlash haqida ma’lumotlar 
keltirilgan. 
Reaktiv quvvat kompensatsiyasi elektr energiyadan samarali 
foydalanish imkonini yaratadi va uchta asosiy yuklanishlardan iborat: 
kuch transformatorlar, elektr energiya uzatish liniyalari imkoniyatining 
ortishi va aktiv energiya isrofining pasayishi kuchlanishning 
normallashishini ta’minlaydi.
Reaktiv quvvatni kompensatsiyalash jarayoni, texnik – iqtisodiy 
muammolar hisob – kitoblar yechilishda reaktiv quvvat manbalari 
yordamida amalga oshiriladi va uning samaradorligi elektr energiyadan 
oqilona foyalanish imkoniyatini yaratadi.