Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o‘zbekiston respublikаsi rаqаmli texnologiyalаr vаzirligi o. O. Zaripov, M. O. Atajonov



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə27/33
tarix13.12.2023
ölçüsü5,01 Kb.
#174817
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   33
64cdee9c20fea REAKTIV QUVVAT. 2-qism.monografiya. (1)

 
 
(6.6)


92 
Asinxron dvigatel turg‘un ishlash doirasi quyidagi mintaqada
0 < s < schegara. 
Turg‘unlik mezoni bo‘lib va reaktiv quvvat o‘sishi belgisi elektr 
dvigatel ulanish nuqtasidagi kuchlanish o‘zgarishida: 
(6.7) 
bu yerda Q = Qr – Qn – elektr dvigatel ulanish nuqtasidagi reaktiv 
quvvat nomuvozanati. 
6.3g-rasmdan ko‘rinib turibdiki, (6.7) tenglama sharti kuchlanish 
og‘ishi Uchegar pasayganda buziladi. Bu holatda dvigateldagi reaktiv 
quvvat iste’moli ortishi kompensatsiyalanmasdan dvigatel to‘ntariladi.
Asinxron dvigatelning quvvati, maksimal quvvati Rmax ga s = 
schegar bo‘lganida teng. Agar (6.1) quvvatdan sirpanish hosilasi 
bo‘yicha olinsa va uni nolga tenglashtirilsa 
(6.8) 
u holda chegaraviy sirpanishni olamiz 
 
 
(6.9) 
uni (6.1) ga qo‘yib, asinxron dvigatelning maksimal quvvatini 
aniqlaymiz yoki o‘nga teng to‘ntaruvchi momentni, solishtirma birlikda, 
(6.10) 
Uchegar maksimal quvvatda va R0 yuklama teng: Rmax = R0 (6.2b-
rasmda nuqta 4). Bu tenglikni (6.10) ga qo‘yib, chegaraviy kuchlanishi 
qiymatini olamiz: 
 
 
(6.11)
bu yerda β= P0/Pn - asinxron dvigatelning yuklama koeffitsienti. 
Barcha asinxron tugun yuklamasining yuklanishlarini bitta 
asinxron dvigatelining ekvivalenti bilan ko‘rsatish (taqdim etish) 
mumkin.
Dvigatelning ekvivalentli quvvati asinxron yuklamalar ulushi katta 
bo‘lgani sababli korxona elektr ta’minoti tizimida ta’minot manbalari 
quvvati bilan va elektr tarmoq elementlari uzatish imkoniyatlari bilan 
taqqoslab o‘lchab bo‘ladigan. Mos ravishda va asinxron dvigatelning 


93 
ekvivalentli qarshiligi xd tashqi qarshilik qiymatlari bilan taqqoslab 
o‘lchab bo‘ladigan xtash= xl + xT+xg, ulanadigan liniya qarshiligi (xl), 
transformatorlar (xT) va generatorlarniki (xg) tashqi elektr ta’minot 
tizimi tarmoq va dvigatelning ekvivalentli almashuv sxemasi 6.4a. 
rasmda. 
(6.9)-(6.11) o‘zaro nisbatida faqat elektr dvigatel qarshiligi hisobga 
olingan edi. Tashqi qarshilikni xtash hisobga olish bilan ular quyidagi 
ko‘rinishni qabo‘l qiladi:
6.4-rasm. Almashuv sxema (a) va asinxron dvigatel ekvivalentli tavsifi 
(b): 1 – ta’minot tarmoq tashqi qarshiligi hisobga olinmaganda; 2– uni 
hisobga olganda 
 
 
(6.12) 
 
(6.13)
 
 
(6.14) 
bu yerda E – ta’minot manba FIK (tizimining ekvivalent generatori), u 
shu qo‘zg‘atishni avtomatik rostlashlar ta’siri (hisobiga) sababli 
o‘zgarmasdan ushlab turiladi. 
(6.10) va (6.13) larni taqqoslashdan ko‘rinib turibdiki, agar E = Ug 
bo‘lganida ham, ya’ni generatorlarni eng samarali qo‘zg‘alishida 
rostlash (dU/dt va dI/dt hosilasida), dvigatelning maksimal ruxsat etilgan 
quvvati Rmax tashqi qarshilik ta’siri sababli kamayadi xtash Schegar 
ham kamayadi. 
6.4b-rasmda asinxron dvigatel ekvivalentli tavsifi ko‘rsatilgan 
xtash ni hisobga olmasdan va hisobga olib, taqqoslardan ko‘rinib 
turibdiki xtash ta’siri uning zaxira turg‘unligiga ta’sir qiladi. Energiya 
tizim tarmog‘i qarshiligi katta bo‘lganida - xtash ning yuklamaga ta’siri 


94 
barcha asinxron yuklamalar, noturg‘unligini shartlagan bo‘lishi mumkin, 
lekin har bir dvigatel alohida (6.9) formula bo‘yicha va etarli darajada 
zaxira turg‘unliggiga ega. 
Asinxron yuklamalar turg‘unligi buzilishining asosiy ehtimoliy 
sababi tarmoqda kuchlanishning pasayishi hisoblanadi, yirik quvvatli 
dvigatellarni ishga tushirilishi hisoblanadi. Uchegar kuchlanishining 
pasayishi (6.3g-rasm) asinxron dvigatellar iste’mol qiladigan, reaktiv 
quvvat, keskin oshib ketadi.
Bu tarmoqda kuchlanish isrofi ortishiga olib keladi I·xtash va 
jarayoni tobora usib borayotgan asinxron yuklamalari tugunida 
kuchlanish pasayishi (kuchli kuchlanish).
Bunday halokat natijasi – asinxron dvigatellarning yoppasiga 
to‘ntarilishiga, ta’minot manba o‘chishiga olib keladi. 
Dvigatellarning turg‘unligiga ta’sir qiluvchi asosiy omillar
ularning aktiv quvvat bo‘yicha yuklanishi va tizimining tashqi qarshilik 
ko‘rsatgichlari. Bu ko‘rsatgichlar qiymati oshishi bilan turg‘unlik 
zaxirasi pasayadi.
Bundan tashqari, asinxronli yuklama turg‘unligiga ta’sir 
qiluvchilar kondensatorlar quvvatiga ham ta’sir ko‘rsatadi, mana shu 
yuklamali tugunda o‘rnatilganlarga rostlanishining salbiy samarasi 
tufayli kondensatorlar, ishlab chiqarib berayotgan ularning reaktiv 
quvvati tarmoq kuchlanishi pasayishida pasayadi, bu reaktiv quvvat 
tanqisligiga sabab bo‘ladi va ko‘chkili kuchlanish sodir bo‘lishiga sabab 
bo‘ladi. 
6.5-rasm. Almashuv sxemasi (a) va ko‘ndalang sig‘imli kompensatsiya 
asinxron yuklamalar uning ekvivalentli almashuv sxemasi (b) 


95 
Kondensatorlar sig‘imli qarshiligini hisobga olib o‘zgartirganda 
(6.14) ko‘ndalang sig‘imli kompensatsiya ifodasini albatta sonli ta’sirini 
hisobga olish uchun zarur. Buning uchun asinxron dvigatel ko‘ndalang 
kompensatsiyasining almashuv sxemasi (6.5-rasm) ekvivalent sxema 
bilan almashtiriladi, bu yerda tashqi qarshilik xtash= xl + xt+xg
sig‘imining qarshiligi xkb bilan parallel yig‘iladi xkb (6.5b-rasm). 
 

 
 
(6.15) 
Tarmoq kuchlanishi U ekvivalent kuchlanish bilan almashtiriladi: 
 
 
u holatda chegaraviy kuchlanish teng bo‘ladi:
(6.16) 
Kuchlanish 
(6.14 formula bo‘yicha) 
 
bo‘lganida. Lekin kompensatsiya darajasi ortishi bilan 
(kondensator batareyalar sig‘imi ortishi chegaraviy) kuchlanishi 
kamayadi va sig‘im yo‘qligida joyga egaligi, qiymatiga yaqinladashi va 
balki kamayishi mumkin. 
Xkb ayrim qiymatlarida, qachon xd ≤ xek va xkb < xtash 
dvigatelning turg‘unligi ta’minot tarmog‘i kuchlanishining barcha 
mumkin bo‘lgan pasayishlarida ta’minlanadi. 
xd ≤ xek va xkb dvigatelning yaqinida sig‘im bo‘lishi turg‘unlik koeffitsientidan 
aniqlanadi: 
 
 
 
(6.17) 
Dastlabki kuchlanish tizimining hisoblangan nuqtasida quyidagi 
nisbat bo‘yicha aniqlanadi: 
 
 
 
 
 
(6.18) 
Qc dvigatelning sochilish reaktiv quvvati (6.1) nisbat bo‘yicha 
hisoblanadi oxirgi ishlash shartidan nominal sirpanish bo‘lganida. 
R/s va R qiymatlari (6.1) aniqlanadi, agar RAD va U larni nisbiy 
birliklar bilan almashtirilsa (ya’ni RAD = 1 va U = 1), u holda


96 
(6.19)
Uning to‘ntarilishga kelishida dvigatel qisqichlarida kuchlanishni
hisoblash uchun, ((6.5) nisbati) chegaraviy sirpanishda tizimning hisobiy 
nuqtasida iste’mol qilinayotgan reaktiv quvvatni bilish zarur: 
 
 
 
(6.20) 
(6.12) shartini hisobga olinishda turg‘unlik saqlanadi: 
(6.20) va (6.13) larga asoslanib Q = P ni qabo‘l kilamiz, va chunki 
dvigatel iste’mol qiladigan, aktiv quvvat, o‘zgarmas deb qabul qilingan, 
sirpanishga bog‘liq emas, shu vaqtda, Uchegar tarmoqdagi mos 
keladigan kuchlanishga: 
(6.21) 
Bundan dvigatellar qisqichlaridagi kuchlanishni topish mumkin, u 
holatda ularning to‘ntarilishi sodir bo‘lishini aniqlash mumkin: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
(6.22)

Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   33




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin