Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

3.2 Global muammolarni hal qilishning o'zaro bog'liqligi.
Insoniyat taraqqiyotining global muammolari bir-biridan ajralgan holda emas, balki birlik va o‘zaro bog‘liqlikda faoliyat yuritadi, bu esa ularni hal qilishda tubdan yangi, konseptual yondashuvlarni talab qiladi. Global muammolar yo'lida bir qancha to'siqlar mavjud. Dunyo xalqlari tomonidan global muammolarni hal qilish uchun ko'rilayotgan chora-tadbirlar ko'pincha qurollanish poygasi, mintaqaviy, siyosiy va harbiy mojarolar tufayli iqtisodiy va siyosiy jihatdan to'sib qo'yiladi. Ba'zi global muammolarni amalga oshirish bir qator hollarda rejalashtirilgan dasturlarni resurslar bilan ta'minlashga bog'liq. Alohida global muammolar dunyo xalqlari hayotining ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarida yuzaga kelgan qarama-qarshiliklardan kelib chiqadi. Jahon hamjamiyati tomonidan global qarama-qarshiliklarni chinakam insonparvarlik ruhida hal etish uchun zarur shart-sharoit va imkoniyatlar yaratilmoqda. Global muammolarni jahon iqtisodiyoti tizimini tashkil etuvchi barcha davlatlar o'rtasidagi hamkorlikni rivojlantirish orqali hal qilish kerak.
Bugungi kundagi global muammolarning ko‘lami va keskinligi dunyoning barcha mamlakatlari hukumatlari, siyosiy partiyalari, ijtimoiy harakatlarining birgalikdagi sa’y-harakatlarini, konstruktiv va qat’iy harakatlarini talab qilmoqda. Uchinchi ming yillik arafasida omon qolish va taraqqiyot yo‘lida barcha mamlakatlar va xalqlarning ijodiy hamkorligi eng ustuvor vazifaga aylanishi kerak. Yangi siyosiy tafakkurni shakllantirish, odamlarning turmush tarzi va ongida inqilob qilish kerak.
Zamonaviy dunyoda global muammolarni hal qilishda ikkita haqiqiy pozitsiya mavjud. Ulardan birinchisi, yuqori darajada rivojlangan davlatlarning pozitsiyasidir. U quyidagi nuqtalarga to'g'ri keladi:
a) global muammolarni hal qilish rivojlangan mamlakatlar manfaatlarini buzmaydigan va bundan maksimal foyda olishga yordam beradigan shakllarda amalga oshirilishi kerak;
b) resurslar bilan ta'minlash muammolarini hal qilish boshqa mamlakatlarning xom ashyo va energiya tashuvchilari zahiralari hisobidan amalga oshirilishi va shu bilan rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyoti uchun qishloq xo'jaligi xom ashyo komplekslarining qo'shimchalari sifatida ularning bir tomonlama rivojlanishini qo'llab-quvvatlashi kerak. ;
v) rivojlanayotgan mamlakatlarda oziq-ovqat muammosini hal qilish ularning siyosiy tuzilmalariga bosim o'tkazish imkonini beradigan hajm va shakllarda muayyan yordamga asoslanishi kerak;
d) ekologik muammolarni butun insoniyat, shu jumladan, rivojlanmagan mamlakatlar ham hal qilishi kerak [10, 404-b.].
Ikkinchi pozitsiya insoniyatning texnik va intellektual imkoniyatlarini hayotni ta'minlash muammolarini hal qilish yo'nalishini ta'minlaydigan yangi siyosiy tafakkur voqeliklariga asoslanadi. Barcha xalqlarning manfaatlarini, ularning xohish va irodasini adolatli va insonparvarlik asosida inobatga olish, ehtiyojlari
hozirgi va kelajak avlodlar - bu sayyoramizdagi barcha xalqlar rahbarlik qilishi kerak bo'lgan mezondir. Yer tabiatining birligi uning resurslaridan oqilona foydalanishga, ekologik halokatni istisno qilishga universal yondashuvni taqozo etadi. Ushbu maqsadga erishishning asosiy sharti
qurollanish poygasiga barham berish, fuqarolik ishlab chiqarishidagi harbiy xarajatlarning yo'nalishi, sayyoraviy miqyosda tabiiy muhitni yaxshilash.
Yana bir shart – har tomonlama hamkorlik qilish, o‘zaro manfaatlarni hisobga olish, ilm-fanni rivojlantirish va uni barcha xalqlar yutuqlari bilan boyitishdir. Bugun butun insoniyat o‘z davlatlarining siyosatini, hayot amaliyotini qayta ko‘rib chiqishi, resurs imkoniyatlarini yuqori baholashi kerak. Hammamiz hozir yashayapmiz
sayyoramizda "inson - jamiyat - tabiat" tizimidagi o'z rolini va hayotni keyingi ta'minlash istiqbollarini qayta ko'rib chiqishga majburdirlar. Bu turli darajadagi xalqaro hamkorlikni kengaytirish orqali mumkin.
Global muammolarni hal qilishda xalqaro tashkilotlarga, birinchi navbatda Birlashgan Millatlar Tashkilotiga (BMT) alohida o'rin tutadi.
Tinchlikni saqlash, xalqaro xavfsizlikni mustahkamlash va qurolsizlanish masalalarini hal qilish bilan bir qatorda, BMT global muammolarni hal qilish uchun zarur bo'lgan xalqaro iqlimni yaratishga hissa qo'shadi: atrof-muhitni muhofaza qilish, oziq-ovqat muammosini hal qilish va hokazo.
Oziq-ovqat muammolari bilan: BMT qoshidagi maxsus tashkilot - FAO, Jahon oziq-ovqat kengashi, BMT huzuridagi Iqtisodiy va ijtimoiy kengash va uning mintaqaviy komissiyalari va boshqa tashkilotlar shug'ullanadi. Ular dunyodagi oziq-ovqat holatini kuzatib boradi, qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishini rivojlantirishga yordam beradi va boshqa masalalarni hal qiladi [16, 589-b.].
Energetika muammosini hal qilishda xalqaro tashkilotlar ham muhim rol o'ynaydi. Ular orasida BMTning Atom energiyasi bo‘yicha xalqaro agentligi (MAGATE) va boshqa tashkilotlar bor. Ularning faoliyati nafaqat energetikani rivojlantirishning dolzarb muammolarini hal qilishga qaratilgan, balki uni global rivojlanish muammolari bilan ham bog'liq. Ular tomonidan tayyorlangan prognozlar kelajakda energiya ta'minoti va energiya iqtisodiyotini rivojlantirish bo'yicha mumkin bo'lgan qarorlarning oqibatlarini to'liqroq tasavvur qilish imkonini beradi.
Zamonaviy dunyoning muayyan muammolarini hal qiladigan yoki hal etishga hissa qo'shadigan bir qator boshqa xalqaro tashkilotlar va ijtimoiy harakatlar mavjud. Global muammolar tahlili shuni ko‘rsatadiki, insoniyat dunyo taraqqiyoti faqat yangi siyosiy tafakkur, dunyoning barcha davlatlarining sa’y-harakatlari va vositalarini birlashtirish asosidagina mumkin bo‘lgan darajaga yetdi. Yangi siyosiy tafakkur nafaqat xalqlar va davlatlar mavjudligiga yangicha qarashdir. Bu insoniyat va Yer sayyorasining mavjudligiga yangicha qarashdir.
Xulosa
Insoniyat tsivilizatsiyasining g'alabali rivojlanishi muttasil hal qiluvchi bosqichga yaqinlashmoqda. Nihoyat, har bir kishi, ham mas'uliyatli qarorlar qabul qiluvchilar ham, oddiy odamlar ham tushunishlari kerakki, inson taqdiri inson taqdiri hal bo'lganda, jamiyatning barcha turdagi mexanizmlariga, jamiyatning ijtimoiy tashkil etilishini yangilash va takomillashtirishga cheksiz tayanib bo'lmaydi. bir tur xavf ostida. Zamonaviy jamiyat hayotida uning ijtimoiy tashkil etilishi, institutlari, qonunlari va shartnomalari bilan bog'liq muhim rol o'ynaganiga qaramay, ular insoniyatning taqdirini oxir-oqibatda hal qilmaydi. Xalqning o‘zi odatlarini, axloqini, xulq-atvorini o‘zgartirmaguncha, unga najot yo‘q va bo‘lmaydi ham. Yoki evolyutsiyaning hozirgi bosqichida insoniyat oldida turgan muammoning mohiyati shundaki, odamlar o'zlarining madaniyatlarini bu dunyoga o'zlari kiritgan o'zgarishlarga va ushbu inqiroz manbalariga mos ravishda moslashtirishga vaqtlari yo'q. tashqarida emas, ichkarida yotadi.inson ham individual, ham jamoa sifatida qaraladi. Bu muammolarning barchasini hal qilish, birinchi navbatda, insonning o'zida, uning ichki mohiyatidagi o'zgarishlardan kelib chiqishi kerak.
Jahon muammolarining paydo bo'lish sabablari haqida fikr yuritar ekan, olimlar, birinchi navbatda, odamlarning paydo bo'layotgan global hamjamiyatiga, zamonaviy dunyoning yaxlitligiga ishora qiladilar, bu birinchi navbatda siyosiy, madaniy aloqalarni mustahkamlagan chuqur iqtisodiy aloqalar bilan ta'minlanadi. eng yangi ommaviy kommunikatsiya vositalari. Sayyora insoniyatning yagona uyiga aylangan sharoitda ko'plab qarama-qarshiliklar, mojarolar, muammolar mahalliy doiradan chiqib ketishi va global global xususiyatga ega bo'lishi mumkin.
Lekin bu nafaqat. Quvvat va oqibatlar (ijodiy va halokatli) nuqtai nazaridan, insonning juda faol o'zgartiruvchi faoliyati endi tabiatning eng dahshatli kuchlari bilan taqqoslanadi. Qudratli ishlab chiqaruvchi kuchlarni hayotga chorlagan insoniyat ularni har doim ham o'zining oqilona nazorati ostiga qo'ya olmaydi. Ijtimoiy tashkilotchilik darajasi, siyosiy tafakkur va ekologik ong, ma’naviy-axloqiy yo‘nalishlar hamon davr talablaridan juda uzoqda.
Barcha dunyo muammolari iqtisodiy jihatdan bir-biriga bog'langan. Demak, iqtisodiy muammolarni hal qilmasdan turib ekologik muammolarni hal qilish mumkin emas, bu qisman oziq-ovqat muammosida o'z aksini topadi, oziq-ovqat muammosi, o'z navbatida, geografik hududlarda ijtimoiy keskinlikni keltirib chiqaradi, Uchinchi dunyo davlatlarining iqtisodiy qoloqligi keskin iqtisodiy muammolar bilan chambarchas bog'liq. Ularda aholi sonining ko'payishi, iqtisodiy muammolarning keskinlashuviga qurollanish poygasi ta'sir qilgani, bu esa ekologik muammoga ham ta'sir qilgani aniq emas ... Tabiiyki, bu muammolarni birgalikda va kompleks hal qilish kerak.
Bibliografik ro'yxat
1. Alchinov V.M. Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning siyosiy muammolari: universitetlar uchun darslik / M .: Sharq - G'arb, 2009. - 192s.
2. Bazylev N.I.Iqtisodiy nazariya: universitetlar uchun darslik / N.I.Bazylev, M.A.Bazyleva. - M .: Ta'lim, 2008. - 704 b.
3. Binshtok F.I. Zamonaviy iqtisodiy nazariya oynasida ijtimoiy adolat muammolari: universitetlar uchun darslik / Binshtok F.I., Ermakova L.I., Konovalov N.N. – M.: URSS tahririyati, 2008. – 192p.
4. Bogolyubov N.N. Inson va jamiyat: universitetlar uchun darslik / N. N. Bogolyubov, A. Yu. Lazenbnikov. - M .: Ta'lim, 2004. - 318s.
5. Iqtisodiyot nazariyasi kursi: universitetlar uchun darslik / tahrir. M.N.Chepurina, E.A.Kiseleva - ASA, 2006. - 475 b.
6. Lomakin V.K. Jahon iqtisodiyoti: universitetlar uchun darslik / 3-nashr, stereotip. - M.: BIRLIK-DANA, 2007. - 672 b.
7. Maksakovskiy V.P. Dunyoning geografik rasmi: universitetlar uchun qo'llanma / V. P. Maksakovskiy- M.: Bustard, 2007. - 480 b.
8. Mamedov O.Yu. Zamonaviy iqtisodiyot: universitetlar uchun darslik / - Rostov-na-Donu .: Feniks, 2004. - 224p.
9. Jahon iqtisodiyoti: darslik. universitetlar uchun qo'llanma / L. A. Tuxvatulina. - - Sankt-Peterburg: Tomsk, 2005. - 343 p.
10. Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar: universitetlar uchun darslik / ed. A. S. Bulatova, N. N. Liventseva. – M.: Magistr, 2008. – 656 b.
11. Osipova Yu.M. XXI asrda iqtisodiy nazariya - islohotlardan keyingi iqtisodiyot muammolari: universitetlar uchun darslik / Osipova Yu.M., Sizova V.S., Zotova E.S. - M.: Iqtisodchi, 2005. - 384 b.
12. Sazhina M.A. Iqtisodiyot nazariyasi: universitetlar uchun darslik / M.A. Sajina, G. G. Chibrikov. - 2-nashr, qayta ko'rib chiqilgan. va qo'shimcha - M .: Norma, 2007. - 672 b.
13. Sirotkin V.B. Iqtisodiy rivojlanishning zamonaviy tendentsiyalari va muammolari: universitetlar uchun darslik / M.: Oliy maktab, 2009. - 384b.
14. Sergeev P.V. Jahon iqtisodiyoti: universitetlar uchun darslik / M.: INFRA-M, 2006.- 485s.
15. Spiridonov I.A. Jahon iqtisodiyoti: darslik. universitetlar uchun qo'llanma / - M .: INFRA-M, 2004. - 256 b.
16. Strumilin S.G. Iqtisodiyot va mehnat muammolari: universitetlar uchun darslik / M .: Drofa, 2008. - 472 b.
17. Sulashkin S.S. Rossiyada iqtisodiyot va iqtisodiy siyosatni modernizatsiya qilish muammolari / Rossiya ilmiy iqtisodiy yig'ilishi materiallari - M.: Ilmiy ekspert, 2008. - 1080 b.
18. Xrustalev E.Yu. Harbiy xavfsizlikning iqtisodiy muammolari: universitetlar uchun darslik / M .: Nauka, 2005. - 432 b.
19. Iqtisodiyot nazariyasi: universitetlar uchun darslik / umumiy. ed. akad. V.I.Vidyapina, A.I. Dobrynina - M .: INFRA-M, 2005. - 713 p.
20. Iqtisodiyot nazariyasi: universitetlar uchun darslik / ed. V. D. Kamaeva - M .: UNITI - DANA, 2004. - 592 b.