Oliy talim, fan vainnovatsiyalar vazirligi termiz davlat pedagogika instituti

Maktabgacha yoshdagi bolalarda butun predmetlar haqida tasavvurlarni shakillantirish

Maktabgacha yoshdagi bolalarni kasbiy yo‘naltirish - bu tarbiyachilar va psixologlar uchun keng faoliyat sohasi, maktabgacha pedagogikaning yangi va hali o‘rganilmagan sohasi. Bolalar kattalar va ularning atrofidagi dunyo bilan tanishishni yosh maktabgacha yoshda, ertaklar, kattalar va ommaviy axborot vositalari bilan aloqa qilish orqali turli kasblar haqida bilib olishadi. Bolalik va ongning qobiliyatiga, psixologik xususiyatlariga, bolani tarbiyalashga va unga mehnatning qiymatini singdirishga qarab, kasblar, qiziqish va ma’lum faoliyat turlariga munosabat to‘g‘risida bilimlar tizimi shakllantirilgan.
V.I.Loginovaning so‘zlariga ko‘ra, “tasvirlarda aks ettirilgan mehnat, kattalarga bo‘lgan munosabat, motivlar va mehnat yo‘nalishlari haqidagi bilimlar bolalarning harakatlarini tartibga solishni, o‘zlarining ishlariga, kattalar mehnati va odamlar tomonidan yaratilgan narsalarga bo‘lgan motivlari va munosabatlarini tiklashga kirishadi” [3]. Shuning uchun, tadqiqotchining fikriga ko‘ra, “kattalar ishi to‘g‘risida bilim maktabgacha ta’lim muassasalarining tarbiyaviy ishlarida yetakchi o‘rinlardan birini egallashi kerak” [3].
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, maktabgacha ta’limda kasbga yo‘naltirishning birinchi bosqichi birinchi navbatda informatsion bo‘lib, maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyachilari orasida kasblar dunyosi to‘g‘risida zarur g‘oyalarni shakllantirishni o‘z ichiga oladi. Biroq, bolaga nafaqat kasblar haqida gapirib berish, balki uni kelajakdagi kasb tanlashni muhokama qilishda jalb qilish muhimdir. Buning uchun kasbga oid an’anaviy savoldan foydalanish tavsiya etiladi.
Maktabgacha tarbiyalanuvchining ota-onasi va yaqin qarindoshlari kim bo‘lib va qaysi kasbda ishlayotganini bilishi juda muhim - bu uning kasblar dunyosi haqidagi g‘oyalarining asosidir. Tarbiyachilar tarbiyalanuvchilami mavjud bo‘lgan bilimlarini kengaytirishlari, turli kasblarning xususiyatlari, turli kasb egalariga nisbatan qo‘yiladigan talablar to‘g‘risida gaplashishlari mumkin.
Kasbiy yo‘naltirish faoliyatini tashkil qilish uchun quyidagi ish shakllaridan foydalanish mumkin:

• 
  axborot ishlari: tegishli mavzu bo‘yicha badiiy voqeani o‘qish va hikoya qilib berish;
  
• 
  kasbiy yo‘nalishda yordam berishning eng samarali usullaridan biri bo‘lgan turli kasblar vakillari bilan ekskursiyalar, uchrashuvlar va tanishuvlar, multimedia taqdimotlari;
  
• 
  ko‘rgazmali materiallar tayyorlash: turli kasb egalarining fotosuratlari, gazetalar va rasmlar;
  
• 
  o‘yin shakli: rolli-ishchang o‘yinlar.
  

Bola kelajakdagi kasbini tanlashga jiddiy tayyor bo‘lishi kerak. U ota-onasi, buvisi yoki buvasi qanday kasbda ishlaganini bilishi, turli kasblarning o‘ziga xos xususiyatlari, kasblarga qo‘yiladigan talablar bilan tanishishi, shuningdek, u o‘sib ulg‘ayganida kim bo‘lishni xohlayotganiga qiziqishi kerak. Bola qanchalik ko‘p ma’lumotni o‘ziga singdirsa va u qanchalik xilma-xil va boy bo‘lsa, kelajakda uning hayotini belgilab beradigan qat’iy qaror qilish unga osonroq bo‘ladi. Bolani turli xil kasblar bilan tanishtirish, kelajakda uning mustaqil tanlovini osonlashtiradi. Ijodda, sportda, texnologiyada va hokazolarda bo‘lsin, uning harakatlarini qo‘llab- quvvatlash orqali o‘z kuchiga bo‘lgan ishonchni rivojlantirish kerak. Bola bolalik davridanoq kasbga oid turli xil ko‘nikmalarga ega bo‘lgandagina, u kelajakdagi kasbiga bo‘lgan qiziqishi ortib boradi.