Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan muhandislik-qurilishi instituti iqtisodiyot va boshqaruv fakulteti shaxarsozlik va kommunal infratzulmani boshqarish kafedrasi

Qurilish maydonini birinchi bor tekislash oldin ko’rib o’tilgan barcha
tayyrlov ishlaridan keyin va maydondagi kotlovan uchun muljallangan maydonni
tayyrlash va o’zlashtirishdan oldin bajariladi.
3. 
Er usti va grunt suvlarini qaytarish 
Bu tsikldagi ishlarga kiradi:
•
balandlikda joylashgan va suvni qochiradigan ariqlarni qurish, do’ngliklar
hosil qilish;
•
ochiq va ypiq drenajlar;
•
omborlar va montaj maydonlari yuzalarini tekislash.
Er usti suvlari atmosfera yg’inlaridan hosil bo’ladi (ymg’ir va qor-muzni erigan
suvlari). Yer usti suvlari ―begona‖, qushni yuqori uchastkalardan keluvchi va ―yaqin‖
yahni bevosita qurilish maydonida hosil bo’luvchilarga ajraladi.
Qurilish maydoni ye r usti ―begona‖ suvlaridan himoya qilingan bo’lishi
kerak, buning uchun kelaytgan suvlar to’xtatilib maydondan tashqariga qaytariladi.
Suvlarni to’xtatib qaytarish uchun balandlikda joylashgan va suvni qochiradigan

---

---

29
(chiqaradigan) ariqlar quriladi yuki qurilish maydonini balandroq qismida

do’ngliklar hosil qilinadi. Suvni qochiradigan ariqlar ymg’ir va erigan suvlarni qurilish
maydonidan tashqari tarafdagi pastroq joylarga o’zatadi. Rejalashtirilgan kelaytgan suv
hajmiga qarab suvni qochiruvchi ariqlar chuqurligi 0.5 m , kengligi 0.5...0.6 m dan
kam bo’lmasligi, qirg’og’ini balandligi hisobiy suv sathidan 0.1...0.2 m dan kam
bo’lmasligi kerak. Ariq novini suv yuvib ketmasligi suvni harakat tezligi qum uchun
0.5....0.6 m/s, qumoq gruntlarda 1.2...1.4 m/s dan oshmasligi kerak. Ariqlar doimiy
qazilmalardan kamida 5 m va vaqtinchalik qazilmalardan kamida 3 m narida
joylashishi kerak. Loydan to’lib qolmasligini oldini olish uchun suvni qochiradigan
ariqlarni bo’ylama profili buylab nishabligi kamida 0.002 dan oshmasligi kerak. Ariqni
devori va tubi chim, toshlar, shox-shabbalar bilan himoya qilinadi.
―Yaqin‖ yer usti suvlarini qaytarish uchun maydonni vertikalg’ tekislaganda
unga mahlum qiyalik berilib ochiq yki ypiq suv oqib tushish tarmoqlari quriladi, hamda
majburan qo’yilish hisobiga eletronasos yordamida ishlovchi suv qaytaruvchi quvurlar
tarmog’i hosil qilinadi.
Er osti grunt suvlari sathi baland bo’lib maydonda suv ko’payganda, quritish
ochiq yki ypiq turdagi drenaj sistemalari orqali amalga oshiriladi. Drenaj sistemalari
umumsanitar va qurilish sharoitlarini yaxshilash uchun va yer osti grunt suvlari sathini
tushirishga xizmat qiladi.