Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan muhandislik-qurilishi instituti iqtisodiyot va boshqaruv fakulteti shaxarsozlik va kommunal infratzulmani boshqarish kafedrasi

2. 
Territoriyani tozalash va tekislash 
Territoriyani tozalash ishlari majmuasiga kiradi:
•
yashil ko’chatlarni ko’chirish yki himoya qilish;
•
maydonni keraksiz daraxtlardan, butalardan tozalash, tunkalarni qazib olish;
•
erni unumdor qatlamini ajratish;
•
kerakmas binolarni buzish yki ajratish;
•
mavjud muhandislik tarmoqlarini o’chirish (uzib qo’yish) yki maydondan
ko’chirish;
•
qurilish maydonini birinchi bor tekislash.
Qurilish maydoni territoriyasini tayyrlash davrida ishlarni bajarishga xalaqit
beruvchi aloqa va elektruzatuv liniyalarini, yerosti kommunikatsiyalari va boshqa
inshootlarni ko’chirish zaruriyati paydo bo’ladi. Bunday ko’chirish oldin kelishilib
keyin loyiha hujjatlariga kiritiladi, ko’chirish jarayni o’zi mahsul tashkilotlar bilan
kelishilgan holda va ularning nazorati ostida amalga oshiriladi.
Yashil ko’chatlarni qayta ko’chirib ekish. Atrof-mo’hitni himoya qiladigan
qonun quruvchilardan tabiatni avaylab, o’simliklarni asrashni talab qiladi. Ishlarga
halaqit beruvchi bebaho daraxtlar va butalar qazib olinib yangi joyga yki qurilish
maydoni territoriyasidagi himoya zonasiga ko’chiriladi. Kesilmaydigan yki ko’chirib
bo’lmaydigan yashil ko’chatlar(daraxtlar) to’siq bilan o’rab olinadi, daraxtlar tanasi
pilomaterial chiqindilari bilan mumkin bo’ladigan shikastlanishdan asranadi.
Maydonni kerakmas daraxtlardan tozalash mexanik yki elektr arralar,
traktorlar yordamida amalga oshiriladi. Sudrab-qazib oluvchi chig’irli traktor yki
ag’dargichi baland ko’tarilgan bulg’dozer yordamida daraxtlar yiqitiladi va tunkasi
qazib olinadi. Diametri 50 sm gacha bo’lgan tunkalarni qazish uchun usha chig’irli
traktorlar, bulg’dozerlar, maxsus qazuvchi-yig’uvchilar qo’llaniladi. Ildiz tizimi ko’chli
rivojlangan tunkalarni qazib olish uchun portlatish usulini qo’llash mumkin.
Butaqirqqich gusenitsali traktorda osma va almashadigan asbob bo’lib, uning
yordamida territoriya butalardan tozalanadi. Butaqirqqich ag’dargich va pichoqdan
iborat ramaga ega bo’lib, ular yordamida butalar va diametri 20 sm dan oshmagan
kichik daraxtlarni kesadi.. Bu operatsiyalar uchun shuningdek ag’dargichida tish-
yumshatgichi bor bulg’dozer va qazuvchi-yig’uvchilar qo’llaniladi.
Territoriya tunka va daraxt tanalaridan tozalangandan so’ng, tunka qazuvchi
mashinalarni parallel yurishi bilan o’simlik qatlamidagi ildizlarni bo’laklaridan
tozalanadi. Ildizlar va daraxtlarni qoldiqlari tozalangan territoriyadan yqish yki olib
ketilishi uchun olib chiqiladi.
Qurilish maydoni yirik yumaloq toshlardan tozalangan bo’lishi kerak. Kichik
toshlar ekskavator cho’michiga (kovsh) sig’adigan bo’lsa transport vositalariga ortiladi,
yiriklari bulg’dozer yordamida ish zonasidan tashqariga olib chiqiladi. Yirik toshlar
joyida zaryadlar yordamida portlash usuli bilan bo’laklarga bo’linishi mumkin.