Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan muhandislik-qurilishi instituti iqtisodiyot va boshqaruv fakulteti shaxarsozlik va kommunal infratzulmani boshqarish kafedrasi
Bino va inshootlarni aniq va to’g’ri barpo etishning
Yüklə 230,28 Kb.
|
|
4.
Bino va inshootlarni aniq va to’g’ri barpo etishning geodezik ta’minoti Zamonaviy industrial qurilish ishonchli geodezik tahminot bo’lishini talab qiladi. Ko’p qavatli yig’ma va monolit binolar konstruktsiyalarini barpo etish aniqlik va to’g’ri o’rnatilishiga yuqori talablar bilan xarakterlanadi. O’rnatilgan qo’yim(dopusk)larga amal qilmaslik, cheklanishlar va xatoliklar yig’ilishi ishlarni bajarishni qiyinlashtiradi, ayrim elementlarni va umuman binoning yuk ko’taruvchanlik qobiliyatini va to’rg’unligini kamayishiga olib keladi. Binoni aniq barpo etishning asosi kompleks geodezik rejalashtirish ishlari bo’lib, ularning bir qismi tayyrlov davri ishlariga kirsa, qolgan qismi bevosita binoni 31
• binoda o’qlari biriktirilgan va bu o’qlarni qavatlarga ko’chirish imkoni bo’lgan geodezik rejalashtirish planini yaratish ; • har bir montaj qilinadigan qavatni qavatlararo ypmalarida oraliq va yrdamchi o’qlarni rejalashtirish; • elementlarni montaj qilish shartlariga asosan kerakli o’rnatuvchi chiziqlarni belgilash; • qavatlarda montaj gorizontini aniqlash; • qavatlar bo’yicha bajarish sxemasini to’zish. Binoning poydevorlarini cho’kishi va karkasning deformatsiyasini sistematik nazorat qilish majburiydir. Binoning yer ustki qismini barpo etishni boshlagunga qadar tsokol va yerto’la ypmasida o’qlar o’rni belgilanadi. Har bir bosh o’q binoga qo’yidagi tartibda ko’chiriladi. Teodolit bino obnoskasidan tashqarida binoning o’qi mahkamlangan shtir ustida joylashgan holda o’rnatilib, binoning qarama-qarshi tomonida joylashgan shunga uxshash belgiga stvor o’qi bo’ylab yunaltiriladi, keyin binoning tsokolg’ paneliga yunaltirilib unda stvor o’qi belgilanadi. Xuddi shuningdek boshqa bosh o’qlar ko’chiriladi.Odatda o’qlarning kerakli belgilari binoning tsokoliga va qavatlararo ypmasiga bo’yq yordamida chiziladi, bundan tashqari qushimcha ravishda o’qlarning uzaro kesishish joylari ham belgilanadi. Har bir o’q binoga maydonning ikki joyida mahkamlangan o’q nuqtalaridan ikki marta ko’chiriladi. Loyihadagi va amaldagi o’qlar orasidagi masofa va burchaklar bir-biridan QMQdagi reglamentlashtirilgan qiymatlardan farq qilmasligi kerak. Ikki bo’ylama o’qlar orasidag farq ±3 mm, ynma- yn ko’ndalang o’qlar orasidagi farq ±1 mm bo’lishi mumkin. Qurilish maydonining sharoitlari va binoning konstruktiv xususiyatlariga bog’liq holda asosiy o’qlarni boshlang’ich gorizontdan montaj qilinadigan qavatga ko’chirish ytiq yki vertikalg’ proektsiyalash usuli bilan amalga oshiriladi. Yotiq proektsiyalashda teodolit ko’chiriladigan asosiy yki yrdamchi o’qni chizig’ida o’rnatiladi. Binoning tsokolida o’qni holati mahkamlangan belgi-chiziqqa yunaltiriladi. Kuchiriladigan o’qni oraypmaga proektsiyalash uchun uning stvorida vizirli nishon (ko’p hollarda − shoqulli uchoyq) o’rnatiladi, o’qni holati oraypmaga ko’chiriladi va belgi- chiziq bilan belgilanadi (5.1-rasm). 5.1-rasm. Belgini montaj gorizontiga ko’chirish sxemasi: 1 – qurilish reperi; 2, 8 – reykalar; 3, 7 – nivelirlar; 4 – ruletkaga o’rnatilgan qushimcha yuk; 5 – ruletka; 6 – kronshteyn; 9 – ishchi reper; a va b – nivelir bo’yicha sanoqlar Vertikal proektsiyalash usuli yuqori qavatli (16 qavatdan yuqori) yki qurilishni 32
ishlatiladi. O’qlarni qavatlarga ko’chiriladigan tayanch nuqtalari kolonna yki panellar qatorining o’qlarida emas, parallel siljitilgan bo’ylama va ko’ndalang chiziqlarda joylashtiriladi. Ko’chiriladigan asosiy o’qlar soni binoning konstruktiv xususiyatlariga bog’liq. Yirik panelli binolar uchun qamrovlar chegarasidagi ko’ndalang o’qlar va bir chetki bo’ylama o’q ko’chiriladi. Karkasli binolarda hamma bo’ylama va ko’ndalang o’qlar ko’chiriladi. Har bir qavatda montaj gorizonti nivelir yordamida aniqlanadi. Karkasli binolarda kolonna bosh qismini tayanch yuzasi, kran osti to’sinlari o’rnatiladigan konsollar, yirik panelli va monolit binolarda – ichki va tashqi devor panellari o’rnatiladigan y e rdagi panellar va qavatlararo ypmalarni yuzalari nivelirlanadi. Montaj gorizonti sifatida eng baland no’qtani raqamiy belgisi olinadi.Montaj gorizonti sathi mayaklar yordamida tayyrlanadi. Montaj gorizonti qo’yidagi tartibda aniqlanadi. Panel (kolonna, bloklar) o’rnatilish joylari belgilangandan so’ng mel yki rangli qalam bilan mayaklar o’rni belgilanadi (kolonnalar uchun – nivelir reykasini o’rnatilish joyi). Keyin nivelir qamrov tashqarisiga o’rnatilib mayaklar uchun belgilangan joylar nivelirlanadi va reykadagi sanoqlar yziladi. Aniqlangan eng baland nuqta va montaj chokini minimal qalinligini ehtiborga olgan holda montaj gorizontini amaldagi sathini raqami aniqlanadi. Uzunligi 100 m dan kam bo’lgan binolarda bitta montaj gorizonti, bundan ham uzun bo’lganda umumiy gorizont sifatida deformatsion choklar orasidagi uchastka qabul qilinadi. Devor panellari va bloklarni, balandligi 5 m gacha bo’lgan ustunlarni, kran osti to’sinlarini va stropila fermalarini vertikalligini (tikligi) geodezik nazorati reyka-shoqul yordamida amalga oshiriladi. Yanada uzunroq kolonnalarni vertikalligi bir-biriga nisbatan perpendikulyar tekisliklarda joylashgan ikkita teodolit yordamida yuqori o’q chizig’i kolonnani pastki qismiga proektsiyalanish orqali amalga oshiriladi. Kolonna pastki qismini o’rnatishda rejalashtirish o’qlaridagi chiziqlarga yki montaj qilingan pastdagi kolonnalarning o’qlariga nisbatan amalga oshiriladi. Kolonnalar qatorini vertikalligi tekshirilgandan so’ng rigelg’, to’sin va fermalarga tayanch bo’lib xizmat qiluvchi ularning konsoli va ko’ndalang yuza qismi nivelirlanadi. Kolonnalarni montaji va nivelirlashlari tugagandan so’ng rigelg’ , to’sin va fermalar o’rnatiladigan yuzalardagi belgilarni o’rni aniqlanadi. Nivelirlashni bajarishni soddaroq yo’li qo’yidagicha. Montaj qilishdan oldin yerda turgan kolonnani baland qismidan yki konsolidan pastki qismiga qarab butun songa teng o’lchov o’lchanadi va shu sathda bo’yq bilan gorizontal chiziq chizilib belgilanadi, undan kolonnani pastki qismiga qadar bo’lgan masofa 1.5 m dan ortiq bo’lmasligi kerak. Kolonnalar o’rnatilib bo’lgandan so’ng nivelirlashni shu pastki gorizont bo’yicha olib borish mumkin. Montaj ishlarini har bir bosqichida montaj qilingan konstruktsiyalarni rejalash o’qlariga nisbatan holatini hujjatli qayd qiladigan geodezik ijro etish sxemasi bajariladi. Bu yig’ilib qolgan xatolarni ehtiborga olishni va yuqori qavatlar konstruktsiyalari montajini holatini korrektirovka qilish imkonini beradi. Geodezik ishlarda keng doiradagi asboblar qo’llaniladi – lazerg’-teodolitlar, lazer-nivelirlar, vertikal proektsiyalash asboblari, uzoqlik o’lchagich(dalg’nomer)lar. Ko’p qavatli binolarni montajining rejalashtirish ishlarida pazerg’ sistemalarini qo’llanilishini printsipi shundan iboratkim tsokolg’ qavatini balandligi baravarligida maxsus qaytargichni va shunga uxshash qaytargichlar lazerg’ nuri harakati yo’nalishida 33
hamda binoning bo’ylama o’qiga parallel –lazerg’-teodolit joylashtiriladi. Lazerg’ nuri pastki qaytargichga tushib, undan tug’ri burchak ostida yuqori qaytargichga o’tadi, keyin montaj qilingan elementlar, masalan kolonnada o’rnatilgan qabul qiluvchi apparaturaga yo’naladi. Kolonnalar maxsus qaytargichlar bilan jihozlangan bo’lib, ular nurning og’ishiga qarab elementlarning aniq o’rnatilganligini nazorat qilishga imkon beradi. Lazerg’ texnikasini qo’llanilishi montaj ishlari sifatini nazorat qilishni jiddiy ravishda soddalashtiradi. Lazerg’ nuri bilan proektsiyalashning masofaga bog’liq emasligi, mavjud geodezik asboblarga nisbatan yanada aniqroq natija olishga imkon beradi. Yüklə 230,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|