2. Texnologik qism
Mis aglomertani tarkibi quyidagicha : 44% Pb, 3% Cu, 6% Zn, 3.5% S, 13.5% Fe, 6.5% SiO2, 7.5% CaO, 1% MgO va 2.5% Al2O3 va boshqalar 12.5%. Flyus sifatida qo’shiladigan pirit tarkibi: 45% Fe, 51,6% S, 2% SiO2 va 0,7% CaO saqlaydi. Shixtali shaxtali Pb li eritish va eritishni material va issiqlik balansini tshkil qilish, hisoblash talab etiladi.
Q= 600t/s
Mineralogik tarkibi:
2.1 Ratsional tarkibi:
PbO; 2PbO•SiO2 ; PbS; ZnO; ZnS; Cu2O ; Cu2S; Fe2O3; Fe3O4 ; SiO2 ; CaO; Al2O3 ; MgO.
3.5/3=1.1667 S > PbS 32 S-----207 Pb
1.1667 S----- x x=7.547 Pb
3.5/2=1.75 S> ZnS 32 S--------65 Zn
n
3.5-1.1667-1.75= 0.5833 S > Cu2S 32 S------128 Cu
0.5833 S------ x x=2.333Cu
Zn = 6.5-3.555 =2.45 65 Zn-------16 O
2.45 Zn------ x x=0.602 O2
Cu= 3-2.333 = 0.666 128 Cu------16 O2
0.666 Cu----- x x= 0,0833 O2
Pb= 44- 7.547= 36.453 36.453 /2= 18.2265 207 Pb------16 O2
18.2265 ------x=1.408
2PbO•SiO2 414 Pb-----32 O2-------60 SiO2
18.2265 --------x ---------y
x= 1.408 y= 2.6415 SiO2
Fe =13.5 /2 = 6.75
Fe2O3 112 Fe---------48 O2
6.75---------- x x= 2.893
Fe3O4 168 Fe ---------64 O2
6.75 -------- x x= 2,5714O2
Shixtani hisoblash. Pb li aglomeratni ratsional tarkibini hisoblashda quyidagilarni qabul qilamiz:
a) aglomeratda oltingugurt faqat sulfid ko’rinishida uchraydi va, u minerallarga quyidagicha taqsimlanadi: S ning uchdan bir qismi Pb bilan bog`langan, S ning yarmi Zn bilan va qolgani Cu bilan bog’langan;
b) Pb ning yarmi silikatli shaklda uchraydi, yarmi esa – oksid ko’rinishida;
c) ohaktosh kuydirishda to`liq dissotsialaydi va aglomeratda CaO ko`rinishida uchraydi;
d) Fe aglomeratda Fe2O3 va Fe3O4 ko`rinishida saqlanadi, teng miqdorda.
Afsuski adabiyotlarda aglomeratni ratsional tarkibi bo`yicha ma`lumotlar juda kam. Shixtani eritishni hisoblasg uchunfaqatgina elementar, balki ratsional tarkibiga aglomeratni ega bo`lish kerak. Bu holatda haqiqiy taxmininy bo`lmagan ma`lumotlardan aglomeratni tarkibi bo`yicha foydalanish kerak. Aglomeratni ratsional tarkibi hisoblashlari natijalarini 56 – jadvalga keltiramiz.
Tarkibi
|
Jami
|
Pb
|
Cu
|
Zn
|
Fe
|
S
|
O2
|
SiO2
|
CaO
|
Al2O3
|
MgO
|
bosh
|
PbO
|
19.635
|
18.2265
|
|
|
|
|
1.4088
|
|
|
|
|
|
2PbO*SiO2
|
22.277
|
18.2265
|
|
|
|
|
1.4088
|
2.6415
|
|
|
|
|
PbS
|
8.7137
|
7.547
|
|
|
|
1.1667
|
|
|
|
|
|
|
ZnO
|
3.047
|
|
|
2.445
|
|
|
0.602
|
|
|
|
|
|
ZnS
|
5.305
|
|
|
3.555
|
|
1.75
|
|
|
|
|
|
|
Cu2O
|
0.75
|
|
0.667
|
|
|
|
0.0833
|
|
|
|
|
|
Cu2S
|
2.9166
|
|
2.333
|
|
|
0.5833
|
|
|
|
|
|
|
Fe2O3
|
9.643
|
|
|
|
6.75
|
|
2.893
|
|
|
|
|
|
Fe3O4
|
9.3214
|
|
|
|
6.75
|
|
2.5714
|
|
|
|
|
|
SiO2
|
6.5
|
|
|
|
|
|
|
6.5
|
|
|
|
|
CaO
|
7.5
|
|
|
|
|
|
|
|
7.5
|
|
|
|
Al2O3
|
2.5
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2.5
|
|
|
MgO
|
1
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1
|
|
Boshqalar
|
0.9
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0.9
|
Jami
|
100
|
44
|
3
|
6
|
13.5
|
3.5
|
8.967
|
9.1415
|
7.5
|
2.5
|
1
|
0.9
|
Aglomeratni ratsional va elemntar tarkibi.
1-jadval
2.2 Shteynni hisoblash.
Hisoblashni 100 kg aglomerat bo`yicha olib boramiz. Leninogorskiy Pb li zavod amaliyoti ma`lumotlari bo`yicha shteynga 80% Cu o`tadi deb qabul qilamiz, yoki
3 * 0,8 = 2.4 kg Cu
Shteyn tarkibini o`sha zavodni amaliyoti ma`lumotlari bo`yicha qabul qilamiz: 20% Cu, 12% Pb,
9% Zn, 20% S va qolgan hammasi Cu= 2.4*100 /20 = 12 kg
Shteyn tarkibini 2– jadvalga keltiramiz
2– jadval. Shteyn tarkibi
Mahsulotlar
|
kg
|
%
|
Cu
|
2.4
|
20
|
S
|
2.4
|
20
|
Pb
|
1.44
|
12
|
Zn
|
1.08
|
9
|
Fe
|
4.68
|
39
|
Jami
|
12
|
100
|
3.5*0.30=1.05kg S
2.4-1.05=1.35 kg
1.35*100/30= 4.5 kg
4.5*100/51.6=8.721 kg
Leninogorskiy zavodi ma`lumotlari bo`yicha, shteynga 30% S o`tadi (pirit bilan eritishda). S bo`lishini qabul qilib, aglomeratdan shteynga 3.5 * 0,30 = 1.05 S o`tishini topamiz, shunda shteyn hosil bo`lishi uchun 2.4 kg S talab etiladi. S ni недостающее miqdori (2.4–1.05=1,35kg) shteynga kiritamiz, pirit S hisobiga. S ni pirit bilan kiritish talab etiladi. 1.35*100 / 30= 4,5kg yoki pirit 4,5 *100/ 51,6= 8.721 kg
2,3 Shlakni hisoblash.
Shixta eritish aglomeratni o`zi eruvchanligi shartlarida 100 kg aglomeratdan tashkil topadi, 8.721 kg pirit, hammasi 108,721 kg. koksni sarfini xuddi zamonaviy zavodlardagidek shixtani eritishdan 10% yoki 108.721 * 0,1 = 10.8721 kg ga eng deb qabul qilamiz. Koksda 10% zollar tarkibi 48% SiO2, 37% Al2O3, 12% Fe2O3 (8,4% Fe) va 2% CaO. Shlakga aglomerat va piritdan o`tadi, shuningdek zoldan koks, kg:
100+8.721=108.721kg
SiO2 6.5+8.721*0.02+10.8721*0.1*0.48=7.196
FeO (13.5+8.721*0.45+10.8721*0.1*0.084-4.68)*71.8/55.8=16.516
CaO 7.5+8.721*0.007+10.8721*0.1*0.02=7.583
MgO=1
Al2O3=2.5+10.8721*0.1*0.37=2.902
ZnO 6*1.08*81.4/65.4=8.065
Shlakga Zn 75% miqdorda o`tadi, shuning amaliyot ma`lumotlaridan qabul qilingan. Leninogorskiy zavodi [13]. Shlakdan 95% oksidlar hisoblangan yig`indisini qabul qilib, shlakni chiqishini hisoblaymiz: (7.196 +16.516+7.583+1+2.9+8.06) *100/ 95 = 45.53 kg.
3– jadval. Shlak tarkibi
Komponentlar
|
kg
|
%
|
SiO2
|
7.196
|
15.805
|
FeO
|
16.516
|
36.275
|
CaO
|
7.583
|
16.555
|
MgO
|
1
|
2.196
|
Al2O3
|
2.9
|
6.369
|
ZnO
|
8.06
|
17.71
|
Boshqalar
|
2.275
|
5
|
Jami
|
45.53
|
100
|
Leninogorskiy zavodida shlakni asosiy shlak hosil qiluvchi nisbatda olishni ma`qul ko`radilar: SiO2 : FeO : CaO = 23 : 33 : 14. Shunday shlakni olish uchun eritishda kvars va piritli kuyindini sarflanishi talab etiladi.
Piritli kuyindi 74,1% FeO (57,6% Fe) va 4,3% SiO2, kvars esa 84,0% SiO2 va 10,5% FeO (8,2% Fe) va x orqali kvars miqdorini belgilaymiz deb qabul qilamiz. Shlak hosil qiluvchini jadvalini tuzamiz.
4– jadval. Shlak hosil qiluvchilar.
Mahsulotlar
|
Massasi
(kg)
|
SiO2
|
FeO
|
CaO
|
%
|
kg
|
%
|
kg
|
%
|
kg
|
Aglomerat, pirit va koks kuli
|
107,3
|
|
7.196
|
|
16.516
|
|
7.583
|
Temirli ruda
|
x
|
4,3
|
0,043x
|
74,1
|
0,741x
|
-
|
-
|
Kvars
|
y
|
84,0
|
0,84y
|
10,5
|
0,105y
|
-
|
-
|
SiO2 =7.196 + 0,043x + 0,84y;
FeO = 16,516 + 0,741x + 0,105y;
CaO = 7.583
Shlakda FeO = SiO2 va FeO = CaO. FeO, CaO va SiO2 ma`no ostiga qo`yib bu tenglikda va ularni yechib, x va y ni topamiz.
0.741x+0.105y+16.516=33/23*(0.043x+0.84y+7.196)
0.741x+0.105y+16.516=33/14*7.583
x=0.95
y=6.24
Shixtani eritish, kg:
Pb li aglomerat ………………… 100
Pirit …………………………….. 8.721
Piritli kuyindi …………………... 0.95
Kvars …………………………… 6.24
Jami: ……………………………. 115.911
Koks sarfi 10% yoki 115.911 * 0,1 = 11,591 kg, koksda zollar 11,591 * 0,1 = 1,1591 kg saqlanadi. Chiqindi shlakda 1% Pb qabul qilamiz. Changga 8% Zn o`tadi, yoki 6 * 0,08 = 0,48 kg va 2% Pb, yoki 44* 0,02 = 0,88 kg. Changga Pb ni kamaytirilgan o`tishi qabul qilingan. Shuning uchun sovuq koloshnik bilan eritish ko`rib chiqiladi. Qabul qilingan holda, Zn Pb bilan 70% tashkil etadi. Changdan uning chiqishi tashkil etadi:
(0,48+ 0,88) * 100/ 70 =1.943 kg. Changning qolgan komponentlari hisobga olinmaydi, ular kam xomaki Pb ga o`tadi: 44– 1,44 – 0,88 – 0,62 = 41.06 kg Pb.
Xomaki Pb ni chiqishi, 97% Pb unda saqlanadi, tashkil etadi: 41.06* 100/97 = 42.33 kg
5– jadval. Eritish mahsulotlarida Pb ning bo`linishi
Eritish mahsulotlari
|
|
Lelinobod zavodi
%
|
kg
|
%
|
Qoramtir qo’rg’oshin
|
41.06
|
93.32
|
91,0
|
Shteyn
|
1,44
|
3.273
|
2,2
|
Shlak
|
0,62
|
1,4
|
2,5
|
Chang
|
0,88
|
2
|
4,3
|
Jami
|
44
|
100,0
|
100
|
Pechga berilayotgan koksning 85 % uglerod tashkil qiladi. Uglerod yonganda uglerodning yarmi CO va qolgan yarmi CO2 gacha oksidlanadi.
11,591∙0,85=9,852 kg bolib, 4,926 kg C CO2 gacha oksidlanadi va quyidagicha kislorod sarflanadi. C+O2→CO2 32*4.926/12=13,136 kg O2 44*4.926/12=18,06 kg CO2 va
C+0,5O2→CO reaksiya bo’yicha sarf bo’lgan O2 miqdori quyidagicha 16*4.926/12 =6,568 kg O2 28* 4,926 /12 =11,494 kg CO
Jami O2=13,136+6,568=19,7 kg
Azot miqdori quyidagicha 19,7 *77/ 23=65.95 kg N2
Havoni topish uchun azot va kislorod qo’shiladi 65.95+19,7=85,65 kg yoki =66,24 m3
Hosil bo’lgan umumiy gazlar miqdori quyidagicha
CO2=18.06 CO=11.494 N2=65.95
Jarayonning asosiy reaksiyalari quyidagilar:
PbO+CO→Pb+CO2+15236 kall (1)
Fe2O3+CO→2FeO+CO2-1464 kall (2)
Fe3O4+CO→3FeO+CO2-8264 kall (3)
PbS+2PbO→3Pb+SO2-56380 kall (4)
Cu2O+FeS→Cu2S+FeO+20140 kall (5)
FeS2→FeS+0,5S2-19800 kall (6)
Shteyn, shlak va changga o’tgan sulfid holdagi qo’rg’oshin miqdori quyidagicha:
1,44+0,62+0,88=2,94 kg Qolgan sulfidli (7.547-2,94=4.6 kg Pb yoki 5.311 kg PbS) qo’rg’oshin PbO bilan reaksiyaga kirishib 9.911 kg PbO sarflanadi va 1.422 kg SO2 olinadi. Birinchi reaksiya bo’yicha glyotni qaytarish
19,635+(22.277-2,6415)-9.911=29,36 kg PbO
Glyotni qaytarilish reaksiyasiga 3,686 kg CO sarf bo’lib 5.793 kg CO2 hosil bo’ladi
Ikkinchi reaksiya (2) bo’yicha 9,643+4,35=14 kg Fe2O3 reaksiyada 2,45 kg CO sarflanib 3.85 kg CO2 hosil bo’ldi.
4,35*=temirli ruda, kvars va koks kuli tarkibidagi Fe2O3 miqdori
9.32143 kg Fe3O4 ni qaytarish natijasida (3) 1,125 kg CO sarflanib 1,768 kg CO2 hosil bo’ldi.
Piritning 96,6 % dissotsialanib (6) 8.721∙0,966=8.4245 kg reaksiya natijasida 2.2465 kg S ajralib chiqdi. Ajralib chiqqan S ni oksidlanishi uchun 9,77 kg havo sarflanib 4,493 kg SO2 va 7.521 kg N2 hosil bo’ldi.
Pirit, koks, temirli ruda va kvarsning namligini 5 % deb qabul qilamiz va namlik miqdori quyidagicha: (8.721+11,5911+0.95+6.24)∙0,05=1,375 kg H2O
Temir va qo’rg’oshin oksidlarini qaytarish uchun sarf bo’lgan CO va hosil bo’lgan CO2 miqdori quyidagicha:
Reaksiyalar
|
Sarflangan CO
|
Hosil bo’lgan CO2
|
1-reaksiyadan
|
3,686
|
5,793
|
2-reaksiyadan
|
2,45
|
3.85
|
3-reaksiyadan
|
1.125
|
1,768
|
Jami
|
7,261
|
11,411
|
Tashqi muhitga 11,411-7,261=4,15 kg CO va 11,411+18,06=29,471 kg CO2 gaz bo’lib chiqib ketadi.
Sulfid angidrid miqdori: 4-reaksiya bo’yicha 1.422kg va oltingugurtni oksidlanishi hisobiga 4.493 kg SO2=1.422+4.493=5.915 kg hosil bo’ladi.
Yoqish uchun sarflangan havo miqdorini hisoblash:
Koksni yoqish uchun 85,65kg va piritdan ajralgan S ni yoqish uchun esa 9.77 kg havo sarflangan hamda umumiy havo miqdori quyidagicha:
85,65+9.77=95.42 kg yoki 73.8 m3
Chiqindi gazlar va ularning miqdori 6-jadval
Komponentlar
|
kg
|
m3
|
Hajmiy ulushi %
|
CO2
|
29,471
|
15
|
25.836
|
CO
|
4,15
|
3,32
|
3.638
|
SO2
|
5.915
|
2.07
|
5.185
|
N2
|
73.16
|
58.528
|
64.136
|
H2O
|
1,375
|
1.711
|
1.205
|
Jami
|
114.07
|
80.63
|
100
|
Shaxtali pechda eritishning material balansi 7-jadval
Keladigan mahsulotlar
|
kg
|
Sarflanadigan mahsulotlar
|
kg
|
Mis
aglomerati
|
100
|
Qoramtir qo’rg’oshin
|
42.33
|
Pirit
|
8.721
|
Shteyn
|
12
|
Temirli ruda
|
0.95
|
Shlak
|
45.53
|
Kvars
|
6.24
|
Chang
|
1.943
|
Koks
|
11,5911
|
Chiqindi gazlar
|
114.07
|
Mahsulot namlgi
|
1.375
|
Boshqalar
|
1.375
|
Havo
|
95.42
|
Jami
|
224,3
|
Jami
|
227.248
|
2.4 Eritishning issiqlik balansini hisoblash.
Keladigan issiqlik
Koksning yonishidan ajralgan issiqlik miqdori:kall
C+O2→CO2+94052 kall 38640kall
C+O2→CO+26416 kall 10850 kall
Jami Q1=49490 kall
Koks va shixtaning fizik issiqligi
Koks fizik issiqligi Qk=11,5683∙0,534∙20=123.55
Shixta issiqligi Qsh=115.683∙0,22∙20=509
Jami Q2=632.55 kall
Havoning fizik issiqligi
Q3=v∙c0∙t=73,8∙0,24∙20=354.24 kall
Shlak hosil bo’lishidan ajralgan issiqlik: shlakning 25% o’zidan issiqlik chiqaradi deb qabul qilamiz
Q4=44.479∙0,25∙135=1501.166 kall
Ekzotermik reaksiyalardan ajralgan issiqlik miqdori:
PbO+CO→Pb+CO2+15236 kall (1) 2034 kall
Cu2O+FeS→Cu2S+FeO+20140 kall (5) 82 kall
Jami Q5=2116 kall
Jami=Q1+ Q2+Q3+Q4+Q5=54094kall
Sarflanadigan issiqlik
Qoramtir qo’rg’oshin bilan chiqib ketadigan issiqlik miqdorini hisoblash.
Q1=C0∙t∙m=42.33*25.1=1062.483 kall
Shteyn bilan chiqib ketadigan issiqlik miqdorini hisoblash.
Q2=C0∙t∙m=12*250=3000 kallShlak bilan chiqib ketadigan issiqlik miqdorini hisoblash.
Q3=C0∙t∙m=44.479*0.3*1200=16012.44 kall
Chang bilan chiqib ketadigan issiqlik miqdorini hisoblash.
Q4=C0∙t∙m=1.943*0.25*350=170 kall
Endotermik reaksiyalardan ajralgan issiqlik miqdorini hisoblash.
Fe2O3+CO→2FeO+CO2-128 kall (2)
Fe3O4+CO→3FeO+CO2-314 kall (3)
PbS+2PbO→3Pb+SO2-760 kall (4)
FeS2→FeS+0,5S2-1009 kall (6)
Q5=128+314+760+1009=2211 kall
Suvni bug’latish uchun sarflangan issiqlik miqdorini hisoblash.
Q6=1,375∙540=742.5 kall
Chiqindi gazlarning issiqlik miqdorini hisoblash.
CO2=4,15∙0,2084∙100=614.176
CO=4,15∙0,2488∙100=103.244
SO2=5.915∙0,152∙100=89.88
N2=73,16∙0,2485∙100=1818
H2O=1,375∙0,4473∙100=61.57
Jami Q7=2686.87 kall
Sovutish kessonlari bilan chiqib ketgan issiqlik 1tonna mahsulotni sovutish uchun 110000 kall issiqlik chiqib ketsa 119,38 kg mahsulot uchun esa 13000 kall issiqlik sarf buladi.
Q8=13000 kall
Boshqa yo’qotishlar
Q9=15208.77kall
Shaxtali pechda eritish jarayoninign issiqlik balansi 8-jadval
№
|
Keladigan issiqlik
|
kal
|
%
|
Sarflanadigan issiqlik
|
kal
|
%
|
1
|
Koksning yonishidan ajralgan issiqlik
|
49490
|
91.488
|
Qoramtir qo’rg’oshin issiqligi
|
1062.483
|
1.9643
|
2
|
Koks va shixtaning fizik issiqligi
|
632.55
|
1,169
|
Shteynning issiqligi
|
3000
|
5.546
|
3
|
Havoning fizik issiqligi
|
354.24
|
0.655
|
Shlakning issiqligi
|
16012.44
|
29.6
|
4
|
Shlak hosil bo’lishidan
|
1501.166
|
2.775
|
Changning issiqligi
|
170
|
0,314
|
5
|
Ekzotermik reaksiyalar
|
2116
|
3.912
|
Endotermik reaksiyalardan
|
2211
|
4.087
|
6
|
|
|
|
Suvni bug’latish uchun
|
742.5
|
1.372
|
7
|
|
|
|
Chiqindi gazlarning issiqlik
|
2686.87
|
4.967
|
8
|
|
|
|
Sovutish uchun
|
13000
|
24.032
|
9
|
|
|
|
Boshqa yo’qotishlar
|
15208.707
|
28.115
|
|
Jami
|
54094
|
100
|
|
54094
|
100
|
3.Texnika xavfsizligi
Texnika xavfsizligi – bu tegishli qonun va me`yoriy xujaatlar asosida amal qiluvchi, insonning mexnat jarayonidagi xavsizligi, sihat – salomatligi va ish qobilyati saqlanishini ta`minlashga qaratilgan ijtimoiy iqtisodiy, tashkiliy, texnikaviy, sanitariya – gigeniya va davolash – profilaktika hamda vositalari tizimidan iborat. Mehnat sharoitini me`yorlashtirish, ishchi uchun va havfsiz ish sharoitlarini me`yorlashtirish asosida mehnat xavfsizligi talablari asosida standartlar ishlab chiqib, ular ma`lum bir tizimga solingan.
O‘zbekistonda mehnat muhofazasi – bu tegishli qonun va boshqa me’yoriy hujjatlar asosida amal qiluvchi, insonning mehnat jarayonidagi xavfsizligi, sihat-salomatligi va ish qobiliyati saqlanishini ta’minlashga qaratilgan ijtimoiy, iqtisodiy, tashkiliy, texnikaviy, sanitariya-gigiyena va davolash-profilaktika tadbirlari hamda vositalari tizimidan iboratdir. Mehnat muhofazasi bo‘yicha belgilangan barcha tadbirlar O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi (8-dekabr 1992-у.), O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi (21-dekabr 1995-у.), «Mehnatni muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonun» (6-may 1993-у.), Davlat standartlari, nizomlar va me’yorlar, xavfsizlik texnikasi bo‘yicha qoidalar asosida olib boriladi. Respublikamizda demo-kratik huquqiy davlat va ochiq fuqarolik jamiyatining qurilishi inson huquqlari va erkinliklariga to‘liq rioya etilishini taqozo qiladi. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida respublikamiz fuqarolarining shaxsiy huquq va erkinliklari, siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy huquqlari yaqqol o‘z ifodasini topgandir. Konstitutsiyada ko‘rsatilganidek, «Davlat xalq irodasini ifoda etib, uning manfaat-lariga xizmat qiladi.
Davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat va fuqarolar oldida mas’uldirlar» (2-modda), «Yashash huquqi har bir insonning uzviy huquqidir.....(24-modda). «Har bir shaxs mehnat qilish, erkin kasb tanlash, adolatli mehnat sharoitlarida ishlash va qonunda ko‘rsatilgan tartibda ishsizlikdan himoyalanish huquqiga egadir» (37-modda). Yuqoridagilarga asoslangan holda ifodalash mumkinki, insonning hayoti, mehnat faoliyati, faoliyаti davridagi sog‘ligi davlat qonunlari asosida himoyalanadi, muhofaza qilinadi. Mehnat sharoitlarini me’yorlashtirish, ishchilar uchun sog‘lom va xavfsiz ish sharoitini ta’minlash maqsadida mehnat xavfsizligi talablari asosida standartlar ishlab chiqilib, ular ma’lum bir tizimga solingan. Mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi bo‘yicha o‘qitish Ishlab chiqarishda faoliyat ko‘rsatadigan har bir ishchi va xodim o‘ziga berkitilgan ishni xavfsiz bajarishi uchun chuqur bilimga ega bo‘lishi zarur. Buning uchun esa ularni mehnat muhofazasi va xavf- sizlik texnikasi bo‘yicha malakali o‘qitish talab etiladi. Ishlab chiqarishdagi barcha ishchilar ishlab chiqarish ishlarining xarakteri va xavfsizlik darajasidan qat’i nazar mehnat xavfsizligi boyicha o‘qitilib, bilimlari tekshirilib ko‘rilgandan keyin ishga ruxsatetiladi. Ishchilarni mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi bo‘yicha o‘qitish ularga уo‘riqnoma («instruktaj»)lar o‘tish orqali amalga oshiriladi.
bog‘liq holda ish joyidagi birlamchi уo‘riqnomadan 3 yoki 6 оуo‘tgach o‘tkaziladi. Ushbu уo‘riqnoma ishchilarni mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi bo‘yicha bilimlarini oshirish hamda tekshirish maqsadida o‘tkaziladi. Yo‘riqnomani o‘tkazishda ish joyidagi birlamchi уo‘riqnoma dasturi asos qilib olinadi. Navbatdan (rejadan) tashqari уo‘riqnoma ishlab chiqarish texnologiyalari o‘zgarganda, yangi texnika vositalari joriy etilganda, ishchi bir ishdan boshqa.
Ishga o‘tkazilganda, baxtsiz hodisa ro‘уberganda yoki xavfsizlik texnikasi qoidalari buzilgan vaqtlarda o‘tkaziladi. Davriy (mavsumiy) yuriqnoma. Ayrim ishlab chiqarish sohalari mavsumiy xususiyatga egaligi sababli mavsumiy уo‘riqnoma o‘tkaziladi. Кurs o‘qishlari. Ishlab chiqarish jarayoni davrida bajariladigan ishning turiga va xususiyatiga bog‘liq holda ishchilar va texnik xodimlar mehnat muhofazasi bo‘yicha kurs o‘qishlariga yuboriladilar. Kurs o‘qishlari oliy o‘quvyurtlari qoshidagi malaka oshirish kurslari yoki fakultetlarida hamda ilmiy tekshirish institutlarida maxsus dastur asosida olib boriladi. Mehnat muhofazasi bo‘yicha kurs o‘qishlaridan o‘tagan ishchi-xodimlarga guvohnоmаberiladi.
Xulosa.
Xulosa qilib aytganda, eritishni kamaytirish eng keng tarqalgan mis ishlab chiqarish jarayonidir. U o'zining ko'p qirraliligi va yuqori texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlari bilan ajralib turadi. mis aglomeratini eritishini kamaytirishning maqsadi:
- tarkibida oltin, kumush, vismut, surma, mishyak, qalay, tellur bo'lgan xom metal shaklida qo'rg'oshinning maksimal miqdorini olish;
- chiqindi jinslarni shlaklash va ruxning maksimal miqdorini shlakga o'tkazish.
Hozirgi kunda ko'pgina qo'rg'oshin zavodlarida eritishni shaxtali pechlarda amalga oshiriladi, chunki unda tiklovchi atmosferani yaratish va tartibga solish oson.
Erish uchun boshlang'ich materiallar – mis aglomerat, koks va havo. Aglomerat tarkibida mish (35-65%), unga hamroh bo'lgan metallar (rux, oltin, kumush, vismut va boshqalar) va shlak hosil bo'lishi uchun barcha zarur komponentlar mavjud. Qo'rg'oshin metall shaklida ham, birikmalar shaklida ham mavjud: PbO, PbO • Fe2O3, PbO • SiO2, PbSO4. Ikkilamchi materiallardan tozalangan akkumulyator qoldiqlari shixtaga qo'shilishi mumkin. Aglomerat va koks pechga qatlam bo'lib yuklanadi. Pechning pastki qismida (gornda) suyuq eritish mahsulotlari to'planadi: xomaki qo'rg'oshin, shteyn, shlak. Shlak qatlami ustida shixta ustuni joylashgan bo'lib, uning pastki qismi (0,5-1,0 m) qizigan koksdan (pech fokusi) iborat. Koksni yoqish uchun siqilgan havo tuynuklar orqali pechg beriladi. Koksning intensiv yonishi natijasida pech fokusidagi harorat 1500 ° C ga etadi. Pech gazlari, shixta ustunidan o'tib, uni isitadi va qo'rg'oshin va boshqa metallarning oksidlangan birikmalarini qaytarish reaksiyalarida ishtirok etadi. Pechdan chiqishda (koloshnikda) gazlar 200-400 ° C haroratga ega.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Ф.М.Лоскутов «Металлургия свинца и цинка» М.: Металлургиздат, 1986г.
2. Г.Я.Лейзерович, И. В. Бабина «Обжиг цинковыќ концентратов в кипящем слое» Металлургиздат, Москва, 1983г.
3. Г. Н.Шиврин Металлургия свинца и цинка. М. Металлургия. 1982г.
4. Зайцев В. Я., Моргулис Е. В. Металлургия свинца и цинка. М. Металлургия. 1985г.
5. Гудима Н.В. и др. Технологические расчеты в металлургии тяжелых цветных металлов. М.: Металлургия, 1977г.
6. Кривов Б.С., Руднев А.П. «Техника безопасности и противопожарная защита на обогатительных фабриках». М.: Металлургия. 1993г.
7. www.metallcom.ru/analytics/color.php
Dostları ilə paylaş: |