Oltin pul sifatida

Pulning funksiyalari.
Pul iqtisodiy munosabatlarni o’zida aks ettirib quyidagi funksiyalarni bajaradi:
1.
Qiymat o’lchovi – pul umumiy ekvivalent sifatida o’zida ijtimoiy mehnatni
mujassamlashtiradi va shu sababli tovarlar qiymatini o’lchay oladi. Tovarni
qancha turishi pulda belgilanadi. Buyumlarni og’irligi, eni va bo’yiga qarab,
kilogramm yoki metr bilan o’lchaganday tovarlarning narxi pul bilan
o’lchanadi. Har bir mamlakatning o’z pul birligi mavjud bo’lib, bu
O’zbekistonda so’m, AQshda dollar, Angliyada funt sterling, Turkiyada lira,
Germaniyada marka va boshqalar.
Bu vazifani uzoq yillar o’z qiymatiga ega bo’lgan tovar – oltin yoki oltinni o’zida
ifodalaydigan pul birliklari bajarib kelgan.
2. Muomila vositasi. Bu funksiya yordamida tovar o’zining pul qiymatiga ayirbosh
qilinadi. Pul yordamida tovarni xarid etish, pulga tovar ayirboshlash (P-T) yoki

---

---

tovarni sotish, ya’ni tovarni pulga ayirboshlash (T-P) yuz beradi. Bu jarayonda pul

vositachilik qiladi, pul muomila vositasi funksiyasini bajaradi.
Pul ishtirokida tovar ayriboshlash tovar muomilasi shaklini oladi. Bundan farqliroq
barter – tovarni tovarga bevosita almashtirish bo’lib ma’lum kelishilgan narxni
taqozo etsada pul ishtirokisiz yuz beradi.
Barter pulsiz ayriboshlash bo’lganidan bozor iqtisodiyotiga to’g’ri kelmaydi, shu
sababli u pul qadrsizlangan, tovar topish mushkul bo’lgan paytlarda qo’llaniladi.
O’ta taqchillik yuz berib, bozor aloqalari buzilgan sharoitda talon va kuponlar tovar
ayriboshlashda qo’llanilgan hollari ham mavjud. Barter taraqqiy etgan mamlakatlar
uchun xos emas. Bu shuning uchunki aynan ayriboshlash uchun ming yillar oldin pul
uylab topilgan. Shuning bilan birga yosh mamlakatlar o’zini tutib olguncha, ular
bozorlarini xom-ashyo va uskunalar bilan to’ldirishda barterni ma’lum ahamiyati
bor.
O’zbekistonda 1994 yilda umumiy eksportni 17 foizini barter tashkil etgan. 1995
yilda u ikki barobardan ko’proqga kamaydi.