Она тили 5 синф indd

ONA TILI 5-sinf
 
86-mashq.
 Maqollar mazmuniga diqqat qilib, daftaringizga ko‘chi-
ring. Tovush tushishi hodisasiga uchragan so‘zlarning tagiga chizing. 
1. Yig‘lab-yig‘lab marza (ariq sirti, pushta, egat) olsang,
O‘ynab-o‘ynab sug‘ora san.
2. Ishlaganning og‘zi oshga tegar, 
Ishlamaganning boshi – toshga.
3. Tuyaga yantoq kerak bo‘lsa, bo‘ynini cho‘zar.
4. Berarman (beruvchi)ga beshov ko‘p, olarman (oluvchi)ga 
oltov oz.
5. Ko‘ngli ochiqning qo‘li ochiq, qo‘li ochiqning – yo‘li.
 
87-mashq. 
Quyidagi so‘zlarga 
-im
egalik qo‘shimchasini qo‘shib 
ko‘chiring. Tovush o‘zgarishlariga diqqat qiling.
Ko‘ngil, og‘iz, zahar, qorin, bo‘yin, qo‘ziqorin, bek, yuk, chok, 
idrok, ishtirok, ittifoq, huquq, peshtoq, ravnaq, axloq.
 
aks etadi, ya’ni talaffuz qilganimiz kabi yozamiz. Bu holat, 
ko‘pincha, so‘zlarga qo‘shimcha qo‘shilganda sodir bo‘ladi.
Masalan: 
shahar, singil, burun, bag‘ir
kabi so‘zlarga egalik qo‘shim-
chalari qo‘shilsa, ikkinchi bo‘g‘indagi unli tovush; 
qayir, ayir 
fe’llariga -
il
qo‘shimchasi qo‘shilganda 
i
tovushi;
ikki, olti, yetti
so‘zlariga -
ov
, -
ala
, -
ovlon
qo‘shimchalari 
qo‘shilganda 
i
tovushi; 
men, sen
so‘zlariga -
ni
, -
ning
, -
niki
qo‘shimchalari qo‘shil-
ganda 
n
tovushi; 
past, sust 
so‘zlariga -
ay
qo‘shimchasi qo‘shilsa,
 
t
tovushi 
tushgan holatda yoziladi.
(
shahrim, ayrilmoq, ikkovlon, sening, pasay
va h.k.)
Ba’zan so‘zlarda 
tovush tushishi
hodisasi faqat talaffuzda-
gina sodir bo‘ladi. Bu o‘zgarish yozuvda aks etmaydi.
Masalan:
 go‘sht, sust, Toshkent, baland, xursand
kabi 
so‘zlarning oxirgi undoshi deyarli aytilmasa-da, yoziladi.
http://eduportal.uz

---

41